چالش‌های نظام مهندسی ساختمان

در این انتخابات که قرار است به صورت همزمان در 21 نقطه استان برگزار شود، 15 نفر به عنوان عضو اصلی هیأت مدیره و هفت نفر نیز به عنوان عضو علی‎البدل انتخاب می‎شوند و از ترکیب اعضای اصلی هشت نفر در گروه عمران، سه نفر در گروه برق و چهار نفر نیز در گروه معماری و شهرسازی فعالیت خواهند کرد.

سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی با 24 هزار عضو مهندس در هفت رشته عمران، مکانیک، برق، شهرسازی، ترافیک، نقشه‎برداری و معماری بعد از تهران، دومین سازمان نظام مهندسی بزرگ کشور است و انتخابات پیش رو با توجه به اهمیت ساخت‎وسازها و نقش این سازمان در بهبود و ارتقای کیفیت آن‎ها، انتخابات مهمی خواهد بود که در آن سکان‏داران این سازمان برای یک دوره سه ساله تعیین خواهند شد.

روزنامه «دنیای اقتصاد» در هفته‏ای که گذشت میزبان میزگردی با محوریت «انتخابات نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی» بود که در این میزگرد محمدرضا رئیسی(رئیس نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی)، احمد نوروزی(مدیرعامل شرکت عمران و مسکن‎سازان منطقه شرق)، مجید مزینانی(عضو هیأت مدیره نظام مهندسی استان)، سیدمهدی درهمی(؟//؟؟) و سیدمهدی ذاکرالحسینی(عضو شورای اسلامی شهر مشهد و عضو نظام مهندسی استان) حضور داشتند و به سؤالات دنیای اقتصاد مبنی بر ارزیابی عملکرد سازمان نظام مهندسی ساختمان استان در دوره فعلی، استدلال‎هایی در خصوص حضور یا عدم حضور نمایندگانی از دولت در این سازمان، چرخه نظام مهندسی در کشور و نواقص و کاستی‏های آن و ضرورت ارتقای فرهنگ مهندسی در جامعه پاسخ گفتند که مشروح مطالب مطرح شده در این میزگرد به شرح زیر است:

رئیسی: شفاف‏سازی حاصل عملکرد دوره فعلی

مهندسان زمانی وارد این حرفه می‌شوند که از 100 نمره، 50 نمره کسب کنند و سپس این اجازه را به آن‎‏ها می‌دهیم که سرمایه مردم را هدایت کنند، یعنی قبول می‌کنیم که مهندسان با 50 درصد اشتباه باز هم هدایت سرمایه مردم را به عهده بگیرند که این خودش جای سوال دارد که آیا کار خوبی است یا نه؟ در این دو سال مدیریت من، اقداماتم در دو بخش بوده که حاصل یکسری از این اقدامات درآینده نمود پیدا خواهد کرد و بخش دیگر هم در همان دوران خودش را نشان داد. ما دو اصل روان‌سازی و سالم‌سازی را محور کار خود قرار دادیم که در این دو موضوع به این راهکار رسیدیم که لازمه سالم‌سازی، شفاف‌سازی است و برای این منظور اقدامات زیادی را  انجام دادیم که نمود آن در تراز و بودجه خود را نشان داد. در بودجه دوره فعلی سازمان نظام مهندسی، بندها و کدهای بودجه چندین برابر بندها و کدهای دوره قبلی است، یعنی در بندهای دوره قبلی به طور مثال هزینه پرسنل بخش آموزش، نظارت یا هزینه مصرفی رئیس نظام مهندسی، بخش نظارت و قسمت‌های دیگر از هم تفکیک نشده بود که ما این کار را کردیم تا کسی که بودجه را مطالعه می‌کند، بداند چه هزینه‌ای برای هر بخشی صرف شده است و اگر انتقادی دارد بتواند درست انتقاد کند. این اقدام ما یکی از موارد شفاف‌سازی بود که در مورد اصلاح بودجه به خوبی خودش را نشان داد. اثرش را چه در سال 74 چه در سال 94، 95 به جای گذاشت، یکی از موارد دیگری که در جهت سالم‌سازی در این دوره انجام شد، فراهم کردن بستری برای مطرح شدن انتقادها بود. می‌توانم به جرات بگویم این که ما بستر انتقادات را فراهم کنیم، می‌تواند فقط در حد یک حرف باشد ولی مهم در عمل است که چقدر ظرفیت شنیدنش را داشته باشیم. ما می‌گوییم اروپا در بخش فرهنگی از ما جلوتر است، روزنامه‌ها آزادی عمل دارند، منظور ما این است که می‌توانند درست انتقاد کنند، پس وقتی می‌گوییم آزادی این انتظار هست که اگر خطایی انجام می‌شود روزنامه‌ها بتوانند آن را اعلام کنند. امیدواریم روزنامه‌های ما هم به همین سمت بروند و همه بدانیم که انتقادها هدایت‌گر هستند و از انحراف ما جلوگیری می‌کند.

نوروزی: عدم تطابق نظام مهندسی با نیازهای روز کشور

نوع نگاه من به انتخابات نظام مهندسی نگاه متفاوتی است. ارزیابی عملکرد حوزه ساختمان و فعالیت‌های آن زمانی صورت می‏گیرد که آزمایش‎هایی اتفاق بیفتد و این آزمایش‏ها معمولا حوادث غیرمترقبه است اما صنعت ساختمان کشور در این حوزه نمره قابل قبولی نمی‎گیرد برای مثال با وقوع زلزله بم می‎بینیم ساختمانی با سازه‏های بتنی و آهنی هم فرو می‏ریزد و این مسأله نشان می‎دهد در این حوزه مشکل داریم. نظام مهندسی کشور باید در سه حوزه تهیه نقشه و طرح، اجرا و کیفیت فعالیت کند. ساختار یا سیستم دینامیک در نظام مهندسی نداریم و نتوانسته‎ایم نظام مهندسی کشور را با خواسته‎ها و نیازهای امروز جامعه منطبق کنیم و مکانیزم موجود پاسخگوی این نیازها نیست؛ باید نظام مهندسی را توسعه دهیم و آن را قانونمند کنیم به گونه‎ای که تشکل‎ها وارد حوزه نظام مهندسی شود؛ نظام مهندسی دارای تشکل‎های مختلفی است که در هر یک مراجع تعیین صلاحیت و تعیین اختیارات وجود دارد اما این تشکل‏ها عملا هماهنگ نیستند و شاید لازم است در قانون نظام مهندسی تجدید نظر کنیم. مشکلات دیگری نیز وجود دارد برای مثال گاهی ارزش مدرک یک مهندس بیشتر از حضور خود اوست؛ بنابراین نظام مهندسی که می‏خواهد هم در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‎های اسلامی در معماری فعالیت کند و از طرف دیگر دانش و تکنولوژی روز را به خدمت بگیرد، نیاز به اصلاح ساختار گسترده دارد. این اصلاح را نمی‌توان از بیرون نظام انتظار داشت بلکه لازمه این امر این است که نظام مهندسی مطالعات گسترده‎ای در این حوزه انجام دهد تا این سازمان ارتقا یابد. امروز حدود بیش از 30 درصد سرمایه ملی در حوزه صنعت ساختمان در گردش است و این سرمایه باید به خوبی استفاده شود تا بتواند عمر بیش از 100 سال داشته باشد.

مزینانی: چرخه معیوب نظام مهندسی ساختمان

در ابتدا لازم می‌دانم از روزنامه وزین «دنیای اقتصاد» که دغدغه مسائل سازمان نظام مهندسی را دارد، تشکر کنم. اگر مهندسی و نظام ساختمان را یک چرخه و زنجیره در نظر بگیریم؛ ایرادهای این چرخه را خدمتتان عرض می‌کنم، این زنجیره از دانشگاه شروع می‌شود، دانشگاه باید نیروی مستعد را پذیرش کند، آموزش‌های به روز داشته باشد نه آموزش‌هایی که دیگر اعتبار گذشته را ندارد، فناوری‌های نوین را در خودش جای دهد، البته این اختیار تاحدی به دانشگاه‌ها داده شده است اما ما مهندسانی داریم که بعضا در تخصصی مدرک  می‌گیرند ولی دروسی که در حال پیاده‌سازی در حوزه ساختمان است را نمی‌گذرانند که این یکی از عیب‌های این چرخه است. ایراد بعدی تعدد موسسات آموزش عالی است که حجم قابل‌توجهی از فارغ‌التحصیلان را به بازار تزریق می‌کنند، حال بعد از اینکه مهندس فارغ‌التحصیل شد، سه سال دوره عضویت در سازمان نظام مهندسی را سپری و به نوعی سابقه کاری صوری کسب می‌کند و بعد امتحان می‌دهد و با نمره 50 درصدی وارد سازمان می‌شود و در بخش طراحی و نظارت وارد کار می‌شود که لازم است آموزش ضمن کار را هم داشته باشد، حال شما در نظر بگیرید با این تعاریف نظارت و اجرا و ... را هم به نحو احسن انجام دهد اگر که ساختمان مصالح استانداری نداشته باشد همه مسائل مذکور زیر سوال و به هدر می‌رود، آیا یک نظام مهندسی ساختمان می‌تواند متولی تمام این حوزه‌ها باشد؟ اگر دانشگاه‌ها، نهادهای صدور پروانه، اداره استاندارد و ... کار خود را به خوبی انجام دهند و نظام مهندسی نیز نظارت عالیه و ارجاع مناسب خودش را داشته باشد آنگاه می‌توان ادعا کرد که این چرخه مهندسی چرخه معیوبی نیست. در یک جامعه 30 هزار نفری مهندسان عملا اگر کسی مشکلی را می‌بیند نوک پیکانش متوجه سازمان نظام مهندسی است، درحالی‌که ممکن است دستگاه‌ها و جایگاه‌های دیگر به درستی به وظیفه خود عمل نکرده باشند.

رضایت‌مندی همیشه یک امر نسبی است، مثلا 20 سال پیش دوتا شبکه تلویزیونی داشتیم که قرار بود پاسخگوی تمام سلیقه‌ها باشد، که نمی‌توانست، الان هم نمی‌توان گفت کارنامه نظام مهندسی عالی است اما بطور متوسط با در نظر گرفتن محدویت‌ها و مسائل مختلف به نظر من نمره قابل‌قبولی را گرفته‌ایم.

رئیسی: تلاش برای کسب نمره قابل قبول

با توجه به مسائلی که مهندس نوروزی گفتند که قانون 20 سال قبل با توجه به مسائل استاندارد پاسخگوی زمان حال نیست باید گفت در چرخه مهندسی رعایت اصول مقررات ملی با این محدودیت‌ها دچار مشکل است اما سازمان سعی خودش را کرده که با وجود این محدودیت‌ها نمره قابل‌قبولی بگیرد.

درهمی: نارسایی حلقه‏های مؤثر در چرخه نظام مهندسی

سازمان نظام مهندسی محصول قانونی به نام قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان است که در سال 74 در مجلس تصویب شد و به کشور اجازه می‎دهد یک سازمان مردم‎نهاد غیرانتفاعی غیردولتی به اسم سازمان نظام مهندسی را شکل دهد. در کشورهایی نظیر کشور ما که تجربه دموکراسی جوان است این دستاوردها بسیار ارزشمند محسوب می‎شود. در این دستاورد به جمع نخبگانی که در کشور ما بیش از 300 هزار نفر هستند، اجازه داده شده که برای اداره برخی امور خود به آرای خود عمل کنند و فرمان‎بر دولت و نهادهای دولتی نباشند. سازمان نظام مهندسی هرم بزرگی شکل داده است که در قائده آن بخش عمده متخصصان کشور و رئیس نظام مهندسی کشور در رأس آن هرم قرار گرفته‎اند و رئیس نظام مهندسی ابلاغ خود را از رئیس‎جمهور دریافت می‎کند. اگر بزرگی این هرم را درک کنیم، به عملکردهای حداقلی آن بسنده نمی‎کنیم و درمی‎یابیم ابزاری در دست ماست که می‌تواند نقش اساسی و جدی بازی کند و نه فقط وزارتخانه راه و شهرسازی بلکه تعداد دیگری از وزارتخانه‎ها هم می‎توانند خط و ربط خود را از خروجی‌های ارزشمند اتاق فکر نظام مهندسی دریافت کنند. سایر کشورها هزینه‎های سنگینی برای ایجاد چنین اتاق فکری که افرادی بدون وابستگی در آن فعال هستند، پرداخت می‎کنند؛ بنابراین نظام مهندسی یک اتاق فکر رایگان است که در اختیار کشور قرار گرفته و می‌توان از آن خروجی‌های بسیار خوبی دریافت کرد. در روح این نظام اعتماد به نخبگان نهفته است زیرا رئیس نظام توسط خود مهندسان انتخاب می‎شود و از طرف دیگر میزان اعتماد قانون به این جامعه نخبگانی به حدی بالا می‎رود که رسیدگی به تخلفات را نیز به خودشان واگذار می‌کند و نهادی به نام شورای انتظامی در نظام مهندسی شکل می‎گیرد و ترکیب آن نیز توسط اعضا مشخص می‌شود. اگر وزیر راه و شهرسازی با دستورالعمل‌های پی‌درپی بر انتخابات نظارت می‌کند به این دلیل است که ایشان در تدوین این قانون نقش داشته است. نظام مهندسی جایگاه باارزشی است که افرادی که در آن حضور دارند باید قدر آن را بشناسند و بر این اساس برنامه‎ریزی‌های کلان خود را اجرا کنند.

تردیدی نیست که ریشه تمام نارسایی‌ها و ناکامی‎های حوزه ساخت‎وساز در نظام مهندسی نیست اما می‎توان ریشه برخی از آن‎ها را در این سازمان جست. شورای شهر، شهرداری، استانداری و اداره کل راه و شهرسازی حلقه‎های مؤثر در این چرخه هستند. سازمان نظام مهندسی سه دسته ذی‎نفع اصلی دارد که عبارت است از مردم، مهندسان و دستگاه‎های ذی‌ربط. به دستگاه‎های ذیربطی که در ارتباط با نظام مهندسی هستند نیز اشکالات جدی وارد است و فعلا این حق را ندارند که ایرادی به نظام مهندسی وارد کنند. بنابراین مردم و مهندسان می‌ما‌نند که باید حقوق آن‎ها به درستی در نظر گرفته شود؛ اقداماتی از قبیل سالم‌سازی، شفاف‎سازی و روان‏سازی برای راضی کردن این ذی‎نفعان یک اقدام ابتدایی است که باید ادامه داشته باشد.

ذاکرالحسینی: اهداف حاکمیتی و لزوم ایفای نقش دولتی‎ها در نظام مهندسی

قانون نظام مهندسی یکی از ابزارهایی است که می‏تواند به داشتن ساخت‏وساز مناسب و با ماندگاری بالا کمک کند. چند عامل می‎تواند منجر به داشتن ساخت‏وساز مناسب شود؛ یکی از ساختارهای سه عاملی کارفرما، ناظر و مجری است. نظام مهندسی در بخش نظارت می‏تواند ایفای نقش کند. در تبصره ماده هفت قانون ماده 100 شهرداری‎ها نیز مدلی برای استفاده از مهندسان تعریف شده است. برای نظام مهندسی علاوه بر ایفای نقش نظارت، اهداف بیشتری نیز معین شده است؛ با نگاه به اهداف نظام مهندسی درمی‌یابیم با وجود اینکه این سازمان یک سازمان مردم‏نهاد است، با این حال اهداف حاکمیتی نیز در داخل نظام مهندسی در نظر گرفته شده و به همین دلیل باید قوت‎های دیگری نیز در اینجا درگیر شود از جمله ساختارهای دیگری که بتواند مکانیزم مدیریتی این سازمان را سمت‎وسوی حاکمیتی بدهد.

پیشنهاد دادم در نظام مهندسی ساختمان نیز مشابه نظام مهندسی کشاورزی افرادی از ساختارهای دولتی از جمله معاون عمرانی استانداری و اداره کل راه و شهرسازی نقش‎آفرینی کنند و بدون اینکه رأی‎گیری باشد در داخل سیستم حضور داشته باشند زیرا برخی موضوعاتی که در اهداف نظام مهندسی تعریف شده موضوعات حاکمیتی است و امیدواریم در تجدید نظر قانون نظام مهندسی این اصلاحات لحاظ شود.

معتقدم در خصوص شکل قانون نظام مهندسی عملکرد خوبی داشته‎ایم اما با توجه به اهداف نظام مهندسی باید در زمینه محتوای آن عمیق‌تر کار کنیم. در حال حاضر از مهندسان انتظار می‌رود بتوانند خدماتی را که بابت آن مبلغی دریافت می‏کنند، به خوبی ارائه دهند و تحقق این امر مستلزم این است که ارتباط بین کارفرما، ناظر و مجری قوی‏تر شود. در این زمینه باید از رسانه‎ها به خوبی استفاده شود. در حال حاضر آمارها نشان می‌دهد ساخت‌وسازها قابل قبول نیست. در ساخت‌وساز عوامل بسیاری از جمله طرحهای تفصیلی و ... مؤثر است.

رئیسی: مشکل شهرسازی در نظام مهندسی

ساختمان دو بخش دارد، یک بخش کیفیت ساختمان به لحاظ ساختاری و پایداری ساختمان است که در مشهد بالاتر از 95 درصد از این بخش گذشته است و در این موارد مشکل نداریم، مهمترین مشکل ما در بخش شهرسازی است، چراکه اکثر ساختمان‌هایی که تخریب و دوباره بازسازی می‌شوند 50 تا 100 سال دیگر هم عمر مفید دارند و این مجوز شهرسازی است که به این‌ها اجازه می‌دهد به خاطر منافع مالی ساختمان‌ها را تخریب کنند. مشکل کار در حال حاضر نبود طرح‌های جامع و تفصیلی مطلق و کامل است. تنها طرح تفصیلی منطقه هنوز طرح تفصیلی دوره مهندس خازنی است، بعد از آن دیگر طرح تفصیلی نداشته‌ایم. طرح تفصیلی ارائه شده اما تصویب نشده است. آیا وقتی به قانون نظام مهندسی ایراد می‌گیریم که مربوط به 20 سال گذشته است نباید به طرح تفصیلی 40 سال قبل ایراد گرفت؟

موقعی که به سازمان نظام مهندسی آمدم بودجه دور قبلی را خواستم که دو الی سه صفحه بود. ما خواستیم بودجه را کمی ریزتر کنیم و به هفت الی هشت صفحه برسانیم. طرح بودجه‌ای که در دی ماه سال 93 ارائه شد توسط یک گروه طراحی شد. تقریبا از نظر اوراق و کدها و صفحات بیش از دو برابر کدهای بودجه قبلی بود و نشان داد ایرادهای کار کجاست، که باز طی هفت جلسه متعدد این بودجه ریزتر و انحراف‌های آن گرفته شد. مزیت این اقدام هم روی یک ریل ثابت قرار گرفتن  و منحرف نشدن از اصل کار بود.

نوروزی: طولانی بودن روند اصلاحات

قانون نظام مهندسی 20 سال قبل وضع شده اما در طول این 20 سال وضعیت ساخت‎وساز مشهد و به طور کلی نظام ساخت‎وساز و کارگری تغییر کرده است. برای ساخت‌وسازهای بزرگ باید نظام‎هایی متناسب با آن‎ها تعریف شود. انتقادی که به کلیت نظام مهندسی وجود دارد این است که شاید از حقوق مهندسان بیش از بحث نظام مهندسی دفاع می‎کند و گاهی حس می‎کنیم مدافع مهندسان است. اگر می‎خواهیم ساخت‌وساز مناسبی داشته باشیم، این نظام‌‎ها باید از قبل تعریف و تدوین شود.

باید نظام آموزشی و اجرایی ما پویا باشد و بتواند به سرعت بازنگری شود و ساختارها سریع اصلاح شود اما در حال حاضر بازنگری و اصلاح ساختارها در کشور ما زمان‎بر است. امروز ساخت‎وسازهای سنگین گذشته در حال منسوخ شدن است و تکنولوژی‎های جدید جایگزین شده است؛ امروز باید جلوی تولید برخی مصالح در کشور گرفته شود زیرا اتلاف انرژی و اتلاف هزینه را در بر دارد.

از طرف دیگر برخی سیستم‌های موجود در داخل نظام مهندسی نیز باید اصلاح شود. گفته می‌شود ضابطه‌های خدمات مهندسی باید متغیر باشد. نظام مهندسی باید اطلاع‌رسانی مناسب داشته باشد. استفاده از تکنولوژی‎های روز صرفا وظیفه نظام مهندسی نیست و حاکمیت باید برای استفاده از این‎ها الگوسازی کند. هنوز می‎بینیم طراحی ساختمان‎ها با تکنولوژی‎های قدیمی صورت می‏گیرد.

مزینانی: به‏روز نبودن نظام آموزشی

همانگونه که قبل‌تر گفتم این نظام یک چرخه است که اگر بخواهیم بحث آموزش آن را در نظر بگیریم باید گفت دانشگاه‌های مادر مثل دانشگاه فردوسی یک هیات ممیزه دارد که این هیات این اختیار را دارند که درس‌هایی را هماهنگ با تکنولوژی‌های روز است به نظام آموزشی اضافه کنند اما متاسفانه از این پتانسیل استفاده نکرده‌اند، وقتی دانشگاه فردوسی این کار را بکند تمام دانشگاه‌های منطقه پیروی آن خواهند بود. لازم است در همین راستا عرض کنم کار مثبتی که در این دوره نظام مهندسی در بحث آموزش صورت گرفت آموزش مجازی بود، ما کمیته آموزش مجازی را راه انداختیم، چون اعتقاد داریم مهندسان ما شاید آن وقت لازم را برای حضور فیزیکی در کلاس‌های درس نداشته باشند، بنابراین می‌توانند از اوقات فراغت خود به شیوه آموزش مجازی استفاده کنند که بستر این کار با مصوبه هیات مدیره و حمایت رئیس سازمان نظام مهندسی آماده شد. بحث دیگر اهمیت آموزش عامه مردم است که به این منظور یکسری انیمیشن در راستای فرهنگ‌سازی این مهم تهیه شده است. پس آموزش سه وجهی مردم، مهندسان و نظام حاکمیت توسط سازمان نظام مهندسی در حال پیگیری و انجام است.

ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که همه چیز را می‌خواهیم تغییر دهیم. قرار است که باعث بهبود شرایط شویم، گذشتگان در ظرف زمان و مکان خودشان زحمت کشیده‌اند، نمی‌شود همه چیز را تاریک و سیاه دید، برای اینکه قضاوت درستی داشته باشیم باید به آن زمان و مکان برویم.

درهمی: نظام مهندسی باید مستقل و پرسشگر باشد

هر اقدامی اگر با زیرساخت فرهنگی پیش برود، امکان توفیق بیشتری دارد. بنابراین این مسأله اهمیت دارد که نظام مهندسی مقداری از وقت خود را صرف آموزش کند. اینجا این سؤال مطرح است که وجود یک سازمان غیردولتی و مردم‎نهاد خوب است یا نه؟ وجود سازمان‌های مردم‌نهاد در کشورهای پیشرفته جزء شاخص‌های توسعه انسانی محسوب می‌شود. این کشورها زمانی که می‌خواهند پیشرفته بودن خود را نشان دهند، اعلام می‏کنند سازمان‎های مردم‎نهادی دارند که دولت در آن دخالتی نمی‌کند. اگر قرار بود دولت خودش بداند کدام امر درست و کدام غلط است و در جلسات مختلف نماینده دولت حاضر شود و درست و غلط را برای همه تعیین کند، دیگر سازمان‏های مردم‎نهاد ایجاد نمی‌شد. باید از این پوسته قدیمی خود بیرون بیاییم و بپذیریم که اگر با افتخار در مجامع جهانی اعلام می‎کنیم که ما هم سازمان مردم‎نهاد داریم حتما این سازمان‎ها خاصیتی دارند؛ باید قدر این ظرفیت را بدانیم. خاصیت این سازمان‌ها این است که ذاتا نباید وام‌دار کسی باشند؛ اعضای هیأت مدیره نظام مهندسی باید سمبل اعتماد مهندسان به خود باشند و مشروعیت خود را از اقبال عمومی کسب کنند. کسب این مشروعیت از اقبال عمومی مستلزم صداقت، درستکاری، صمیمیت، فداکاری و ... است؛ به عبارت دیگر باید شاخص‌های انسانی را در جامعه نشان دهد تا مورد اقبال عمومی قرار بگیرد؛ می‌توان گفت نظام مهندسی خوب می‌تواند به عنوان یک نهاد پرسشگر باشد که تمام دستگاه‌های مرتبط با ساخت‌وساز را از دانشگاه گرفته تا شورای شهر و شهرداری و کمیسیون ماده پنج استانداری و ... سر خط می‌آورد. این خاصیت یک سازمان مردم‌نهاد است به عبارت دیگر این سمن‎ها می‎توانند مطالبه‌گر باشند زیرا وام‌دار کسی نیستند. نظام مهندسی قرار نیست رنگ و بوی حاکمیتی و دولتی داشته باشد. اعضای کارگزار در دولت برای تأثیرگذاری به اندازه کافی اختیار دارند و باید پاسخگوی نظام مهندسی باشند؛ نظام مهندسی زمانی می‎تواند پرسشگری کند که فارغ از این نهادهای حاکمیتی باشد زیرا اگر خود نظام مهندسی اسیر این چرخ و بندهای حاکمیتی باشد دیگر پرسشگر نخواهد بود؛ نظام مهندسی پرسشگر نظام مهندسی است که خودش سالم بوده و در آن ویژه‎خواری و رانت وجود نداشته باشد و جایگاه‌های داخلی خود را درست و منصفانه تقسیم کرده باشد؛ بنابراین به نظر می‎رسد موضوع فسادستیزی و عدالت اجتماعی به عنوان دو راهبرد مهم که مورد تأکید رهبری در اقتصاد مقاومتی بوده است، باید در نظام مهندسی تبلور پیدا کند؛ اگر چنین اتفاقی در نظام مهندسی بیفتد می‎تواند سراغ سایر دستگاه‌های دخیل در ساخت‌وساز برود.

انتخاب اعضای نظام مهندسی سلسله مراتبی دارد؛ مهندسان اعضای نظام مهندسی استان‏ها را انتخاب می‏کنند؛ اعضای هیأت مدیره استان‎ها به صورت سالانه دور هم جمع می‎شوند و هر سه سال اعضای شورای مرکزی را انتخاب می‏کنند؛ رئیس نظام مهندسی نیز توسط این اعضا تعیین می‌شود. جایگاه فرد منتخب این جامعه مهندسی به اندازه‎ای اهمیت دارد که حکم وی را ریاست جمهوری ابلاغ می‌کند و همان‎گونه که تنفیذ رهبری به رئیس‎جمهور به هیچ عنوان ناقض دموکراسی در کشور نیست، ابلاغ حکم رئیس نظام مهندسی از سوی رئیس‏جمهور نیز نقض‌کننده فرایند دموکراسی در نظام مهندسی نخواهد بود.

ذاکرالحسینی: ضرورت فرهنگ‎سازی بیشتر

سازمان نظام مهندسی هنوز باید برای فرهنگ‌‎سازی مردم اقدامات بسیاری انجام دهد تا ارتباط خوبی با مهندسان ایجاد شود و از طرف دیگر مردم بدانند ساخت‌وساز مناسب برای آن‎ها صرفه اقتصادی و فنی دارد؛ بنابراین منابع سازمان باید در این راه بیشتر هزینه شود.

نظام مهندسی که ایجاد شده باید به دنبال ساخت‎وساز کیفی و رعایت مقررات ملی ساختمان باشد؛ اصل این نیست که حتما بابت امضا پول بدهیم. برای ساختمان‌های بزرگ نیازمند این هستیم که یک مهندس تمام وقت حضور داشته باشد. بخشی از اهداف نظام مهندسی حاکمیتی و ملی است به همین دلیل در هیأت مدیره باید یک مجموعه همسو داشته باشیم؛ مهندسان نگاه درستی به دولتی‌ها ندارند؛ استانداری، راه و شهرسازی، شهرداری و نظام مهندسی باید همسو بوده و نباید تقابل داشته باشند و در طرح تفصیلی داریم این کار را انجام می‏دهیم. باید هزینه تخلف را به اندازه‎ای بالا ببریم که تخلف برای کسی مقرون به صرفه نباشد. تأکید من این است که بتوانیم از نقش افراد دولتی برای همسویی استفاده کنیم. در شرایط فعلی به نظر من بهترین مدل این است که از ابزارهای دولتی برای تحقق اهداف نظام مهندسی استفاده کنیم. اگر بخواهیم با توجه به ابزارهای موجود و مسائل حاکمیتی که در متن نظام مهندسی وجود دارد، اهداف این سازمان را محقق کنیم، باید سیستمی مشابه نظام مهندسی کشاورزی پیاده شود.

مزینانی: لزوم استقلال نظام مهندسی

سازمان نظام مهندسی به نوعی، هم باید در یک مجموعه درون‌گرا باشد به معنای اینکه با ساختمان اداری و مهندسان خودش در تعامل باشد و هم در حوزه برون‌گرا باشد که تعاملی با دستگاه‌ها و عامه مردم داشته باشد، نکته دیگری که باید بگویم این است که نظام مهندسی فقط یک جمع 13 یا 15 نفره نیست، من که مهندسم اگر در جایی که کار می‌کنم به وظیفه خودم عمل کنم در واقع هدف سازمان نظام مهندسی را محقق کرده‌ام، هرکدام از مهندسان یک منبع هستندکه به طور پراکنده در جامعه توزیع شده‌اند، هنر سازمان نظام مهندسی این است که یک هماهنگ‌کننده باشد تا بتوانند همه(دستگاه‌ها و عامه مردم) از در اختیار قرار گرفتن منابع استفاده کنند، پس هنر نظام مهندسی این است که بتواند اهداف را ترسیم کند و آموزش‌های لازم را بدهد. من مخالفم که نظام مهندسی در کار مهندسان دخل و تصرف کند. به عنوان مثال من نوعی که در خارج از کشور تمام مسائل و قوانین را رعایت می‌کنم وقتی وارد کشورم می‌شوم اولین اصلی را که رعایت نمی‌کنم ایستادن در صف گمرک فرودگاه است. چرا؟ چون احساس می‌کنم وارد محیطی شده‌ام که در آن، قانون رعایت نمی‌شود. وقتی که بخواهیم قانون را رعایت کنیم و در واقع حقوق شهروندی جاری و ساری شود اگر بخواهیم وارد هیات مدیره‌ای شویم که برای مهندسان تصمیم‌گیری کنیم باید مستقل باشیم. اگر وابسته باشیم تصمیم‌گیری ما متاثر از آن وابستگی خواهد بود. ما می‌توانیم از ارگان‌ها و نهادهای دولتی حاضر و ناظر در حوزه ساختمان دعوت به همکاری کنیم تا نظرات اصلاحی‌شان را بدهند و به عنوان یک کاتالیزور کار ما را تسریع دهند، ولی لازم است که فضای مستقل رقابتی مهندسان سرجای خود باشد و در کنارش آن تعامل نیز انجام گیرد.

اگرچه این ابلاغیه‌های وزیر خیلی از دوستان توانمند ما را از گردونه خارج کرد و از این بابت متاسفم اما نگاه من یک لایه بالاتر است، ما می‌توانیم از حضور و نقطه نظرات این عزیزان به سبک و شیوه دیگری استفاده کنیم. اگر افرادی که در حوزه‌های بالا قرار دارند خودشان قانون را رعایت کنند، شما مطمئن باشید که پایین‌دست‌ها و مهندسان جوان هم رعایت می‌کنند، وقتی حقوق شهروندی در راس کار رعایت نشود از اعضا و جوان‌ترها هم نمی‌شود خیلی انتظار داشت. بنابراین علی‌رغم اینکه احساس می‌کنم یک عده از افراد توانمند و خوش‌فکر با این ابلاغیه‌ها حذف می‌شوند ولی احساسم می‌گوید که این ابلاغیه‌ها مفید است و ما می‌توانیم به نوع دیگری از نقطه نظرات این دوستان استفاده کنیم.

نوروزی: ضرورت وجود تعامل در نظام مهندسی

تعامل یک نیاز است زیرا کار واحدی در شهر صورت می‎گیرد و در نظام مهندسی همه باید تعامل داشته باشند اما این امر با جایگاه دادن و اختیار دادن متفاوت است. اگر امروز انتقادی درباره نظام مهندسی می‏شود به معنای رد اقدامات انجام شده نیست بلکه این امر نشان‏دهنده شفاف‏سازی است که صورت گرفته و خوب است. جامعه مهندسی ما منتظر است که فردی پول و ایده اولیه داشته باشد و اجرا را به آن‏ها واگذار کند در حالی که جامعه مهندسی باید یک گام جلوتر باشد و خود راه را بسازد برای مثال مجموعه‎ای مانند سپاد را شهرداری ایجاد نکرده بلکه گروهی این ابتکار را داشته و با ایجاد این مجموعه با شهرسازی متفاوت بخشی از ترافیک شهر را بیرون می‌کشد. باید نظامی را در تشکیلات مهندسی خود پیاده کنیم که بتواند مبتکر و خلاق باشد و برای جامعه مهندسی ایجاد فرصت کند.

ذاکرالحسینی: پرهیز از پررنگ کردن برخی موضوعات

هیأت مدیره جدید نظام مهندسی باید از تجربیات مدیران گذشته استفاده کند؛ نباید برخی موضوعات پررنگ شود؛ اصالت به وجود نظام مهندسی است و جایگاه بزرگی دارد و باید آن را تقویت و از پتانسیل‎های آن استفاده کرد.

درهمی: تشخیص بیماری‎های نظام مهندسی

برای بهبود وضعیت نظام مهندسی تضارب آرا ضروری است و نمی‎توان فرافکنی کرد. معیوب بودن سیستم آموزشی یا کاستی‌های موجود در شهرداری و ... چیزی از مسئولیت ما کم نمی‎کند؛ وظیفه مهندسان و نظام مهندسی دو مقوله است؛ نمی‌توان به مهندسان گفت شما نظام مهندسی را اصلاح کنید. موضوع ساخت‎وساز در کشور ما اهمیت بسیاری دارد و 30 درصد تولید ناخالص داخلی در این حوزه در حال گردش است. در حال حاضر حق مهندسان از این گردش مالی به خوبی ادا نمی‎شود و در مقابل مهندسان هم به خوبی خدمات ارائه نمی‎کنند؛ به عبارت دیگر کمتر از یک درصد گردش مالی ساخت‎وساز نصیب مهندسان می‎شود و این عدد خیلی کم است. اگر سازمان نظام مهندسی به رسالت خود درباره ارتقای فرهنگ مهندسی در جامعه عمل کند این امر باعث می‎شود مهندسان کیفیت بهتری به چرخه ساخت‌وساز ارائه کنند و سازمان نیز از حقوق مهندسان دفاع کند و این چرخه هم‏افزا و رشدیابنده خواهد بود که در نتیجه آن کیفیت ساخت‎وساز افزایش می‎یابد.

نظام مهندسی در سال‎های گذشته تلاش زیادی کرده و وضعیت ساخت‏وسازها ارتقا یافته و امروز ساختمان‎ها تا حدودی در برابر زلزله مقاوم هستند؛ در زمینه تأسیسات وضعیت بهبود یافته اما در معماری و شهرسازی رشد چندانی نداشته‎ایم زیرا این موارد تا حدودی از دست نظام مهندسی خارج بوده است. در حال حاضر از نظام مهندسی معاینه خوبی صورت گرفته و بیماری‎های آن تشخیص داده شده اما هنوز درمان مشخصی برای بسیاری از بیماری‎ها ارائه نشده است. امیدوارم با یک همت جدی و عزم راسخ معلمان و ترکیب غیروام‎دار هیأت مدیره این مسیر برای درمان بیماری‎ها طی شود.

رئیسی: ترویج فرهنگ غلط آسان‏خوری در جامعه

بخشی از وضعیت فرهنگ جامعه ما ناشی از کم‎کاری رسانه‌هاست؛ این مطلب نشان‌دهنده اهمیت جایگاه رسانه است. افزایش فرهنگ جامعه به عملکرد رسانه‏ها برمی‎گردد. از حدود 10 سال پیش فرهنگی در جامعه ایجاد شد که از نظر من فرهنگ آسان‌خوری است. از زمانی که بهره بانک‌ها در روزنامه‌ها و رسانه‎ها تبلیغ شد، فرهنگ آسان‎خوری ترویج پیدا کرد؛ این فرهنگ بر تمام اقشار جامعه و به ویژه مهندسان تأثیر می‏گذارد؛ برای مثال ساختمانی در ضلع جنوبی کوهسنگی احداث شده و پارک کوهسنگی به حیاط آن تبدیل شده است؛ نظام باید پرسشگر باشد و اجازه چنین اتفاقی را ندهد اما گاهی این امکان وجود ندارد.