برج نجومی رادکان

ارتفاع برج 25 متر است. بدنه آن استوانه‌ای و پوشش آن با گنبد مخروطی خودنمایی می‌کند. نمای خارجی بنا تا ارتفاع سه متری به صورت ۱۲ ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم‌استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است و برخی از صاحب‌نظران، خواجه نصیرالدین طوسی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و دانشمند بزرگ ایرانی را معمار و سازنده برج می‌دانند.

معمار بنا، دو دیوار موازی از 12 دیوار اولیه این برج را در راستای نصف‌النهار ساخته‌اند و راستای درها هم در امتداد طلوع زمستان و غروب تابستان است. جایی در پهنه برج که می‌توان با توجه به آن‌ها چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را تعیین کرد. در حقیقت این درها طوری تعبیه شده‌اند که پس از حرکت 60درجه‌ای خورشید در افق، نور خورشید از دو در می‌گذرد و  طلوع، آغاز زمستان و غروب، آغاز تابستان در افق برج دیده می‌شود. این راستاها پیش از بنای برج طراحی شده و اگر زمانی دیدید که طلوع از میان درها دیده می‌شود و به اوج جابه‌جایی خود می‌رسد، باید بدانید که یلدا گذشته و آن روز شروع زمستان و دی ماه است.  این کارکرد باعث شده که برخی کارکرد برج را صرفا نجومی بدانند چرا که در این دو تصویر می‌توانید طلوع یلدایی و غروب تابستانی ببینید. نور خورشید طوری می‌تابد که از میان دو در عبور کرده و در نتیجه زمان دقیق شروع این دو فصل را معین می‌کند. تصویر راست مربوط به شروع زمستان و تصویر چپ مربوط به شروع تابستان است.(عکس در پایین مطلب اضافه شده است)

در زیر گنبد بنا هم 12 دریچه وجود دارد که به منجمان امکان پیدا کردن آغاز 4 ماه تعیین‌کننده سال یعنی فروردین، تیر، مهر و دی را می‌داد و به این ترتیب، آن‌ها می‌توانستند شروع هر فصل را با قطعیت اعلام کنند. اما امکانات تشخیصی برج رادکان به همین جا ختم نمی شود و در تمام سال، زمانی که خورشید به اوج خود می‌رسد، می‌توان آفتاب و سایه را بر دو دیوار برج دید که به یک اندازه می‌شوند و نیم روز نجومی یا هنگام اذان ظهر را نشان می‌دهند که یکی از ویژگی منحصر به فرد این اثر محسوب می‌شود.

  معماری منحصر به فرد و کارکرد نجومی برج، آن را به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری استان و کشور تبدیل کرده است. به‌طوری‌که هر ماه گردشگران خارجی زیادی از سراسر کشور برای بازدید از برج به چناران سفر می‌کنند. تاکنون اتباع بیش از 45 کشور عمدتا اروپایی، آمریکایی و جنوب شرق آسیا از برج بازدید کرده‌اند و جالب اینکه در برخی از موارد برج رادکان تنها مقصد گردشگری آن‌ها در ایران بوده است. علاوه بر گردشگران خارجی، هر ماه دانشجویان و علاقه‌مندان نجوم برای رصد ستارگان شب را در اطراف برج سپری می‌کنند.

تبدیل برج به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری استان و کشور باعث شد تا میراث فرهنگی شهرستان، با کمک معاونت محترم میراث فرهنگی استان، با تخصیص حدود 50 میلیون تومان فاز اول محوطه‌سازی برج رادکان را انجام دهند که با استقبال فراوان بازدیدکنندگان و شهروندان چنارانی مواجه شد.

علاوه بر حمایت‌های ویژه جناب آقای زارع‌صفت، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی  و گردشگری استان برای ساماندهی محوطه برج، فرماندار محترم شهرستان نیز مبلغی حدود 300 میلیون تومان از اعتبارات ماده 180 را جهت تبدیل محوطه برج به یک کمپ گردشگری اختصاص دادند.

*حسین اصغری ثانی/مدیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری چناران