استان خراسان با غنای دیرینه تاریخی خود در این زمینه یکی از استانهای پیشرو محسوب میشود. این استان که در شمالشرقی ایران واقع شده است، بهدلیل وجود آبوهوا و اقلیم مناسب از گذشته تاکنون میزبان اقوام و گروههای بیشماری بوده است. تنوع اقلیم، تاریخ پرفراز و نشیب و وجود امکانات محیطی سبب شده تا هرساله عده زیادی گردشگر داخلی و خارجی به این استان مسافرت کرده و از جاذبههای دیدنی و تفریحی و زیارتی آن بهرهمند شوند.
در این بین، شهر مشهد به دلیل وجود بارگاه ملکوتی حضرت ثامنالحجج (ع) از آوازه و شهرتی بهسزا در میان سایر شهرهای این استان برخوردار میباشد. وجود مضجع شریف این امام همام از سویی و سایر جاذبههای تفریحی و شهری از سوی دیگر سبب شده تا هرساله میلیونها انسان مشتاق راهی این سرزمین شده تا ضمن برخورداری از اجر معنوی، لحظاتی توام با شادی و نشاط سپری کنند. امروزه گردشگری در ابعاد مختلف، اعم از گردشگری مذهبی، تفریحی و شهری یکی از گزینههای اصلی مسافران، برای سپری کردن اوقات خود و خانوادهشان به حساب میآید.
محصولات بومی و جذب گردشگر
مشهد از دیرباز تاکنون محل تردد و رفتوآمد زائران و مسافران بیشماری بوده و امروزه برکسی پوشیده نیست که یکی از علل جذب گردشگر در هر شهر و سرزمین وجود محصولات بومی و دستسازههای هنرمندان عمدتا گمنام آن مناطق میباشد که از آن تحتعنوان صنایع دستی و گردشگری یاد میشود. این محصولات که خود انواع و موارد گوناگونی را در برمیگیرد، مولد اشتغال و زمینهساز جذب گسترده گردشگر و بهتبع آن ارزآوری و درآمدزائی برای منطقه خود به حساب میآیند. مشهد نیز به عنوان اولین کلانشهر مذهبی ایران ضمن برخورداری از جاذبههای مذهبی و تفریحی از داشتن این عامل مستثنی نبوده و نیست.
پس از شکلگیری هویت شهری مشهد به مرور پای هنرمندان و صنعتگران متعدد به این شهر گشوده شد که همین مساله باعث رونق و آبادانی این شهر و شکلگیری هرچه بیشتر مسافرتهای زیارتی و بعدها سیاحتی به این شهر گردید. هنرهای متعدد که با استفاده از مصالح بومی و خاص منطقه تولید شده، سبب گردیده است تا نگاه بسیاری را چه در داخل و چه در خارج از پهنای این مرز و بوم به خود جلب نماید. در ادامه به دو مورد از این هنرها و اهمیت آنها در زمینه جذب گردشگر اشاره خواهد شد.
هرکارهتراشی و مصنوعات سنگی
از اولین حِرَف شکلگرفته در این شهر که تاکنون نیز به حیات خود ادامه داده است، میتوان به هنر سنگتراشی و خلق دیگهای سنگی اشاره کرد. دیگها و ظروف سنگی که در اصطلاح عامه مردم مشهد «هرکاره» نامیده میشود از قرون گذشته یکی از مهمترین سوغات مخصوص مشهد بهشمارمیآمد. وجود معادن منحصربهفرد این سنگ در اطراف شهر مشهد سبب شده تا این حرفه یکی از دیرپاترین مشاغل عمده مردم این نواحی به حساب آید. نویسندگان و سیاحان متعددی در آثار خود به وجود این حرفه و نیز معادن موجود اشاره داشتهاند که از جمله آنان میتوان به یعقوبی، ابنحوقل و نویسنده ناشناس حدودالعالم اشاره داشت. در کنار این موارد روایت نقلشده در کتاب عیون اخبار الرضا در باب اهمیت و توصیه به طبخ غذا در ظروف ساخته از این سنگ توسط امام رضا (ع)، خود گویای قدمت این حرفه نزد اهالی این سرزمین میباشد. بنا براین روایت هنگام ورود امام رضا (ع) به شهر توس ایشان به کوهی تکیه میدهند که مکان فعلی معادن سنگ هرکاره مشهد بوده و ضمن دعا برای برکت غذا در ظروفی که از جنس سنگ آن کوه تهیه میشده، توصیه به آوردن غذا در این ظروف برای ایشان تا هنگامیکه در آنجا بودهاند، مینمایند.
قدیمیترین صنایع دستی مشهد
هرکارهتراشی که امتداد آن تا زمان حاضر نیز کشیده شده است را میتوان به عنوان قدیمیترین صنایع دستی مشهد معرفی کرد. بازار سنگتراشها که یکی از قدیمیترین بازارهای مشهد به شمار میآمده و در قسمت شمالی حرم مطهر واقع شده بود، مکانی بود برای تهیه، تولید و عرضه این کالای پر مصرف در میان خانوارهای مشهدی. در میان گذشتگان، کمتر خانوادهای را میتوان یافت که دیگ یا هاون و یا دیگر محصولات ساخته شده از این سنگ را در خانه خود نداشته باشد. بنا به روایت یادشده در بالا، پارهای اعتقاد راسخ به متبرک بودن این سنگ داشته و معتقد بودند در جهازیه تازه عروسان حتما میبایستی به جهت تبرک و شگون آن دیگی سنگی وجود داشته باشد. در قدیم سنگ را با دیلم و گوه از کوه جداساخته و پس از قواره کردن به اندازه موردنظر برش داده و به دست استاد سنگتراش میسپردند.
او نیز به وسیله ابزارهایی که در دسترس بود به امر تراش و پرداخت این دیگها که در گویش مشهدی از آن به عنوان هرکاره یاد میشود، میپرداخت. وجود این نام خود گویای این مطلب بود که کاربری این دیگ تنها محدود به پخت آبگوشت (دیزی) نبوده و در آن هرگونه خورشتی را میتوان طبخ نمود. در بین شهرهای ایران هنوز نیز یزدیها بنا به اعقادات مذهبی خود بیشترین متقاضی این محصول بهشمارمیروند.
این سنگ که به نام علمی سرپانتین شناخته میشود به دلیل جنس خاص و نسبتا نرم آن هم در ساخت ظروف و هم دیگر کالاهای کاربردی و تزئینی استفاده میشده است. از لحاظ علم پزشکی این سنگ به دلیل دارابودن فلزات گوناگون مفید برای بدن انسان از جمله آهن و مس از جمله ظروف توصیهشده و سالم جهت امر پختوپز میباشند. استفاده از این ظروف به شکل موثری از بروز بیماریهای ناشی از فقر آهن و مس در بدن کودکان و زنان جلوگیری بهعمل میآورد.
محصولات بومی و برندسازی
از منظر گردشگری و جذب گردشگر در کنار تولید دیگهای سنگی میتوان به ساخت دیگر مصنوعات ساختهشده از سنگ که بیشتر جنبه تزئینی و سوغاتی دارند، نام برد. هنرمندان این حرفه با ذوق و ابتکار عمل و نیز بهکارگیری تکنولوژی روز توانستهاند محصولاتی را به بازار عرضه نمایند که تنها منحصر به این خطه از کشور عزیزمان بوده و در هیچ کجای دیگر نشانی از آنها نمیتوان یافت.
تهیه سوغات و صنایع دستی توسط گردشگران خارجی و همچنین سفر آنان از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشور دیگر بهطور ناخودآگاه در معرفی ارزشهای فرهنگی ما تاثیرگذار بوده، درنتیجه با رونق گردشگری، صنایع دستی و سوغات نیز رونق مییابد. آن هم درصورتیکه گردشگر از مزایای کالایی که خرید میکند، اطلاع داشته باشد و این اطلاعرسانی به فروش بسیار خوب کالا کمک کند.
از طرفی باید در کنار تولید صنایع دستی و سوغات به سمت برندسازی در این حوزه برویم. همچنین با اختصاص بستهبندیهای شکیل و درخور ارزش سوغات ملی کشورمان میتوانیم به اشتغالزایی و ارزآوری بیشتر در این حوزه امیدوار شویم. تنها در این صورت است که صنایع دستی کشور میتواند در حوزه اقتصاد نیز به جایگاه واقعی خود دست یافته و به ارزآوری و اشتغالزایی منتهی شود.
هنرمندان این عرصه پس از تخریب بازار سنگتراشها عمدتا به کوهسنگی مهاجرت کردند که در جریان ساختوسازها و توسعه حریم اطراف آن تنها عده محدودی آنجا باقی مانده و بقیه در قسمتهای حاشیهای شهر پراکنده شدند. اگرچه تاکنون مشابه چینی این محصول وارد بازار نشده است اما دیر یا زود به دلایلی که ذکر آن در این مقال نمیگنجد این هنر اصیل و قدیمی شهر مشهد نیز به بوته فراموشی سپرده خواهد شد و همین امر همت و توجه مسئولان را بیش از پیش به خود میطلبد.
فیروزهتراشی هنری اصیل
از دیگر محصولات خاص مشهد که شهرت و اعتباری جهانی دارد، میتوان به فیروزه و هنر فیروزهتراشی اشاره کرد. این سنگ از جمله سنگهای توصیهشده در روایات اهل بیت (ع) به مومنان بوده که همین امر زمینه مناسبی در ذهن زائری که برای زیارت به این شهر میآمده، فراهم ساخته تا در کنار زیارت و جنبههای معنوی آن از خرید این کالای توصیهشده نیز غفلت نورزد.
این سنگ که به رنگ آبی خوشرنگ در طبیعت یافت میشود، انواع گوناگونی داشته و اخیرا نوع مصنوعی آن نیز به بازار آورده شده که از لحاظ ظاهر شباهت نسبتا زیادی به اصل آن داشته، اما از نظر کیفیت به هیچوجه قابلمقایسه با نوع طبیعی آن نیست. فیروزه که در معدنی در حوالی شهر نیشابور به دست میآید پس از استخراج به مشهد آورده شده و بعد از تراش آن به اشکال گوناگون طالبان و مشتریان خود را به مراکز عرضه آن میکشاند.
از گذشته تاکنون مشهد پایگاه عمده فیروزهتراشی در ایران بوده و اساتید فیروزهتراش آن شهرت منطقهای و ملی داشتهاند. اخیرا در خود نیشابور نیز عدهای به این امر مبادرت نموده و سنگهای استحصالی از معدن را در همان شهر تراشیده و به بازار عرضه مینمایند. این هنر که روزگاری در کنار دیگر عوامل، نقش عمدهای در جذب گردشگر به خود اختصاص داده بود، اینک با توجه به نایاب شدن فیروزه و عرضه نامناسب آن در بازار کمکم در حال فراموشی بوده و نیازمند توجه و مراقبت جدی مسئولان امر است.
در کنار فیروزهتراشی میتوان از عقیقتراشی نیز یاد کرد که عمری چندصدساله داشته و همپای اولی توانسته نظر مساعد گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کند. هنرمندان این رشته که عمدتا در خیابان طلاب مشهد متمرکز شدهاند ضمن تراش به فرآوری این سنگ دست زدهاند که همین امر باعث ارزآوری و توجه بیشتر دوستداران و خریداران این محصول شده است. سنگ عقیق که در دست داشتن آن به شدت در روایات توصیه شده است پس از استحصال از معادن مربوطه به مشهد آورده شده و هنرمند عقیقتراش مشهدی با استفاده از ذوق و خلاقیت خود تراش خاصی به سنگ داده و آن را جهت ارائه به مشتاقان آماده میسازد.
گردشگری و توسعه آن به اهتمام ویژه از ناحیه مسئولان و متولیان آن نیاز داشته و بدون شک بدون این حمایتها و توجهات کمکم بازار به دست رقبای چینی افتاده و این هنر به دست فراموشی سپرده خواهد شد.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .