اقتصاد شهری مبتنی‌ بر نوآوری

 دانشمندان معتقدند که شکوفایی نوآوری در یک شهر مستلزم وجود سیستمی به نام سیستم ملی‌ نوآوری است.

سیستم ملی‌ نوآوری در حقیقت شامل مراکز تحقیقاتی‌، دانشگاه‌ها و مجموعه‌ای از صنایعی است که برای یک شهر مزیت رقابتی‌ ایجاد کرده و آن را نسبت به رقبا متمایز می‌سازد. در این گونه شهر‌ها در حقیقت نوآوری حاصل تعامل سازنده دانشگاه‌ها، صنایع‌ و همچنین وجود سیاست‌گذاری‌های مؤثر دولتی است. محققان سیستم ملی‌ نوآوری را حاصل تعامل مؤثر سه لایه اصلی‌ در شهر می‌دانند که خروجی آن ارتقاء اقتصاد شهری است؛ این سه لایه عبارت است از: لایه اول که شامل تولیدکنندگان یا ارائه‌کنندگان خدمات وهمچنین تأمین‎کنندگان و مشتریان است؛ لایه دوم شامل مؤسسات مالی‌ (بانک‌ها، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر)، زیرساخت‌های فناوری، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی‌ و همچنین مراکز تحقیق و توسعه و پارک‌های علمی‌ و فناوری است؛ در حقیقت در لایه دوم حمایت‌های لازم از لایه اول صورت می‌گیرد. نهایتا در لایه سوم، چارچوب سیاست‌گذاری‌هایی است که جریان نوآوری در دو لایه اول را تسهیل می‌کند؛ در سال‌های اخیر سیستم‌های منطقه‌ای و محلی نوآوری نیز معرفی‌ شدند که اهمیت نقش شهر‌ها در این فرایند را مشخص می‎کند.

شکوفایی نوآوری برای یک شهر می‌تواند در قالب افزایش توان صادراتی در محصولات یا خدمات رقابتی خاص تحقق‌ پذیرد که در نهایت موجب رشد اقتصادی در شهر می‌شود.

در ایران نیز فعالیت‌هایی‌ در زمینه شکوفایی نوآوری شهری انجام گرفته است. تعریف خوشه‌های صنعتی، ایجاد پارک‌های علمی‌ و فناوری در جهت حمایت از ایده‌های نوین و همچنین تأسیس دفاتر ارتباط با جامعه در دانشگاه‌ها جهت کاربردی کردن علم و در حقیقت تعریف نقش کارآفرینی برای دانشگاه‌ها از جمله این اقدامات است. با این حال به دلایل مختلفی‌ هنوز ضعف‌هایی‌ در سیستم ملی‌ نوآوری در ایران دیده می‌شود.

ضعف در لایه دوم سیستم نوآوری در ایران شامل ارتباط نه چندان قوی میا‌‌ن دانشگاه و جامعه، ضعف در برخی پارک‌های علمی‌ و فناوری به عنوان سازمان‌های واسطه و همچنین کمرنگ بودن نقش سازمان‌های حمایت‌کننده مالی‌ نظیر سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر به همراه ضعف در بررسی امکان تجاری‌سازی ایده در کشور ما موجب شده است که مشکلاتی در اجرای مؤثر سیستم ملی‌ نوآوری در کشور ایجاد شود. قطعاً با رفع این محدودیت‌ها شاهد ارتباط قوی بین سه لایه موثر در سیستم ملی‌ نوآوری ایران و همچنین امکان شکوفایی نوآوری در شهر‌ها در سطح ایده‌ال خواهیم بود.

 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد