تولید ارگانیک، لازمه رشد صادرات کشاورزی

افزایش جمعیت و دغدغه تامین غذا برای همه باعث شده در تمام کشورها برای جلوگیری از آفت‌زدگی و بیماری محصولات کشاورزی و دامی از کودهای شیمیایی، آنتی‌بیوتیک‌ها و... استفاده شود. متاسفانه به‌دلیل عدم آگاهی و دلایل دیگر در برخی موارد بیش از حد از این مواد شیمیایی استفاده می‌شود و در نتیجه محصولات غذایی به برخی از ترکیبات شیمیایی آلوده شده و جذب بیش از حد این مواد شیمیایی ممکن است به بروز بیماری‌های مختلف در انسان و به خطر افتادن سلامت افراد جامعه منجر شود.

تلاش برای پیشگیری از این مشکلات و حفظ سلامت غذایی مردم، محققان را بر آن داشته تا به فکر تهیه محصولات غذایی طبیعی بیافتند؛ این محصولات غذایی طبیعی که عاری از هرگونه ترکیبات شیمیایی هستند و البته ارزش غذایی بالاتری هم دارند با عنوان محصولات غذایی ارگانیک شناخته می‌شوند.

امروزه در تمام دنیا محصولات غذایی مانند انواع میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات، غلات، گوشت گاو و گوسفند، گوشت مرغ و تخم‌مرغ، شیر، عسل و... به صورت ارگانیک تولید و مصرف می‌شود. در ایران نیز محصولاتی از قبیل انار، آب‌انار، پسته‌ وحشی، زعفران، انجیر، گلاب، عسل، چای، برنج، سیب، روغن‌زیتون و برخی از محصولات غذایی دیگر به صورت ارگانیک ارائه شده است.

خراسان رضوی به‌عنوان یکی از بزرگترین استان‌های کشور در زمینه تولید محصولات سالم و ارگانیک گام‌هایی برداشته که برای بررسی وضعیت تولیدات ارگانیک در این استان با مسئولان و کارشناسان امر به گفت‌وگو پرداختیم؛

اجرای مدیریت تلفیقی آفات، از روش‌های تولید محصولی سالم

رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اجرای برنامه مدیریت تلفیقی آفات به عنوان یکی از روش‌ها برای دستیابی به تولید محصولاتی سالم، به دنیای اقتصاد می‌گوید: این برنامه شیوه‌ای بسیار جامع و نوین در کنترل آفات محصولات کشاورزی است که به جای استفاده از یک روش خاص(روش شیمیایی) از مجموعه‌ای از روش‌های کنترلی آفات استفاده می‌شود به‌طوری‌که کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود.

مجتبی مزروعی می‌افزاید: مديريت تلفيقي آفات يكي از عناصر و اجزاي توسعه كشاورزي پايدار و تولید محصولات سالم است كه از رسالت‌هاي اوليه آن كمك به كشاورزان برای توليد محصولات مفيد و باكيفيت از طريق بكارگيري رويكردهاي دقيق اقتصادي و زيست‌محيطي است. در حقيقت مديريت تلفيقي آفات يكي از فناوري‌هايي است كه براي كاهش استفاده از آفت‌كش‌هايي كه موجب خسارت به محيط‌زيست و به خطر انداختن سلامت انسان مي‌شود، بكار گرفته شده است.

مزروعی تصریح می‌کند: سياست وزارت جهادكشاورزي اجراي برنامه‌هاي مديريت تلفيقي آفات با تاكيد بر مبارزه غيرشيميايي و به خصوص روش‌هاي کنترل بيولوژيك به عنوان روشي مورد تاييد در تمام كشورهاي توسعه يافته دنياست. وی کاهش میزان باقیمانده سموم و سایر آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی، بهبود کنترل و نظارت در زنجیره تولید تا مصرف برای عرضه محصولات کشاورزی باکیفیت، بهبود روش‌های کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی و کاهش ضایعات و جلوگیری از کاهش کیفیت و فساد محصولات کشاورزی را اهداف اجرای برنامه مدیریت تلفیقی آفات می‌داند.

رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی اظهار می‌کند: در سال زراعی 94- 93 در 37هزار و 277 هکتار از اراضی زراعی، باغی و گلخانه‌ای خراسان رضوی برنامه مدیریتی تلفیقی آفات اجرایی شد که بیشترین میزان اجرا در محصولات زراعی مربوط به گندم با 9550 هکتار و بیشترین سطح کار شده در محصولات باغی مربوط به سیب درختی با 1850 هکتار بوده و محصولات گلخانه‌ای 62 هکتار از اراضی اجرای این برنامه را به خود اختصاص داده است.

راه‌اندازی نخستین سایت‌های روستایی خرده مالکی کشور برای ارتقاء محصولات به تولید ارگانیک

مسئول کشاورزی ارگانیک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز می‌گوید: کشاورزی ارگانیک به معنای نظام مدیریت تولید اکولوژیکی است که به تقویت و گسترش تنوع زیستی و چرخه‌های بیولوژیکی فعالیت خاک منجر می‌شود، به عبارت عامیانه‌تر منظور از کشاورزی ارگانیک تولید محصولاتی بدوم سم و کودهای شیمیایی است.

علیرضا شکری با بیان اینکه کشت ارگانیک برای بسیاری از محصولات خراسان رضوی امکان‌پذیر است، می‌افزاید: در حال حاضر محصولاتی مانند انار، انگور برای تبدیل به کشمش، پسته وحشی یا جنگلی مناطق سرخس و کلات، گیاهان دارویی در عرصه‌های دیم و مناطق کوهستانی استان، زعفران در مناطق خرده‌مالک و محصولات پسته در برخی از نقاط استان در حد ارگانیک است.

شکری از راه‌اندازی نخستین سایت‌های روستایی خرده‌مالکی برای ارتقا به تولیدات کشاورزی ارگانیک در استان خبر داده و ادامه می‌دهد: استفاده از عناصر ارگانیک مانند کود دامی، حذف علف‌های هرز مزرعه و باغ توسط نیروهای کارگری و استفاده از یخ‌آب زمستانه برای مبارزه با آفات و نیز استفاده از آب چشمه و قنات برای آبیاری، زمینه‌های تولید محصولات ارگانیک هستند که در حال حاضر در پنج روستای خراسان رضوی تحت نظارت شرکت بازرسی محصولات کشاورزی ارگانیک کشور آلمان کنترل و ساماندهی شده است.

مسئول کشاورزی ارگانیک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور می‌شود: در بهمن‌ماه سال آینده تولیدات ارگانیک این روستاهای خرده‌مالک زیرنظر سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی در جشنواره ارگانیک سالیانه اتحادیه اروپا در معرض نمایش قرار خواهد گرفت. وی اظهار می‌کند: این روستاها شامل صفی‌آباد زاوه برای محصول زعفران، میان‌دهی مه‌ولات برای پسته، مزرج قوچان برای کشمش، نقاب میرآباد خلیل‌آباد برای انار و چهچهه کلات برای پسته وحشی یا جنگلی است که با مجموع 7578 هکتار و تولید بیش از 14 هزار تن محصول با 1205 تولیدکننده خرده‌مالک در مرحله گذار ارگانیک قرار دارند.

شکری تصریح می‌کند: ساماندهی نظام خرده‌مالکی برای تولید محصولات ارگانیک زیر نظر شرکت بازرسی بین‌المللی اتحادیه اروپا برای نخستین بار است که در کشور اتفاق می‌افتد و خراسان رضوی پیشگام این امر است.

مسئول کشاورزی ارگانیک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: کشورهای اروپایی به دلیل حفظ محیط زیست و سلامت مصرف‌کننده به دنبال محصولات ارگانیک هستند، فراورده‌های دامی و تولیدات باغی و زراعی که بدون استفاده از عناصر مضر شیمیایی تولید می‌شوند، محصولات سالمی هستند که هم برای حفظ آب و خاک و هم برای حفظ سلامت مصرف‌کننده مفید بوده و در دستور کار کشورهای اروپایی قرار گرفته‌اند.

شکری خاطرنشان می‌کند: محصول کنجد دیم کلات نیز از جمله محصولاتی است که برای تولید روغن ارگانیک کنجد در دستور کار قرار گرفته و در مجموع 4000 هکتار از اراضی این شهر را به خود اختصاص داده است.

تولید ارگانیک، نیازمند حمایت همه‌جانبه مسئولان است

انارکار نمونه کشوری با اشاره به تلاش برای تولید محصولی ارگانیک به عنوان یکی از دلایل کسب این عنوان در سال‌جاری می‌گوید: با شرکت در کلاس‌های ترویجی و مشاوره با کارشناسان جهادکشاورزی و با استفاده از روش‌های نوین باغداری، انارستانی به وسعت پنج هکتار احداث کردم ودر کنار تلاش شبانه‌روزی و اخذ انواع مشاوره‌ها، درصدد تولید محصولی ارگانیک برآمدم.

محمدناصر صفریان ادامه می‌دهد: هزینه تولید محصول ارگانیک چند برابر تولید محصول غیرارگانیک است و فشار سنگینی بر دوش تولیدکنندگان وارد می‌شود بنابراین لازم است با اعمال سیاست‌های تشویقی و ارائه تسهیلات مختلف از سوی دستگاه‌های مربوطه، کشاورز و باغدار را به تولید محصول ارگانیک تشویق کرده و با این‌کار به سلامت جامعه و پرورش نسلی توانمند برای کشورمان کمک کرد.

این باغدار نمونه خاطرنشان می‌کند: امیدوارم بتوانیم با استفاده از روش‌های به‌زراعی و راه‌کارهای نوین کشاورزی ضمن صرفه‌جویی در مصرف آب، شهرستان کاشمر و منطقه ترشیز را به قطب تولید انار کشور تبدیل کنیم و ضمن کمک به شکوفایی و توسعه عرصه‌های اقتصادی، تولیدی و کشاورزی، نام شهر و کشور خود و محصولات آن را در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی مطرح کرده و در اشتغال‌زایی منطقه سهیم باشیم همان‌طور که با فعالیت انارستانم، در طول سال برای حدود هزار نفر به صورت دوره‌ای و فصلی شغل ایجاد می‌شود.

صفریان با بیان اینکه ترشیز بزرگ به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی و در حاشیه کویر توان تولید بهترین انار دنیا را دارد و باید در فرایند تولید نهایت دقت اعمال شود، تصریح می‌کند: لازم است پایانه صادراتی انار ترشیز احداث شود و اقداماتی همچون برگزاری کلاس‌های ترویجی و آموزشی برای انارکاران، تاسیس سردخانه، دفتر بازاریابی و امور بین‌الملل و حتی برگزاری جشنواره انار و ده‌ها اقدام دیگر برای حمایت از انارستان‌های کاشمر صورت گیرد.

تسهیلات با سود 18 درصد مشکلات تولیدکنندگان را برطرف نمی‌کند

انارکار نمونه استانی و کشوری یادآور می‌شود: امروز کشاورزان در اموری مانند بیمه کشاورزی، نبود یک بازار فروش یکنواخت، فرایند طاقت‌فرسای اخذ تسهیلات بانکی و بالا بودن سود بانکی و نبود اتحادیه و تعاونی خاص دچار مشکل هستند. تسهیلات با سود 18 درصد نه تنها مشکلات تولیدکنندگان را برطرف نمی‌کند بلکه آنها را به مرور زمان از چرخه تولید خارج و به طرف حاشیه‌نشینی در شهرها سوق می‌دهد و با این روال در آینده نزدیک روستاها خالی از سکنه خواهد شد و این زنگ خطری برای کشور است و چنانچه به طور ضربتی به وضع دامداران، کشاورزان و باغداران رسیدگی نشود، باید همین اعتبار و بودجه را صرف توسعه زندان‌ها و ندامتگاه‌ها کرد.

صفریان با اشاره به خواص بسیار زیاد میوه انار و استفاده از این خواص در کشورهای مختلف می‌گوید: در حال حاضر در بسیاری از کشورها از انار به جای دارو استفاده می‌کنند و ارزش این میوه را درک کرده‌اند اما این اتفاق در کشور ما هنوز نیافتاده است؛ مطالعات انجام شده بر روی برخی از بیماری‌ها مانند سرطان سینه و پرستات نشان داده که آب انار تاثیر قابل توجهی در کاهش عوامل مولد سرطان دارد و در کشورهای چین و افغانستان از گل، پوست میوه، ریشه و ساقه این محصول در پزشکی به عنوان دارو و برای تولید رنگ استفاده شده است.

این باغدار می‌افزاید: آب میوه انار یک آنتی‌اکسیدان قوی بوده که در درمان بسیاری از سرطان‌ها موثر است و اخیرا توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است، جالب اینکه یکی از فراورده‌های جدید این محصول، چای انار است و گزارش شده که این میوه از داروهای سنتی متداول در چین است و به دلیل خواص ضد سرطانی، ضد توموری و ضد تصلب شرایین و ضد باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به علت خاصیت ضد اکسیدانی و ضد سرطانی آن در بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان دارو استفاده می‌شود بنابراین تولید ارگانیک این محصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

لزوم پرهیز از روش‌های سنتی در تولید محصولات باغی، دامی و زراعی

صفریان تاکید می‌کند: از سایر کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات باغی، زراعی و دامی تقاضا می‌کنم که از تولید هرگونه محصول با روش‌های سنتی جدا خودداری کرده و با توجه به خشکسالی‌های پیاپی منطقه و استان و نیز بحران آب در کشور در صرفه‌جویی آب دقت لازم را به عمل آورند. وی با اشاره به اثرات حضور دلالان در بازار انار نیز می‌گوید: دلالان در هنگام برداشت انار با ایجاد اشباع صوری در بازار خرید چند روزی معامله را مسکوت نگه می‌دارند و چون بسیاری از انارکاران محل مناسبی برای انبار کردن ندارند، آنها را مجبور می‌کنند در بازاری که عرضه و تقاضا به اختیار دلال تعریف می‌شود، محصول را به هر نرخ پیشنهادی بفروشند. دلال‌هایی که ارتباط خاصی با شبکه‌های توزیع دارند انار را با نرخی پایین از انارکار می‌خرند و با قیمت هر کیلوگرم 12 تا 20 هزار تومان به کشورهایی مثل ژاپن، آلمان و فرانسه به فروش می‌رسانند و این یعنی در یک روز سود یک سال صاحب انارستان به جیب آنها می‌رود.

انارکار نمونه خراسان رضوی اظهار می‌کند: با توجه به اینکه 95 درصد مردم منطقه ترشیز به طور مستقیم و غیرمستقیم با کشاورزی، باغداری و دامداری در ارتباط هستند، لازم است مسئولان به میزان کافی از این حوزه‌ها حمایت‌های عملی و علمی داشته باشند، زیرا این حمایت‌ها موجب اشتغال‌زایی بیشتر در منطقه و شهرستان می‌شود.

صفریان عنوان می‌کند: تا زمانی که به گندم امریکا، ذرت کانادا و جو قرقیزستان و... نیازمند باشیم، نخواهیم توانست استقلال خود را در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی و نظامی حفظ کنیم. لازم است در بحث گسترش کمی و کیفی انارستان‌ها و تاکستان‌ها نسبت به احداث صنایع تبدیلی، تبلیغات، بازاریابی و بسته‌بندی با رعایت استانداردها اقدام کنیم، در این راستا ضمن ایجاد اشتغال می‌توانیم از ضایعات محصولات باغی نیز به بهترین شکل استفاده کنیم و این حرکت گامی موثر برای کمک به اقتصاد منطقه و به تبع آن کشور است.