این علم امروزه در دنیا جایگاه ویژهای دارد و مزایای اقتصادی بیشماری برای کشورهای مختلف دنیا بههمراه داشته است. با توجه به قرارگیری ایران در اقلیم گرم و خشک و همچنین افزایش خشکسالیهای پیدرپی و محدودشدن منابع کشاورزی، استفاده از این علم و ایجاد گیاهان مقاوم یا متحمل به کمآبی و نیز گیاهان با عملکرد بالا، برای مقابله با کمآبی بیش از پیش ضرورت دارد. چراکه علاوه بر تأمین غذا، با صرفهجویی در آب و سایر منابع کشاورزی کمک شایان توجهی به حفظ منابع آبی و نیز توسعه اقتصادی کشور میکند.
رشد زیاد جمعیت، افزایش مصرف سرانه و اسراف مواد غذایی و از بین رفتن منابع طبیعی به دلیل بهرهبرداری بیش از حد سبب شده تا لزوم بهنژادی و استفاده از واریتههای پرمحصول و مقاوم به تنشهای زیستی و غیرزیستی، بیش از پیش افزایش یابد. اگر سطح زیرکشت محصولات زراعی در دنیا افزایش نمییافت و واریتههایی با عملکرد زیاد، اصلاح و جایگزین واریتههای بومی کممحصول نمیشد، در اثر قحطی و سوءتغذیه جمعیت زیادی از انسانها از بین میرفتند و انسان جز تن دادن به تعادل بین میزان موادغذایی موجود و تعداد جمعیت، راهکاری نداشت.
استفاده از واریتههای اصلاحشده که عملکرد بالاتری نسبت به واریتههای بومی دارند، میتواند ضمن افزایش عملکرد گیاهان تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور خصوصا در بخش کشاورزی داشته باشد. حدود 30 درصد افزایش در میزان تولید محصولات زراعی مرهون استفاده از بهنژادی کلاسیک و استفاده از واریته های پرمحصول بوده است. در طی 50 تا 70 سال گذشته پیشرفت ژنتیکی قابلملاحظهای در بسیاری از محصولات زراعی نظیر گندم، ذرت، پنبه، سویا و سورگم توسط روشهای بهنژادی کلاسیک حاصل شده است که مثال مربوط به جایگزینی گندمهای اصلاحشده ژنتیکی در دهه 60 که منجر به انقلاب سبز شد گویای این حقیقت است. بهطوریکه در سال 1964 میزان تولید گندم در هندوستان 12 میلیون تن بوده و با جایگزینی واریتههای پاکوتاه که عملکرد بیشتری داشتهاند، میزان کل تولید گندم در هندوستان در سال 1965 به حدود 55 میلیون تن رسیده بود. البته از این مورد میتوان مثالهای زیادی را ارائه نمود که مجال آن در این بخش موجود نیست.
کاربرد مهم دیگر علم بهنژادی ایجاد گیاهان مقاوم به آفات و بیماریها و درنتیجه کاهش مصرف سموم و آفتکشهای شیمیایی میباشد که منجر به افزایش ارزشافزوده گیاهان، رشد اقتصادی کشور و نیز کمک به توسعه کشاورزی ارگانیک و حفظ محیطزیست میشود. متاسفانه مصرف بیرویه سموم و کودهای شیمیایی علاوه بر صرف وقت و هزینه بسیار، با ایجاد مشکلات عمده در بحث سلامت انسانها، فشار زیادی را بر بخش بهداشت و درمان تحمیل کرده است. با کاربرد روشهای کلاسیک و نوین بهنژادی و تولید گیاهان تراریخته یا تغییر یافته ژنتیکی میتوان مصرف این سموم را به حداقل رساند.
بیوتکنولوژی یا همان بهنژادی به روشهای مدرن نیز در طی دو دهه اخیر توانسته انقلاب بزرگی در بخش توسعه محصولات جدید که تاکنون امکان تولید آنها از طریق روشهای کلاسیک بهنژادی موجود نبود را فراهم آورد. طبق گزارش ISAAA در سال 2014 در تحقیقی در رابطه با محصولات تراریخته در بیست سال گذشته در سطح جهان، پذیرش فنآوری محصولات تراریخته باعث کاهش مصرف حشرهکشهای شیمیایی تا 37درصد، افزایش عملکرد محصولات زراعی تا 22درصد و افزایش سود کشاورزان تا 68 درصد شده است و نیز آخرین دادهها از کشت محصولات تراریخته در طی سالهای 1996 تا 2013، افزایش تولیدات زراعی به ارزش 133میلیارد دلار، کمک به حفظ محیطزیست از طریق کاهش مصرف تقریباً 500 میلیون کیلوگرم ماده مؤثر حشرهکشهای شیمیایی، حفظ تنوع زیستی با صرفهجویی در کشت 132 میلیون هکتار زمین و نیز کمک به رفع فقر با کمک به 5/16 میلیون کشاورز را نشان میدهد.
بهنژادی به روشهای کلاسیک و نوین نیز قادر است در بخش افزایش کیفیت محصولات زراعی گام های موثری بردارد. زیرا اگر کیفیت محصولات افزایش یابد حتی با مقدار مصرف کمتر میتوان نیازهای غذایی روزانه را تامین کرد.
همچنین کاربرد بهنژادی در گیاهان زینتی چه از طریق روشهای کلاسیک و چه از طریق مهندسی ژنها توانسته تحولی بزرگ در صنعت گل و گیاهان زینتی ایجاد کند. زیرا در بخش گیاهان زینتی اصلاح صفات مختلف گیاهان زینتی نظیر ایجاد تعدد در رنگ گل، عطر و همچنین خصوصیات ساختاری آنها مدنظر است و موجب رونق بازار گل و گیاهان زینتی در کشور خواهد شد. لذا از این نظر نیز میتوان به بهنژادی به عنوان یک علم سودمند برای کمک به توسعه اقتصادی کشور نگاه کرد.
بهطور کلی کاربرد تکنیکهای بهنژادی مدرن در جهت حل مشکلات کشاورزی، تغذیهای و سلامت جامعه و نیز کمک به اقتصاد کشور، یکی از اقدامات پیشرو میباشد که نیاز به حمایت دارد و طبیعتا کشور باید به بحث کشاورزی بهعنوان محور توسعه اقتصادی، بهای بیشتری بدهد.
*عضو هیات علمی گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد
| تسلیت به سرکار خانم رحیمیان، خبرنگار |
|---|
| شرکتهای دانشبنیان و تبدیل تهدیدها به فرصت |
| نقش نهادهای عمومی حاکمیتی در اکوسیستم نوآوری |
| اهمیت حضور کیفی زائران |
| گردشگری و خانهمسافرها در شهر مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .