ارزش‎های اقتصادی گردشگری سلامت برای مشهد

برگزاری همایش‏های متعدد با رویکردها و محورهای متنوع توسط بخش‎های دولتی و خصوصی در کنار تیترهای بسیار رسانه‎ها نیز این توجهات را تقویت کرده است.

چرا گردشگری سلامت؟ حقیقت این است که این شاخه تخصصی از گردشگری به واسطه ارتباط مستقیم آن با چند بخش اصلی همچون سلامت، گردشگری، امنیت، دیپلماسی بین‎المللی و زیرساخت‎های حمل‌ونقل، اقامت و لزوم هماهنگی‌های بین بخشی و میزان بالای ارزآوری آن برای مقاصد گردشگری همچون مشهد و نشست درآمدهای آن در ارکان مختلف ارائه‎دهنده خدمات در این بخش مورد توجه قرار گرفته و مدیران سیاسی مقاصد گردشگری و بخش خصوصی را تشویق و ترغیب به ورود به این شاخه مهم کرده است.

این شاخه از گردشگری با توجه به ارتباط مستقیم آن با سلامت جسمی و روحی گردشگران، امنیت ایشان و ماهیت بین‎المللی از حساسیت‏های زیادی برخوردار است و بعضا فعالیت افراد غیررسمی، آموزش‎ندیده و توجیه‎نشده در این بازار، آسیب‎های جبران‎ناپذیری به این بخش از گردشگری و در کل به صنعت گردشگری مقاصدی همچون مشهد وارد می‎کند لذا باید با رعایت صرفه و صلاح اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی به این موضوع پرداخته شود و البته با رویکرد ساماندهی و توسعه.

این مهم در کشور با راه‏اندازی شورای راهبری گردشگری سلامت و با حضور و مشارکت چهار وزارت و دستگاه ذی‎ربط به نام‎های امور خارجه، بهداشت‏ودرمان، سازمان میراث فرهنگی و سازمان نظام پزشکی مورد توجه قرارگرفته و با تهیه و ابلاغ شیوه‎نامه‎هایی همچون صدور گواهینامه صلاحیت حرفه‎ای گردشگری سلامت برای دفاتر خدمات مسافرتی، برگزاری چهار همایش منطقه‎ای، درج عنوان دهکده‎های گردشگری سلامت در آیین‎نامه جدید ایجاد، اصلاح، تکمیل و نرخ‌‎گذاری تأسیسات گردشگری و نطارت بر آن‏ها مصوب 11 شهریور1394 هیأت وزیران و تهیه، تدوین و اجرای بسته اجرایی گردشگری سلامت در استان خراسان رضوی با هدف ساماندهی وضع موجود و سایر اقدامات ارزنده مورد توجه جدی قرار گرقته است.

شهری چون مشهد به واسطه برخورداری از جاذبه بی‏بدیل گردشگری زیارتی در جهان اسلام یعنی حرم مطهر امام رضا(ع)، برخورداری از جاذبه‎های متنوع و مشهور تاریخی و فرهنگی، بازارها و مجتمع‏های تجاری، زیرساخت‏هایی نظیر فرودگاه بین‎المللی با امکان پروازهای مستقیم، وجود نیمی از واحدهای اقامتی کشور و همچنین مراکز درمانی تخصصی و فوق‏تخصصی ارائه‌دهنده خدمات درمان و سلامت همراه با پزشکان حاذق و ... به مقصدی ایده‏آل برای گردشگران متقاضی استفاده از خدمات درمانی و سلامت تبدیل شده است و در حال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی کشورهای هدف از خدمات مختلف سلامت مراکز درمانی این شهر استفاده می‎کنند.

مهم‎ترین بازارهای هدف گردشگری سلامت مشهد عبارتند از :

• کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که اغلب متقاضی استفاده از خدمات زیبایی پوست و مو و جراحی‎های زیبایی هستند
• عراق که متقاضی جراحی‎های عمومی و تخصصی همچون اورولوژی، ارتوپدی  و ... است
• افغانستان و پاکستان که متقاضی چک‎آپ  و جراحی‏های تخصصی قلب و عروق و اورولوژی و ... هستند
• ترکمنستان که متقاضی استفاده از خدمات زیبایی است.

در حال حاضر سالانه بالغ بر یک میلیون و 500 هزار نفر گردشگر خارجی وارد مشهد می‎شوند و چنانچه فقط 10 درصد این تعداد یعنی 150 هزار نفر متقاضی استفاده از خدمات درمان باشند و میانگین هزینه‏کرد آنان در طول دوره اقامت 4500 دلار برآورد شود (گردشگران عادی 1500 دلار طبق اعلام سازمان جهانی جهانگردی)، شاهد جذب و کسب حدود 675 هزار دلار درآمد ارزی خواهیم بود که اقتصاد این مقصد گردشگری را متحول کرده و ایجاد اشتغال نیز خواهد کرد.

نکته قابل تأمل این است که درحال حاضر این شاخه از گردشگری شدیدا وابسته به رشد یا افول گردشگری زیارتی در مشهد است یعنی غالبا گردشگران سلامت از کشور مبدأ توسط شرکت‏های خدمات مسافرتی یا مؤسسات گردشگری سلامت و مراکز درمانی بازاریابی و جذب نشده و صرفا پس از حضور ایشان در مشهد به قصد و انگیزه زیارت، توسط راهنمایان غیررسمی، مراکز درمانی و مؤسسات، بازاریابی و تشویق به استفاده از خدمات درمانی می‏شوند و ارزانی و قیمت مناسب خدمات درمانی در مشهد در کنار خدمات مکمل گردشگری زیارتی برای گردشگران ایجاد رغبت و انگیزش دوچندان کرده و از این خدمات بهره می‏برند. در این خصوص باید ضمن استفاده از بستر توریسم مذهبی، فعالان اقتصادی این بخش اهتمام لازم را جهت تقویت فعالیت‏های بازاریابی برون‏مرزی در کشورهای بازار هدف معمول کرده و طی فرایندی سیستمی خدمات لازم را به گردشگران ارائه کنند و در این ارتباط تضمین کیفیت خدمات، پیگیری امور بیماران بعد از درمان و رها نکردن آنان به حال خود، راه‎اندازی و تقویت بخش بیماران خارجی در بیمارستان‏ها طبق دستورالعمل‎های ابلاغی و ایجاد اعتماد در گردشگران از ارکان و شروط اساسی جذب و حفظ این «مشتریان طلایی» در مقصد گردشگری مشهد است.

حقیقت این است که طبق نظر سازمان جهانی جهانگردی اگر خدمات سلامت در مقاصد گردشگری خیلی ارزان ارائه شود، همه بیماران و بازار را از دست می‏دهیم و اگر قیمت را بالا ببریم(همراه با کیفیت) فقط بخشی از بیماران و بازار را از دست خواهیم داد. کیفیت جزء لاینفک و انکارناپذیر توسعه گردشگری سلامت در مشهد است.

هرگونه توسعه در این شاخه ارزشمند از گردشگری، مستلزم حضور و مشارکت کلیه دستگاه‎های اجرایی ذی‎ربط و بخش خصوصی و میدان دادن به بخش خصوصی با در نظر گرفتن اهرم‎های نظارتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم میسر است.

*مدیر امور گردشگری سلامت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی و مشاور و مدرس بازاریابی و فروش گردشگری و هتل‎داری