تأثیر قطع روابط ایران با کشورهای عربی بر صنعت گردشگری

این صنعت که به‌عنوان موتور توسعه از آن نام برده می‌‎شود، به علت اهمیتی که از نظر اقتصادی، اجتماعی دارد روزبه‌روز بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دولت‌ها به آن اهمیت می‌دهند و امروزه یکی از پایه‌های اصلی و استوار اقتصاد جهان و از جمله صنایع مهم با رشد سریع در توسعه اقتصادی جهان است که با ایجاد بالاترین میزان ارزش افزوده به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند سایر فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی را تحت‌تاثیر قرار دهد. در تقسیم‌بندی جهانی پس از نفت و خودروسازی، صنعت گردشگری در رده سوم قرار می‌گیرد.

امروزه جذب گردشگران خارجی به رقابتی فزاینده در بین نهادهای درگیر در صنعت گردشگری تبدیل شده است. زیرا این صنعت نه‌ تنها در پیشبرد اقتصاد ملی و درآمدهای ارزی نقش دارد بلکه صنعتی است پاکیزه و عاری از آلودگی و در عین حال ایجادکننده مشاغل جدید.در ایران نیز توجه به گردشگری خارجی می‌تواند درآمد زیادی را برای کشور ایجاد کند. این درحالی است که نزدیک به نیمی از گردشگران خارجی ورودی به ایران در سال‌های گذشته عرب بوده‌اند. پس از تحولاتی که روابط سیاسی ایران و عربستان را تیره‌تر از گذشته کرد، کشور عربستان علاوه بر قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با ایران در تلاش است که سایر کشورهای عربی منطقه را به قطع روابط با ایران ترغیب کند.

در راستای اقدامات این کشور، بحرین، سودان و جیبوتی نیز روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کردند. در سال‌های گذشته بیشتر گردشگران عرب ایران از کشورهای بحرین، کویت، امارات و عربستان بوده و گردشگران این کشورها هسته مرکزی صنعت گردشگری ایران را تشکیل می‌دهند.

پس از آن‌که دولت عربستان، پروازهای محدود خود بین شهرهای دمام به تهران و مشهد را لغو کرد، بحرین نیز وارد عمل شد و تمام پروازهای مشترک با ایران را متوقف کرد. با آن‌که روابط دیپلماتیک ایران با کشورهایی  چون امارات و عراق هنوز قطع نشده، اما برخی کارشناسان و فعالان گردشگری با نادیده‌گرفتن جمعیت میلیونی که هر سال از این کشورها به مشهد سفر می‌کند، بر این باورند که اصلی‌ترین قطب گردشگری زیارتی ایران با سیر نزولی همراه خواهد بود که با توجه به شمار بالای گردشگران امارات و عراق به نظر می‌رسد، این‌گونه نخواهد بود.

علاوه بر این با برداشته‌شدن تحریم‌ها سهم گردشگران کشورهای اروپایی نیز تا حد زیادی افزایش خواهد یافت، با توجه به این تحلیل‌ها می‌توان نتیجه گرفت که این قطع روابط تاثیر زیادی بر درآمد گردشگری ایران و شهر مشهد، نخواهد داشت و حتی می‌توان گفت با لغو تحریم‌ها رونق این بخش از صنعت را نیز شاهد خواهیم بود.

در رابطه با عربستان نیز می‌توان گفت که درآمد عربستان از حج تمتع و عمره حدود 3۰ ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود. اما كساني كه در برخي شبكه‌هاي اجتماعي، درآمدهاي عربستان از حج عمره و حج تمتع به‌ويژه درآمد اين كشور از محل سفر حجاج ايراني را با درآمدهاي نفتي اين كشور مقايسه مي‌كنند، شايد اطلاع دقيقي از درآمد نفتي عربستان نداشته باشند. سفر حجاج كشورهاي مختلف جهان به عربستان، هرچند درآمد كلاني عايد اين كشور مي‌كند اما تنها ۳ درصد از توليد ناخالص داخلي اين كشور را تشكيل مي‌دهد که در این میان با اینکه تعداد زائران ایرانی نسبت به زائران سایر کشورها بالا می‌باشد به نظر می‌رسد که سهم درآمد حاصل از سفر زائران ایرانی به این کشور تنها بخش ناچیزی از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد.

*عضو هیأت علمی گروه اقتصادگردشگری جهاددانشگاهی مشهد