قبرستان شهری و گره کور ترافیک

همچنین گاهی دفن اجساد باعث ایجاد تعفن در زیر لایه خاک می‎شود که این تعفن ممکن است به وسیله بادهایی که به سمت شهرها می‎وزند، وارد شهر شود؛ بنابراین آرامستان‌ها باید به گون‎های مکان‏یابی شود که در مسیر آبراهه‎ها نباشد و شیب آن هم به سمت شهر نباشد؛ علاوه بر این زمین آرامستان‏ها باید غیرقابل نفوذ بوده و به آب‏های زیرزمینی هم نزدیک نباشد؛ براساس ضوابط مربوط به محیط اکولوژیکی، آرامستان‎ها باید در محدوده مناسبی خارج از شهرها مکان‏یابی شوند.

ممکن است ایرادات مذکور با تکنیک‏ها و ابتکاراتی در زمینه معماری و ... مرتفع شود اما باز هم احداث آرامستان در داخل شهر مشکل بزرگتری از جنس افزایش ترافیک در هسته مرکزی شهر ایجاد می‏کند؛ با توجه به اینکه در کشور ما، مردم براساس فرهنگ مذهبی خود زیاد به زیارت اهل قبور می‏روند، ایجاد آرامستان در داخل شهر باعث افزایش رفت‎وآمد مردم می‏شود و این مسأله برای مشهد مشکل لاینحلی ایجاد خواهد کرد به‌ویژه در ایام پیک تردد به قبرستان‏ها برای مثال در ایام چراغ برات؛ تصور کنید در این ایام همه بخواهند برای زیارت اهل قبور به سمت این گورستان‏ بیایند و این جمعیت را به افرادی اضافه کنید که به قصد زیارت بارگاه رضوی به سمت هسته شهر تردد می‎کنند و همچنین افرادی که محل کسب‏وکار آنان اطراف بارگاه رضوی است؛ تداخل نقشی که با احداث این آرامستان ایجاد می‎شود، مشکلات بزرگی ایجاد خواهد کرد که ارائه راه‎حل برای آن بعید به نظر می‎رسد.

هر برنامه یا پروژه‌ای نقاط مثبت و منفی دارد که اقتصاددانان از آن به عنوان هزینه و فایده یاد می‎کنند؛ اجرای این طرح‎ها و پروژه‏ها بدون نقاط منفی ممکن نیست اما مسأله قابل اهمیت این است که بین نقاط ضعف و قوت توازن برقرار باشد؛ اگر قرار باشد هزینه‏های طرحی بیشتر از منافع باشد این طرح مورد قبول نیست؛ ایجاد آرامستان در ره‏باغ‎های اطراف حرم نیز شاید منافع اندکی داشته باشد اما نقاط منفی آن بسیار بیشتر از منافع است و نارضایتی‎های بسیاری هم به دنبال خواهد داشت؛ به نظر می‏رسد این طرح پختگی کافی را ندارد و بدون ارزیابی‏های لازم ارائه شده است.

با توجه به جایگاه مشهد و زائرپذیری آن، باید این مسأله را نیز درنظر داشت که تبعات ایجاد این آرامستان تنها برای مشهد و ساکنان آن نیست؛ و باید این طرح در معرض ارزشیابی کارشناسان قرار گیرد و از مردم نیز نظرخواهی شود زیرا برنامه‎ریزی شهری باید با مردم و برای مردم باشد.

بحث دسترسی در برنامه‏ریزی‏های شهری اهمیت بسیاری دارد؛ این نکته که دسترسی دشوار به آرامستان‎های خارج از شهر صحیح است اما ایجاد آرامستان در داخل محدوده شهری راه‏حل رفع این مشکل نیست زیرا این راهکار مشکل بزرگتری را ایجاد می‎کند؛ با وجود بار ترافیکی موجود در اطراف حرم، ایجاد جاذبه و بار جدید در این منطقه درست نیست؛ برای رفع مشکل دسترسی، مدیریت شهری می‎تواند ناوگان حمل‎ونقل عمومی به ویژه قطار شهری را برای انتقال مردم به این آرامستان‏های خارج شهر توسعه دهد.

اگر می‎خواهیم ایده شهر اسلامی در مشهد پیاده شود باید دیدگاه اقتصادی را تحت‏الشعاع دیدگاه فرهنگی قرار دهیم تا عملکرد ما به ایده شهر اسلامی نزدیک شود؛ اگر دیدگاه اقتصادی داشته باشیم مسلما ارزش‎های فرهنگی مشهد قربانی منافع اقتصادی می‎شود.

باید افرادی غیر از اعضای شورای شهر درباره ایجاد آرامستان در ره‎باغ‏های اطراف حرم اظهار نظر کنند و از جنبه‏های مختلف به مسأله بپردازند؛ فرمانداری مشهد باید تا دیر نشده و کار از کار نگذشته است، ورود پیدا کند و کمیسیون ماده پنج هم باید به وظیفه شرعی و قانونی خود عمل کند چرا که مسائل شهر را نباید ساده تلقی کرد و هر اقدامی انجام می‎شود حتما باید با نظرسنجی و کار کارشناسی باشد.

نهادهای ذی‎صلاح این مسأله را در نظر داشته باشند که باید علاوه بر مردم، نزد خدا نیز پاسخگو باشند و نباید اقدامات بر اساس سلیقه شخصی انجام شود؛ همچنین این مصوبات در کارنامه شورای شهر ثبت می‏شود و باید به گو‏نه‎ای باشد که در آینده بتوانند از آن دفاع کنند و به شهر صدمه نزند.

*مدیرگروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی مشهد