افزایش سواد سلامت، نخستین گام در توسعه سلامتی

بنابراین توجه به نقش سواد سلامت در جامعه به‌منظور اطلاع از وضعيت سلامت و تصمیم‌گیری به موقع، موثر و شناخت عوامل مؤثر مي‌تواند مبناي برنامه‌ريزي‌ها و سياست‌گذاري‌هاي مناسب در جهت اصلاح وضعيت قرار گيرد. به همین منظور مصادف با روز جهانی بهداشت، همایش سه روزه سواد سلامت در مشهد برگزار شد.

     با توجه به منافع متصور از اين سرمايه‌گذاري است كه سازمان جهاني بهداشت، نيازهاي آموزشي را در زمينه بهداشت و سلامت، به‌عنوان يك اولويت مشخص كرده است. اکنون سواد سلامت به‌عنوان یک مسأله و بحث جهانی در قرن 21 معرفی شده و سازمان جهانی بهداشت در پنجمین کنفرانس جهانی ارتقاء سلامت در مکزیک، سواد سلامت را به صورت مهارت‌های شناختی و اجتماعی که تعیین‌کننده انگیزه و قابلیت افراد در دستیابی، درک و به‌کارگیری اطلاعات به طریقی که منجر به حفظ و ارتقاء سلامت آن‌ها گردد، معرفی کرده است.

این همایش 17 الی 19 فروردین‌ماه با حضور اساتید مجرب، پژوهشگران و اندیشمندان درکلیه رشته‌های علوم پزشکی و رشته‌های مرتبط، به‌منظور تبادل نظر در زمینه آخرین دستاوردهای علمی، پیشگیری و درمان بیماری‌ها در این حوزه برگزار شد، براساس فراخوان مقاله از بین بهترین مقالات مرتبط با موضوع همایش حدود 31 مقاله منتخب جهت سخنرانی و تعداد دیگری نیز برحسب تعداد مقالات ارسالی به‌عنوان پوستر برگزیده و در مدت برگزاری همایش به اطلاع شرکت‌کنندگان رسید.

محورهای همایش

این همایش سه روزه با 13 محور اصلی: سواد سلامت و شیوه زندگی- سواد سلامت و خودمراقبتی- سواد سلامت و پیشگیری از بیماری‌های واگیردار و غیرواگیر- سواد سلامت، کیفیت زندگی- سواد سلامت، آموزش بهداشت- سواد سلامت، رسانه-  سواد سلامت، فرهنگ دینی- سواد سلامت، سلامت خانواده-  سواد سلامت، بهداشت روان- سواد سلامت، سلامت فرهنگی- سواد سلامت، فرهنگ سلامتی- سواد سلامت، ویژگی مراکز ارتقاء دهنده سواد سلامت و  نقش بانوان در ارتقای سلامت  در محل تالار ابن‌سینای شهر مشهد برگزار شد.

دبیر علمی همایش سواد سلامت در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در فروردین‌ماه 1395 اولين همايش سراسري سواد سلامت توسط دانشگاه علوم پزشكي مشهد در 13 محور اصلی برگزار شد. امور اجرایی این همایش تقریبا از تابستان 94 شروع شد و تا روز برگزاری همایش فعالیت‌هایی چون دریافت مجوز‌های لازم  برای برگزاری همایش، راه‌اندازی دبیرخانه همایش در شورای امور بانوان، ارائه فراخوان مقاله و انجام امور تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی همایش، دریافت چکیده و اصل مقالات و داوری مقالات رسیده صورت گرفت.

نوشین پیمان با ذکر این جمله از مقام معظم رهبری که «باید کاری بکنیم که بیمار و خانواده‌اش جز رنج بیماری رنج دیگری نداشته باشند» می‌گوید: این فرموده مقام معظم رهبری، سرآغاز برنامه‌ریزی برای اجرای طرح تحول سلامت بود. این طرح براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه اصل 29، به‌عنوان تکلیف دولت برای فراهم کردن خدمات بهداشتی و درمانی برای یکایک مردم و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری نوشته شد و اجرای آن از 15 اردیبهشت‌ماه 1393 در سراسر کشور کلید خورد که مشهد پایتخت معنوی ایران نیز تلاش‌های مستمری را در این امر معطوف داشته است. وی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه دربرنامه تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت، بر توانمندسازی مردم برای خودمراقبتی از طریق ارتقاء سواد سلامت و حرکت به سمت بیمارمحوری در سیستم‌های مراقبت سلامت تاکید شده است، زمان آن رسیده که فعالیت‌ها و تحقیقات کاربردی در زمینه سواد سلامت به منظور توصیف مشکل طراحی شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در تعریف «سواد سلامت» به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سواد سلامت نشان‌دهنده مهارت‌های شناختی و اجتماعی است که انگیزه و توانایی افراد را برای دسترسی، درک و استفاده از اطلاعات جهت ترویج و حفظ سلامت افزایش می‌دهد. سواد سلامت، بهبود دسترسی مردم به اطلاعات مربوط به سلامت و ظرفیت استفاده از آن به‌طور موثراست.

بسیاری از بیماری‌ها ناشی از سواد سلامت ناکافی است

 پیمان با بیان اینکه بیش از 50 درصد عوامل بروز و شیوع بیماری‌ها در جامعه بستگی به سطح آگاهی و شیوه زندگی مردم دارد، تصریح می‌کند: فراهم ساختن اطلاعات بهداشتی برای عموم مردم، به‌عنوان يک فاکتور مهم در تقويت افراد به‌منظور تصميم‌گيری در مورد درمان پزشکی خودشان و حفظ سلامتی مطلوب، شناخته شده است. دلايل زيادي حاكي از آن است كه بسياری از نتايج ناخوشايند مرتبط با سلامتي، در نتيجه سواد سلامت ناكافي است.  طبق مطالعات مركز استراتژی‌های مراقبت سلامتي آمريكا، افراد دارای سواد سلامتي اندک  با احتمال كمتری اطلاعات نوشتاری و گفتاری ارائه شده توسط متخصصان سلامتي را درک و به دستورات داده شده، عمل مي‌كنند. بنابراین وضعیت سلامتي ضعيف‌تری دارند، ميزان بستری شدن و مراجعه به پزشک در آن‌ها بيشتر است، در مهارت‌های خودمراقبتي ضعيف عمل مي‌كنند، مراقبت پيشگيرانه كمتری دارند و در نتيجه هزينه‌های پزشكي بيشتری را متحمل مي‌شوند.

دبیر کمیته علمی نخستین همایش سواد سلامت ادامه می‌دهد: افزایش سواد سلامت مردم می‌تواند کیفیت مراقبت‌ها و سطح تبعیت افراد از دستورات تیم سلامت را افزایش دهد، رفتارهای افراد برای جست‌و‌جوی خدمت را بهبود بخشد و در نهایت با کاهش بار مراجعات، موجب منطقی‌تر شدن استفاده از منابع و خدمات موجود در نظام سلامت شود. وی با بیان اینکه مطالعات صورت گرفته در سال‌های اخیر نشان داده که سواد سلامت پایین و شکست در مدیریت، عواقب و عوارض حاصل از بیماری‌ها، هزینه‌هایی را بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی تحمیل کرده است، می‌گوید:  بنابراين طيف وسيع سواد سلامت ناكافي در بیماران، هشداري براي مسئولان، سياستگذاران بخش سلامت و متوليان امر سلامت محسوب مي‌‌شود. به این دلیل کار بر روی نتایج سواد سلامت کم و هزینه‌های مربوط و اثرات آن بر سلامت برای جلب توجه سیاست‌گذاران و ارائه دهندگان خدمات سلامت آغاز شده است.

اهمیت توانمندسازی مردم برای خودمراقبتی

پیمان با توضیح اینکه در برنامه تحول سلامت درحوزه بهداشت، بر توانمندسازی مردم برای خودمراقبتی از طریق ارتقاء سواد سلامت، تاکید شده است، می‌گوید: در واقع با حرکت به سمت بیمارمحوری در سیستم‌های مراقبت سلامت به‌عنوان بخشی از تلاش همه‌جانبه برای بهبود کیفیت مراقبت سلامت و کاهش هزینه‌های آن، افراد باید بیش از گذشته در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامتی‌شان نقش فعال‌تری داشته باشند.  برای تحقق این نقش، افراد باید با کسب اطلاعات روزآمد و معتبر و رشد سواد سلامت خود در این مسیر آگاهانه‌تر گام بردارند. وی در پایان با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد با توجه به اهمیت سواد سلامت برآن شد که اولین همایش ملی سواد سلامت را با همکاری شورای امور بانوان و گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت برگزار نماید، ادامه می‌دهد: همزمان با فراخوان همایش در مرحله اول، 478 چکیده مقاله به دبیرخانه همایش ارسال و در مرحله دوم حدود 190 مقاله کامل توسط دبیرخانه دریافت شد که پس از داوری،  مقالاتی که ارتباط نزدیکتری با مباحث موردنظر همایش داشته، پذیرش شدند. سپس از بین مقالات، 31 مقاله به‌صورت سخنرانی و 150 مقاله به‌صورت پوستر موردپذیرش کمیته علمی قرار گرفت که تمامی این مقالات در کتابچه همایش به صورت CD در اختیار قرار خواهد گرفت.

همچنین در پایان هرروز یک مقاله برتر از بین مقالات سخنرانی و یک مقاله از پوسترهای ارائه شده انتخاب و جوایزی به نفرات برتر تعلق گرفت.

سردبیر علمی همایش سواد سلامت تصریح می‌کند: مقالات برتر درصورت تمایل افراد در فصلنامه «سواد سلامت» به چاپ خواهد رسید.