موسیقی درمانی

و یک نیاز زیستی و سرشتی بسیار قوی پشتوانه آن است که در تمام ابعاد زندگی بشر از آموزش و پروش گرفته تا نیایش و درمان و سرگرمی نقش داشته و نفوذ کرده است.

موسیقی رابطه‌ای زیستی و فیزیولوژیک با مغز انسان دارد. ریتم، محرک بیولوژیک و ملودی، مولد لذت و خوشی است و به همین خاطر کوچکترین کنش ریتمیک و نوای موزون روح و جسم را برمی‏انگیزد و تحریک می‏کند.

از آغاز نوزادی بدون اینکه آموزشی در کار باشد توجه به ریتم و ملودی در نهاد انسان وجود دارد و مغز به هماهنگی، نظم و سازماندهی اصرار و گرایش دارد که موسیقی جلوه و تشابهی از این هماهنگی است.

استفاده از موسیقی در شفای بیماران و مراسم آیینی و نیایش از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته است. مردمان تمدن‌های نخستین از موسیقی آواز و حرکات موزون به همراه هم برای ایجاد حس خلسه و جذبه و نفوذ بر ذهن بهره می‏جستند. در  طی این مراسم از قوای مافوق الطبیعه طلب نیرو می‏کرده و ارواح بیماری‌زا را از بدن بیمار دور می‏ساخته‏اند. در واقع ریتم و هماهنگی طبل‏ها و زنگ‏ها و حرکات موزون به بیمار برای تمرکز و توجه به القائات کمک می‏کرده است و در اثرتلقین انرژی و باوری که در این مراسم به وجود می‏آمد تغیراتی در ناخودآگاه روح و احساس فرد به وجود آمده و شفا صورت می‏گرفته است.

موسیقی درمانی به معنی استفاده از موسیقی و برنامه‏های تنظیم شده موسیقایی برای توانبخشی تمامی بیماران (جسمی و روانی) است.

 انجمن موسیقی درمانی آمریکا موسیقی درمانی را استفاده از موسیقی برای اهداف درمانی شامل تجدید، ایجاد و تقویت سلامت بدنی و روانی تعریف می‏کند.

انجمن موسیقی درمانی استرالیا تعریف موسیقی درمانی را استفاده برنامه‌ریزی‏شده از موسیقی برای اهداف درمانی و رفع نیازهای کودکان و بزرگسالان که به دلایل اجتماعی، عاطفی، بدنی و ذهنی آسیب دیده‏اند ارائه می‏دهد.

همچنین انجمن حرفه‏ای موسیقی درمانگران، موسیقی درمانی را به‌عنوان ابزار و شبکه‏های ارتباطی برای ایجاد رابطه‏ متقابل بین بیمار و درمانگر از راه موسیقی و نشانه‏های موسیقایی تعریف می‏کند که می‏تواند هم در وضعیت بیمار و هم در شیوه‏ درمان تغییراتی ایجاد کند.

در موسیقی درمانی دو روش فعال و غیرفعال رواج دارد. روش غیرفعال شنیدن موسیقی و روش فعال نواختن خواندن و حرکات موزون و بحث و گفتگو پیرامون موسیقی است. در موسیقی درمانی غیرفعال عمده تاثیر در برانگیختن و تاثیرگذاری بر واکنش‌های عاطفی و ذهنی و در روش موسیقی درمانی فعال واکنش‏ها‏ی مختلف عاطفی، ذهنی، حسی و حرکتی تحریک و هماهنگ می‏شوند.

روش‌های موسیقی درمانی برای هر سنی از نوزاد تا سالمند و برای همه بیماری‌ها از نقایص حسی و حرکتی و معلولیت‏های جسمی گرفته تا اختلال‏های روانی، رفتاری و بیماری‏های مزمن رو به مرگ بکار گرفته می‏شود.

محورهای اصلی برنامه‌های موسیقی درمانی شامل شنیدن موسیقی مناسب و انتخابی، نواختن  موسیقی در شکل‏های فردی و گروهی، خواندن ترانه‌ها و آواگری‏های مناسب فردی و گروهی،  بحث و گفتگو در مورد موسیقی و مفاهیم آن، حرکات موزون،  تمرین پیرامون تصورهای هدایت شده با موسیقی، نمایش و قصه پردازی‎های موسیقایی و ساختن آهنگ و ترانه است.

در موسیقی درمانی از انواع سازهای کلاسیک، ملی و محلی و حتی سازها و ابزارهای صوتی دست ساز بر حسب نیاز استفاده می‏شود.

هرچه صدای ساز ساده، زیبا و جذاب‌تر باشد بیمار ارتباط بهتری با آن برقرار می‏کند و درمان موثرتر واقع می‏شود.

تحقیقات موسیقی پزشکی نشان می دهد که موسیقی به چند گونه بر سلامت، آسایش و رفاه بیماران پزشکی اثر می‏گذارد:

1-پیشگیری،آموزش و یادگیری

2-کاهش دردهای گوناگون پزشکی و دندانپزشکی

3-کاهش تنش‏ها و نگرانی‏های ناشی از جراحی، آسیب‏ها و بیماری‏ها

4-توانبخشی بعد از جراحی، آسیب‏ها و تصادف‏ها

5-کاهش خستگی حاصل از تونوس‏های عضلانی و کارکرد ماهیچه‏ها

6-کاهش عوارض جانبی دارو

7-کاهش مدت استفاده از دارو

8-کاهش طول مدت درمان و بستری

نمونه‏هایی از برنامه‏های موسیقی درمانی که برای بیماران پزشکی در بیمارستان‏ها به کار می‏رود شامل تمرین‏های زیر است:

1-تسکین درد به وسیله شنیدن موسیقی آرام‌بخش و همچنین تمرین تن‏ارامی با سیر در ملودی‏های آرام‏بخش

2-تحریک صوتی و شنیدن موسیقی برای توسعه و تقویت پاسخ‏های رفتاری و کلامی بیماران در حال اغما

3-تشکیل گروه کر و خواندن گروهی برای افزایش کلامی مثبت

4-نواختن سازهای بادی برای تقویت تنفس

5-انجام بدیهه نوازی برای نمایش ترس‏ها، نگرانی‏ها و احساس‏های درونی توسط بیماران

6-تقویت تجربه‏های معنادار گروهی با همنوازی و همخوانی

7-افزایش یادگیری با تقلیدهای کلامی و حرکتی موسیقایی

8-تقویت و ایجاد مهارت‏های حرکتی با ریتم‏های گوناگون

*نوازنده و مدرس موسیقی