جای خالی طرح جامع گردشگری

این بخش به عنوان یک بخش کلیدی در صنعت گردشگری مشهد است که بالا بودن کارایی آن می‎تواند کمک شایانی به صنعت گردشگری و افزایش رضایت زائران و گردشگران از مسافرت به مشهد داشته باشد.

حضور سالانه 25 میلیون زائر و گردشگر به شهر مشهد می‏تواند به عنوان یک فرصت حائز اهمیت برای بخش‎های مختلف اقتصادی و بخصوص بخش اسکان صنعت گردشگری باشد. این در حالی است که وضعیت اشغال تخت در هتل‎های مشهد و همچنین مهمان‎سراها و مهمان‏پذیرهای آن بنابر اعلام اتحادیه‎های مربوطه در بسیاری از ماه‎های سال کمتر از نصف و حتی 30 درصد ظرفیت آن‎هاست و حتی در فصول پیک همچون نوروز سال 1395 که انتظار اشغال بالای 80-90 درصدی از آن‎ها وجود داشت این رقم به کمتر از 70 درصد رسید.

چنین کاهش ظرفیت اشغالی در بخش اسکان رسمی از جنبه‎های مختلف حائز اهمیت و نیازمند توجه جدی است. پیش‎بینی و برآورد ظرفیت مراکز اقامتی مشهد و بازبینی و بازنگری توسعه انواع مراکز اقامتی به عنوان یکی از مسائلی است که نیاز به بررسی و برنامه‎ریزی جدی دارد. در این خصوص نبود سند بالادستی و فقدان طرح جامع گردشگری به عنوان یک راهنما و نقشه راه صنعت گردشگری که در آن، توسعه مراکز اقامتی با مدنظر قرار دادن ظرفیت فعلی و همچنین پیش‎بینی‏های آینده صورت گرفته باشد، بیش از پیش احساس می‌شود.

طرح‎هایی که در حال حاضر به صورت موازی در توسعه و افزایش ظرفیت‏های اقامتی مشهد در حال پیگیری است به ویژه طرح‎هایی که از سمت سازمان‏ها و نهادهای دولتی و عمومی در حال پیگیری است باید در یک نگاه کلان و مدنظر قرار دادن مسائل فعلی مراکز اقامتی مورد بازبینی و نیازسنجی مجدد قرار گیرد و برنامه‎ریزی‏ها به گونه‏ای باشد که فعالان اقتصادی این بخش که در شرایط آسیب‏پذیری قرار دارند، متضرر نشوند و بخش خصوصی فعال همچون هتل‎ها، مهمان‏پذیر ها و ... آسیب نبینند.

از دیگر مسائلی که در کاهش ظرفیت اشغال هتل‏های مشهد در یک تا دو سال اخیر نقش داشته، مسائل سیاسی به وجود آمده با کشورهای حاشیه خلیج فارس و به خصوص کشور عربستان است. حضور زائران شیعه از کشورهای مختلف عربی در سال‌های گذشته، با توجه به نوع هزینه‎کرد و مدت ماندگاری به نسبت بالای آن‎ها توانسته بود به عنوان یک فرصت در نگاه فعالان اقتصادی بخش اسکان مطرح شود که مسائل به وجود آمده باعث از دست رفتن این فرصت شده است. این مسأله به ویژه در ماه‌های غیرپیک که حضور این قشر از زائران و گردشگران می‎تواند کمک شایانی به اشغال تخت‎های هتل‎ها و مراکز اقامتی داشته باشد از اهمیت بالایی برخوردار است.

از دیگر مسائلی که در حال حاضر در بخش اسکان مشهد وجود دارد وجود اطلاعات کم و ناقص در نزد گردشگران و زائران است. به عبارت دیگر کمبود اطلاعات و به‌روز نبودن آن باعث شده که بخش قابل توجهی از گردشگران و زائران مشهد با اطلاعات کم اقدام به رزرو هتل و مهمان‌پذیر و ... کنند که این امر نه تنها عدم رضایت گردشگران و همچنین جامعه هتل‌داران را به دنبال دارد بلکه زمینه رشد و افزایش اسکان با کیفیت پایین، اسکان غیر مجاز و مسافرکش‌های غیررسمی و نهایتا اسکان زائران در مراکز غیر مجوزدار و غیر رسمی را به دنبال دارد. در این خصوص وجود سایت‎های حرفه‌ای و به‌روز و همچنین شرکت‎های فعال در این خصوص همچون تجارب سایر کشورها و استفاده از روش‎های نوین بازاریابی توسط فعالان بخش اسکان می‎تواند زمینه افزایش اشغال تخت‎های آن‌ها را به همراه داشته باشد.

*معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی