جای خالی متولیان ایمنی در شهر

این روزها بازار حرف و حدیث و انتقادات مردم در فضای مجازی هم گرم است، عده‌ای از سهل‌انگاری مسئولان دولتی گلایه دارند و برخی هم توپ را به زمین شهرداری می‌اندازند، عده‌ای نداشتن ایمنی لازم در ساختمان پلاسکو را دلیل اصلی این اتفاق می‌دانند و برخی هم از نبود امکانات لازم و کافی برای سازمان آتش‌نشانی گلایه می‌کنند. 

اما نکته‌ای که دارای اهمیت است، انجام اقدامات پیشگیرانه و ایمنی توسط هر شهروند و درس‌هایی است که از این حادثه می‌گیریم، موضوعی که باید از شعار به عمل تبدیل شود و تنها به خرید یک کپسول ساده اطفای حریق آن هم فقط در برخی از ساختمان‌ها اکتفا نشود. هر شهروند باید آموزش‌های ابتدایی و اولیه رفتار در شرایط بحرانی را کسب کند، ابتدایی‌ترین وسایل اطفای حریق را شناسایی و در منزل، واحد تجاری و محل کار خود داشته باشد. اینجا دیگر بحث جان آدمیان به میان می‌آید، موضوعی که شوخی نیست و باید از هر موضوع دیگری مهمتر شمرده شود. 

حادثه ساختمان پلاسکو باید تلنگر مهمی به صاحبان مراکز تجاری و هتل‌ها و دیگر اماکن مرتفع باشد، دست‌اندرکاران و صاحبان این‌گونه ساختمان‌ها باید بدانند که ممکن است هر لحظه اتفاقی مانند پلاسکو در کمین مجتمع‌هایشان باشد. آنها باید مدام این سوال را از خود بپرسند که آیا در صورت حادثه‌ای مانند آتش‌سوزی تا چه حد می‌توانند از بروز فاجعه پلاسکو جلوگیری کنند؟ آیا امکانات لازم برای اطفای اولیه حریق به ویژه در طبقات بالایی ساختمان را دارند؟ آیا تا زمان رسیدن نیروهای آتش‌نشانی و امدادی، می‌توان به سرعت عملیات تخلیه‌سازی را انجام داد؟ و آیا ساختمان‌هایی که امروز و هر روز شاهد افزایش و رشد آنها در گوشه و کنار این شهر هستیم استقامت لازم برای دوام در چنین حوادثی را دارند؟ 

مشهد دومین کلان‌شهر ایران است و هتل‌ها و هتل آپارتمان‌های بسیار به ویژه در اطراف حرم رضوی و نیز مجتمع‌ها و مراکز بزرگ خرید زیادی را در خود جای داده است؛ از طرفی حادثه آتش سوزی برج سلمان در تیرماه امسال را به یاد داریم، برج 17 طبقه ای که یکی از مراکز تجاری- اداری معروف در مشهد به شمار می‌رود و آتش سوزی در آن به دلیل جنس نمای برج به سرعت فراگیر شد و موجی از نگرانی‌ها را در پی داشت؛ آتش‌سوزی که مسئولان امر علت وقوعش را اتصالی سیم برق عنوان کردند و به سرعت در حال پیشروی بوده و در ‌‌نهایت با مشارکت ۲۵۰ آتش‌نشان طی چهار ساعت، خاموش شد. 

این روزها حادثه پلاسکو در سراسر کشور افکار عمومی را متوجه آتش‌نشانی‌ها و تجهیزات این سازمان و نیز مسئولیت سخت و خطراتی که آنها را تهدید می‍کند، کرده تا جایی که عادل فردوسی‌پور هم در برنامه ورزشی 90 در هفته گذشته به این موضوع اشاره کرد و البته از سوی مدیران سازمان صدا و سیما اخطار گرفت. حادثه پلاسکو در حدی دردناک بود که اخبار پیرامون درگذشت شخصیتی چون آیت الله هاشمی رفسنجانی را نیز تحت الشعاع خود قرار داد. 

ما هم برای اطلاع از وضعیت تجهیزات آتش‌نشانی مشهد و نیز نظارت‌های این سازمان بر ساختمان‌های مرتفع به سراغ حسن جعفری، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری رفتیم؛  

- پس از حادثه پلاسکو در تهران، آتش‌نشانی مشهد قرار است چه اقداماتی برای جلوگیری از بروز چنین رخدادهایی انجام دهد و آیا این شهر آمادگی حل بحران در چنین حوادثی را دارد؟ 

اولین دغدغه سازمان آتش‌نشانی مشهد این است که این شهر متولی ایمنی ندارد و هیچکس خودش را مسئول نمی‌داند. آتش‌نشانی هم در این زمینه اهرم قانونی ندارد؛ به طور مثال ما در بازدیدها، ساختمان‌ها و اماکن ناایمن را شناسایی کرده و موضوع را به مراجع قضایی اطلاع می‌دهیم اما از مرحله پیگیری مراجع قضایی تا زمان اعمال قانون و پلمپ و ... پروسه زمان‌بر است و بعضا تا شش ماه به طول می‌انجامد و اتلاف وقت را به دنبال دارد درحالی‌که در چنین مواقعی باید به سرعت اقدام کرد و اگر آتش‌نشانی خود اهرم قانونی داشته باشد می‌تواند در همان لحظه شناسایی خطر، اقدام لازم را انجام دهد. 

وقتی نیروهای ما ناایمن بودن مجتمعی را اعلام می‌کنند و آن را به مراجع قضایی اطلاع می‌دهند، تا زمانی که مراجع قضایی برای انجام پروسه اقدام کنند شاید فرصت از دست برود. سازمان آتش‌نشانی اهرم قانونی ندارد و عملا نمی‌تواند وارد ماجرا شود و به موقع واحدی را که موارد ایمنی را رعایت نمی‌کند، مجاب به انجام کاری کند. در واقع سازمان آتش‌نشانی جز دادن هشدارها و اخطارهای لازم نمی‌تواند کاری برای جلوگیری از بروز چنین حوادثی انجام دهد و همه اینها به موضوع اهرم قانونی و نداشتن متولی ایمنی در شهر و کشور برمی‌گردد. 

سازمان‌های آتش‌نشانی در کشور اهرم قانونی ندارند و خود نمی‌توانند مجموعه‌ای را ملزم به رعایت اصول ایمنی کرده و یا آن واحد را پلمپ کنند. ممکن است کارشناس آتش‌نشانی مکانی را کانون خطر تشخیص دهد و بگوید امکان اینکه هر لحظه حادثه بزرگی را به وجود بیاورد هست اما عملا این سازمان هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد و فقط می‌تواند اخطار و هشدار دهد و مراجع قضایی باید وارد شوند که بعضا ممکن است پروسه آن طولانی باشد. 

- در مجموع بازدیدها و نظارت‌های سازمان آتش‌نشانی از ساختمان‌ها و مجتمع‌های بزرگ سطح شهر چگونه است؟ 

دو سال قبل با پیگیری‌های سازمان آتش‌نشانی در کشور، مصوبه‌ای در مجلس مبنی بر لزوم تایید نهایی ساختمان‌ها توسط آتش‌نشانی تصویب شد، بدین ترتیب، ساختمان‌ها و مجتمع‌های در حال احداث برای دریافت پایان کار از شهرداری باید ابتدا تاییدیه آتش‌نشانی را دریافت کنند. این موضوع اتفاق بسیار خوبی بود که رخ داد و می‌توان گفت ساختمان‌هایی که در دو سال اخیر احداث شده و مورد تایید سازمان آتش‌نشانی واقع شده‌اند، ایمن هستند. اما در مقابل، برج‌ها و ساختمان‌های مرتفع دیگری در سطح شهر وجود دارد که پیش از این قانون احداث شده و از سوی سازمان بارها به آنها اعلام کرده‌ایم که باید اقدامات پیشگیرانه را انجام داده و سیستم‌های اعلام و اطفای حریق داشته باشند. متاسفانه بسیاری از ساختمان‌های مرتفع در مشهد یا سیستم اعلام و اطفای حریق ندارند و یا اگر دارند دچار نقص فنی است و در زمان حادثه عمل نمی‌کند و این دغدغه بزرگی برای سازمان آتش‌نشانی است. 

- چند ایستگاه آتش‌نشانی با چه تعداد نیرو در مشهد مشغول انجام وظیفه هستند؟  

درحال حاضر 48 ایستگاه آتش‌نشانی با 1200 نیروی عملیاتی در سطح شهر مشهد مشغول انجام وظیفه‌اند و بعضا روزانه از اماکن پرخطر سطح شهر مشهد بازدید می‌کنند و هشدارهای لازم را می‌دهند. از طرفی اداره پیشگیری سازمان آتش‌نشانی مشهد نیز با حضور در ساختمان‌های مرتفع و اماکن تجاری و... بازرسی‌های لازم را انجام می‌دهد. اما موضوعی که حائز اهمیت است مدارس سطح شهر است؛ در مدارس ما موارد ناایمن زیادی داریم که متاسفانه اجازه بازدید حتی به کارشناسان آتش‌نشانی داده نمی‌شود و در این موارد هم خلا ایمنی و هم نداشتن اهرم قانونی برای سازمان آتش‌نشانی وجود دارد. متاسفانه درکشور ما هیچکس متولی و مسئول ایمنی نیست. رسالت سازمان آتش‌نشانی عملیات اطفای حریق است و بعضا براساس رسالت سازمانی خود، آموزش‌هایی ارائه داده و اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام می‌دهد، ما می‌توانیم در بازدیدهای پیشگیرانه هشدارهای لازم را به اماکن پرخطر بدهیم اما در نهایت تصمیم‌گیرنده نیستیم. 

- به ساختمان‌ها و برج‌های تجاری مشهد که امکان بروز حوادثی مانند ساختمان پلاسکو دارد اشاره کنید، آیا آتش‌نشانی تذکرات لازم را به آنها داده است؟ 

در مشهد کانون‌های خطر و ساختمان‌های تجاری ناایمن زیادی داریم که می‌توان از جمله آنها به سرای بلور و مجتمع زیست خاور اشاره کرد، علاوه بر این هتل‌ها و هتل آپارتمان‌های زیادی در اطراف حرم رضوی و بافت فرسوده شهر مشهد واقع شده‌اند که تعدادی از آنها در کوچه‌های کم‌عرض واقع شده و علاوه بر ناایمن بودن، امکان دستیابی به آنها برای امدادسانی مطلوب کم است. در این زمینه ما نیازمند تجهیزات امداد هوایی هستیم که در سطح کلان شهری باید به آن رسیدگی شود و بودجه این تجهیزات باید توسط مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی شود. 

- آیا امکان انجام امداد هوایی برای هتل‌های اطراف حرم وجود دارد؟ 

با توجه به گره‌های ترافیکی در شهر مشهد، رشد خودروها و وضعیت کوچه‌های بافت فرسوده، افزایش جمعیت و... هر چقدر هم تعداد ایستگاه‌های سطح شهر افزایش یابد، امداد زمینی در برخی موارد امکان‌پذیر نبوده و یا بسیار دشوار است و این موضوع تلف‌شدن جان انسان‌ها را به دنبال دارد. بنابراین آتش‌نشانی‌ها نیازمند امداد هوایی هستند که البته باید زیرساخت‌های این موضوع فراهم شود و امکان عملیات با هلی‌کوپتر وجود داشته باشد. به طور مثال در پشت‌بام برج‌ها امکان عملیات یک هلی‌کوپتر تعبیه نشده است. 

- در مجموع وضعیت تجهیزات کنونی آتش‌نشانی مشهد چگونه است و چه کمبودهایی وجود دارد؟ 

در حال حاضر وضعیت تجهیزات آتش‌نشانی مشهد چندان مطلوب نیست و ما نیازمند برخی از امکانات هستیم اما از طرفی با وجود نردبان 56 متری که یکی از امکانات به روز آتش‌نشانی در دنیاست، در بافت فرسوده شهر مشهد و آپارتمان‌هایی که در کوچه‌های کم‌عرض شهر واقع شده، نمی‌توان با این نردبان عملیاتی انجام داد و امکان باز شدن آن در کوچه‌ها نیست. بنابراین باید ساختمان‌ها و برج‌ها اقدامات پیشگیرانه را رعایت کنند و خود را مجهز به سیستم اعلام و اطفای حریق کنند و پرسنل آنها آموزش‌های لازم را داشته باشند زیرا اگر در بافت‌های فرسوده اطراف حرم رضوی و کوچه‌های کم‌عرض اتفاقی رخ دهد و در شرایط بحرانی باشند آتش‌نشانی عملا نمی‌تواند کاری انجام دهد و امکان ورود خودروهای سنگین عملیاتی این سازمان به این کوچه‌ها نیست و به نوعی امکان عملیات و استفاده از تجهیزات خاص در این اماکن وجود ندارد. 

- از مهمترین دغدغه‌های سازمان آتش‌نشانی برایمان بگویید. 

مهمترین دغدغه ما همان موضوع دارا بودن اهرم قانونی و متولی ایمنی است، مدیریت بحران کشور باید در دست سازمان آتش‌نشانی باشد و نماینده‌ای از این سازمان برای تصمیمات کلان کشوری در مجلس حضور داشته باشد. اگر آتش‌نشانی‌ها به مواردی این چنین که مهمترین دغدغه آنهاست دست یابند در دیگر موارد می‌توانند اقدام کنند.  

شهروندان هم باید خود را ملزم به رعایت ایمنی کنند، اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و در منازل تجهیزات ابتدایی اطفای حریق از جمله کپسول اطفا داشته باشند. ساختمان‌های مرتفع باید سیستم‌های اطفای حریق داشته باشند تا چنانچه در طبقات بالا، حریق رخ دهد در لحظه سیستم عمل کند تا آتش‌نشانی به محل اعزام شود و درست است که سرعت نیروهای ما بالاست و اگر حادثه در سطح شهر باشد در حد 3 تا 4 دقیقه خودشان را می‌رسانند ولی حریق در ثانیه گسترش پیدا می‌کند به ویژه اگر در کوچه‌های کم عرض باشد و تنها با کپسول نمی‌توان آن را مهار کرد و باید خودروهای عملیاتی وارد کوچه شود. به همین دلیل لازم است ساختمان‌ها خودشان تدابیر لازم را داشته باشند و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.