جغرافیای مالیات

آنچه دراین بین بسیار بااهمیت است بکارگیری روشها و استقرار نظام مالیاتی است که با رعایت عدالت مالیاتی در پی تحقق اهداف یاد شده باشد؛ مالیات ستانی در چارچوب عدالت مالیاتی از یک سو موجب رضایت و تمکین مالیاتی فعالان اقتصادی و از سوی دیگر مهمترین عامل برای دستیابی به منابع مالی با کمترین هزینه برای کشور خواهد بود.

حسابرسی مالیاتی به‌عنوان فرآیندی شامل شناسایی مؤدیان مالیاتی، تشخیص درآمد مشمول مالیات و مالیات آن، وصول مالیاتهای قطعی‎شده و اظهارنظر درباره مجازاتهای مالی وکیفری مجرمان مالیاتی، بی‎تردید مهمترین عامل در برقراری عدالت مالیاتی مورد نظر و مطلوب فعالان اقتصادی و دولت خواهد بود؛ لذا انجام حسابرسی مالیاتی به‌گونه‌ای مترقی، منصفانه، حرفه‎ای و با رعایت قانون و واقعیتهای اقتصادی و مدنظر داشتن دانش اقتصاد، حسابرسی و حسابداری، پایه و شالوده رعایت عدالت مالیاتی و دستیابی به اهداف مالیات خواهد بود؛ انجام چنین فرآیندی در زمانه فعلی که امکانات الکترونیکی و فضاهای مجازی مرزها و محدودیتها را بی‎اثر کرده و امکان فعالیتهای اقتصادی و مبادلات تجاری بسیار پیچیده وگسترده فراهم شده، به وضوح وابسته به وجود امکانات سخت‎افزاری و نرم‎افزاری مناسب خواهد بود؛ امکانات سخت‎افزاری شامل ساختمان‎ها و تجهیزات مرتبط هستند و به هر حال قابل تهیه در مناطق مختلف خواهند بود اما امکانات نرم‌افزاری شامل نیروی انسانی ماهر، مجهز به دانش روز، دارای بینش اقتصادی و متعهد و همچنین فضا و محیط حرفه‎ای و متناسب خواهد بود؛ مشخص است تأمین امکانات نرم‏افزاری به‎سادگی در هر موقعیتی میسر نیست.

مطابق ماده 110 قانون مالیاتهای مستقیم  اشخاص حقوقي مكلفند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زيان متكي به دفاتر و اسناد و مدارك خود را در موعد مقرر به اداره امور مالياتي كه محل فعاليت اصلي شخص حقوقي در آن واقع است، تسليم و ماليات متعلق را پرداخت کنند؛ از طرفی با توجه به آنچه بیان شد به دلیل رعایت هرچه بیشتر عدالت مالیاتی و انجام حسابرسی مالیاتی به نحو معقول و شایسته با توجه به امکانات نرم‎افزاری و حتی سخت‎افزاری محدود در دسترس، طی ماده یک آیین‎نامه اجرایی موضوع ماده 219 قانون مذکور اداره امور مالیاتی واحد سازمانی مشخصی تعریف شده که بر اساس محدوده جغرافیای، منابع مالیاتی، نوع مؤدیان یا بر اساس نوع وظیفه تشکیل می‌شود؛ همچنین بر اساس ماده دو آیین‌نامه یادشده وظایف سازمان امور مالیاتی بر حسب صلاحیتها از سوی سازمان به مأموران مالیاتی محول می‌شود؛ مقررات مذکور امکان انجام حسابرسی مالیاتی مؤدیان بر اساس نظر و صلاحدید سازمان امور مالیاتی از حیث تعیین اداره امور مالیاتی مشخص را فراهم کرده است .

به‌طور معمول فعالیتهای اقتصادی و مبادلات تجاری عمدتا ازطریق شرکتها انجام می‌گیرد؛ از طرفی با توجه به تکالیف مقرر این اشخاص جهت تعیین مالیات صورتهای مالی، دفاتر و حسابها و اسناد مدرک حسابداری نگهداری و ارائه می‎کنند؛ حسابرسی مالیاتی اشخاص مذکور با توجه به این وضعیت از حساسیت ویژه برخوردار است و نیازمند امکانات سخت‎افزاری و نرم‎افزاری کافی خواهد بود تا فرایند حسابرسی مالیاتی به‌گونه‎ای عادلانه قابل انجام باشد لذا طی سالها سازمان امور مالیاتی بر اساس ظرفیتهای قانونی موجود اقدام به تشکیل ادارات امور مالیاتی ویژه اشخاص حقوقی کرده و تلاش می‏کند با تأمین نیروی انسانی ماهر و متخصص و امکانات سخت‎افزاری مناسب، امور مالیاتی این اشخاص مطلوبتر انجام و در عین با تأمین درآمدهای کشور، عدالت مالیاتی در سطوح بالاتری تأمین شود؛ در این ادارات همواره تلاش شده کارکنان از معیارهای اولیه لازم شامل تحصیلات عالی مرتبط به‎خصوص در زمینه حسابداری برخوردار بوده و همواره در پی بهبود مستمر باشند؛ این شرایط در مقایسه با تخصیص وظایف به کارکنان صرفاً بر اساس موقعیت جغرافیایی مؤدیان عمدتاً آثار مطلوبتری داشته و سطوح بالاتری از رعایت حقوق مالیاتی مؤدیان و استیفای حقوق دولت با رعایت عدالت و منطق مالیاتی را تأمین کرده است.

در بررسی موضوع از زاویه صرفه و صلاح اقتصادی و محاسبات منطقی نیز آشکار است که امور حساس و پیچیده و مهمتر هر سازمان به‎طور منطقی باید با اولویت و به‎صورت ویژه و با رعایت مراقبت حرفه‎ای مورد نیاز صورت پذیرد؛ بسیار واضح است که چنانچه در نتیجه عدم تمرکز بر حسابرسی مالیاتی فعالان اقتصادی مهم به‌خصوص صاحبان صنایع تولیدی، نتایج مالیاتی نامناسب به دست آمده و بر اساس آن عمل شود بروز آثار زیانبار متعددی از جمله کاهش فعالیت واحد صنعتی و به تبع آن کاهش اشتغال، کاهش سهم بازار تولیدات داخلی از بازار مصرف و کم‎رونق شدن فعالیتهای صنعتی و همچنین از بین رفتن انگیزه برای سرمایه‏گذاریهای جدید، بسیار محتمل خواهد بود؛ در مقابل یک برخورد مالیاتی حساب‎شده، تحت کنترل و نظارت مدیریت عالی و با ابزارهای انسانی و فیزیکی متناسب و مدرن، علاوه بر تحقق درآمدهای کشور به‎گونه‎ای منصفانه و رعایت حقوق مالیاتی مؤدیان، فضای شفاف و قابل اعتمادی ایجاد می‎کند که بستری برای رشد فعالیتهای اقتصادی به‌ویژه در زمینه صنعت را فراهم می‎آورد؛ با این وصف و با توجه به ملی بودن سیاستهای مالیاتی، تشکیل ادارات مالیاتی متخصص برای انجام امور مالیاتی مودیان خاص به‌ویژه اشخاص حقوقی و بالاخص شرکتهای تولیدی حتی‎الامکان فارغ از موقعیت جغرافیایی تنها گزینه موجود برای دستیابی به اهداف عادلانه و منصفانه مالیاتی و تنها راه ایجاد اطمینان از بررسی حرفه‎ای، غیر جانبدارانه و منطقی صورتهای مالی و اظهارنامه‏های مالیاتی این اشخاص خواهد بود.

*کارشناس امور مالیاتی