جای خالی بخش خصوصی در بورس زعفران

حالا مسئولان هم به اهمیت موضوع پی برده‎اند و با راه‎اندازی معاملات گواهی سپردة زعفران در بورس کالا به دنبال ایجاد پشتوانه‏ای برای تقویت تولید صنعتی، کاهش قیمت تولید، عرضة مناسب محصول نهایی، ایجاد بازارهای جدید و توسعة سهم طلای سرخ ایرانی در بازارهای جهانی و ... هستند و با همین رویکرد روز گذشته بازار معاملات گواهی سپردة زعفران در بورس کالا با حضور قائم‎مقام وزیر کشاورزی، معاون سازمان بورس و اوراق بهادار، مدیرعامل بورس کالای ایران و جمعی از مقامات استانداری و مدیران ارشد سازمان جهاد کشاورزی و تشکلهای مربوطه، با عرضة زعفران انبار اتحادیة تعاونیهای روستایی استان خراسان رضوی به‌طور رسمی راه‌اندازی شد.

راه‎اندازی بازار معاملات گواهی سپردة زعفران در بورس کالا در کنار تمام مزایایی که می‎تواند داشته باشد، اما واکنشهایی را از سوی بخش خصوصی به دنبال داشته است زیرا به اعتقاد آنان دولتی‎ها، بخش خصوصی را در این بازی راه نداده‎اند و جای بازیگران اصلی حوزة زعفران در این بازی خالی است.

بی‎توجهی به بازیگران اصلی

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به این که بازار راه‎اندازی معاملات گواهی سپردة زعفران در بورس کالا، توافق بین سازمان تعاون روستایی و بورس کالاست، اظهار می‌کند: بورس محاسن و استانداردهای خاص خود را دارد و به شفافیت قیمت و بازار کمک می‌کند و می‌تواند بستری برای جذب سرمایه‎گذاری و انجام معاملات سالم باشد.

علی شریعتی‌مقدم به حساسیتهای زعفران در مقایسه با دیگر محصولات کشاورزی از قبیل گندم، ذرت، شکر و ... اشاره و خاطرنشان می‎کند: نقطه ضعف بورس زعفران این است که نقش، توانمندیها و ظرفیتهای بخش خصوصی در ساختار آن نادیده گرفته شده و ساختار آن بیشتر دولتی است و شاید اگر بازیگران اصلی تجارت خارجی زعفران که صادرکنندگان هستند، مورد توجه قرار می‌گرفتند، منطقی‎تر بود.

وی ادامه می‌دهد: در گذشته نیز چندین بار بورس به محصول زعفران روی آورده اما معاملات اصلی زعفران به سمت بورس نرفته است و این امر نشان‎دهندة نقاط ضعف موجود در این حوزه است؛ شاید اصلیترین مشکل، ساختار بازار و ماهیت محصول زعفران بوده است؛ آنچه در گذشته می‌توانست به موفقیت بورس زعفران کمک کند این بود که تعداد بیشتری از شرکتهای بخش خصوصی که استانداردهای بالاتری دارند، در بورس حضور پیدا کنند و بخش دولتی تسهیلاتی در اختیار آنها قرار دارد تا بتوانند با کمک این تسهیلات بخشی از کالا را از این طریق عرضه کنند.

لزوم کاهش تعرفه‎ها در بازارهای رقابتی

مدیرعامل شرکت نوین زعفران اضافه می‌کند: گفته می‎شود تسهیلاتی در اختیار تعاون روستایی برای پرداخت به کشاورزان قرار می‌گیرد اگر این تسهیلات به سرمایه‎گذاران بخش خصوصی در حوزه زعفران پرداخت شود که کارخانجات و آزمایشگاه‌های مجهزی را ایجاد کرده‌اند و فعالیت آنها در بازار جهانی بیشتر است، این امر می‌تواند به موفقیت بیشتر بورس زعفران کمک کند؛ در هر بازی تجاری، بازیگران اصلی وجود دارد که اگر آنها حضور داشته باشند، موفقیت بیشتر خواهد بود در غیر این صورت موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد و تجربه‌های گذشته تکرار می‎شود.

شریعتی‎مقدم تصریح می‎کند: برای عملکرد بهتر بورس زعفران باید همزمان در زمینه تعرفه‎ها در بازارهای خارجی که می‎تواند رقابتی‎تر باشد، کار کنیم؛ بازارهایی مانند چین، امارات، هند و ... که ممکن است خریدهای بیشتری داشته باشند می‎‌توانند با کمک رینگ صادراتی در بورس، به معاملات این کالا جهتدهی کنند اما تحقق این امر مستلزم این است که به طور همزمان به سمت کاهش تعرفه‎ها برای این کشورها برویم؛ به نظر می‌رسد بورس همزمان با آمادگی برای تبادل کالای زعفران باید با کمک سایر بخشهای مربوطه مانند وزارت خارجه، وزارت صنعت، تشکلها و ... راههایی برای بازارگشایی نیز ایجاد و بستر بورس به تقویت کیفیت و استاندارد، شفافیت همزمان با ایجاد بازارهای جدید و روشهای جدید در فروش کمک کند؛ در این صورت بورس زعفران می‎تواند موفق باشد.

وی به این نکته نیز اشاره می‎کند که در حال حاضر از یک طرف با مازاد زعفران مواجه هستیم و از طرف دیگر زعفران در سایر کشورها نیز کشت می‎شود و می‎افزاید: یکی از اولویتهای ما ایجاد بازار جدید و معرفی زعفران ایران است تا از این طریق بازار مصرف آن افزایش یابد؛ علاوه بر این تعدد افرادی که به حوزة صادرات زعفران ورود کرده‎اند، باعث شده است که گاهی نابسامانیهایی در قیمت و عرضه زعفران ایجاد شود بنابراین لازم است از سرمایه‎گذاریهای مولدی که در این بخش صورت گرفته و نیز توسعه و ارتقای زنجیرة ارزش در محصول زعفران حمایت شود.

مشکلات بروکراسی اداری

نایب رئیس شورای ملی زعفران نیز در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: نکته قابل توجه در زمینه بورس زعفران نحوه اجرای این طرح است؛ بدون تردید ما به عنوان صادرکنندة زعفران به دنبال این هستیم که زعفران باکیفیت و به دور از نوسانات شدید قیمت عرضه شود و بورس محلی باشد برای این که صادرکننده به آنجا مراجعه و زعفران مورد نیاز خود را دریافت و صادر کند؛ اگر بورس زعفران مطابق آنچه روی کاغذ طراحی شده، پیش برود می‎تواند منافع تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‎کننده را تأمین کند.

غلامرضا میری نیز معتقد است نقش بخش خصوصی در راه‎اندازی معاملات گواهی سپردة زعفران در بورس کالا نادیده گرفته شده و تصریح می‎کند: اخیراً معاون اول رئیس‎جمهور نیز در بخشنامه‌ای دستور داد که دستگاههای دولتی در صدور بخشنامه‌ها و ... نظر تشکلهای بخش خصوصی را جویا شوند اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد و نمونه آن نیز در زمینه همین بورس زعفران است که ما فقط دعوت شده‎ایم.

وی با تأکید بر این که بخش دولتی نمی‎تواند همپای بخش خصوصی و همراه آن باشد، خاطرنشان می‎کند: دستگاههای دولتی به دنبال منافع خود هستند و صادرکننده نیز به دنبال تأمین هزینه‌ها و سود خودش است اما بروکراسی اداری موجود در بخش دولتی در بخش خصوصی وجود ندارد.

احتمال افزایش قیمت زعفران

نایب رئیس شورای ملی زعفران عنوان می‎کند: بعید است با ساختار موجود برای زعفران این بورس موفقیت چندانی باشد زیرا در حال حاضر زعفران به صورت مستقیم توسط کشاورز در اختیار صادرکننده قرار می‎گیرد و هزینة آن نیز به صورت نقد پرداخت می‎شود؛ اگر قرار باشد قیمت زعفرانی که از بورس خریداری می‎شود، بیشتر از قیمت خرید مستقیم این محصول از کشاورز باشد، این رویه افزایش قیمت را به دنبال خواهد داشت؛ از طرف دیگر این بروکراسی اداری نیز گریبان کشاورز را نیز خواهد گرفت و کشاورز سرخورده خواهد شد.

میری اضافه می‏کند: در صورتی این بورس می‎تواند موفق باشد که انگیزه یا مشوقهای لازم برای تولیدکنندگان در نظر گرفته شود تا جذب بورس شوند در غیر این صورت توفیق چندانی حاصل نخواهد شد.

ایجاد ساختار نظام‎مند با راه‎اندازی بورس زعفران

یک کارشناس و کارگزار بورس نیز در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان می‎کند: بازار زعفران در کشور ما تاکنون مبتنی بر خرده‌فروشی بوده و معاملات زعفران در بازار داخل یکپارچگ نبوده و همین امر مشکلاتی را ایجاد کرده است.

مهدی دانایی با بیان این که وجود واسطه‌های بسیار و نبود یک ساختار نظام‌مند در معاملات زعفران باعث شده خود کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران سود و انتفاع لازم را نبرند، اظهار می‎کند: مشکل دیگر برای تجار ایرانی بوده زیرا علیرغم اینکه کشور ما اصلیترین تولیدکننده زعفران در دنیاست اما به دلیل اینکه زعفران به صورت فله‎ای عرضه می‎شده، همین امر مانع از ایجاد جایگاه مطلوبی برای تجار کشور در بازارهای جهانی شده است.

وی با تأکید بر اهمیت نظام‎مند کردن معاملات زعفران در جهت اینکه بتوانیم مرجع و شاخصی در تعیین قیمت زعفران در بازارهای جهانی باشیم، تصریح می‎کند: تأسیس بازار معاملات گواهی سپرده زعفران که در قالب ساختار بازار سرمایه و در بورس کالا انجام می‌شود، اتفاق مبارکی در این زمینه است.

ضرورت ایجاد بسترهای مناسب در بورس

مدیر شرکت کارگزاری کالای خاورمیانه معتقد است: تنها کاری که طی سالهای گذشته در حوزة زعفران در کشور انجام شده، بهبود بسته‌‌بندی آن بوده است؛ زعفران ما در تمام نقاط دنیا با عناوین و برندهای مختلف عرضه می‎شود اما نه برند آن به نام کشور ماست و نه تجار ایرانی جایگاهی در تعیین قیمت جهانی آن دارند؛ علاوه بر این، تولیدکننده نیز به دلیل نبود تشکیلات نظام‎مند و وجود واسطه‎ها انتفاعی از این بازار نمی‌برد؛ بنابراین راه‎اندازی بورس زعفران اتفاق مثبتی است؛ علاوه بر این گواهیهای سپرده قابلیت نقدشوندگی محصول را نیز برای کشاورزان افزایش می‌دهد.

دانایی با تأکید بر این که باید بستر لازم برای عرضه زعفران در بورس کالا فراهم شود، خاطرنشان می‎کند: زعفران نوسانات قیمتی و کیفیتهای مختلفی دارد؛ انبارهایی که قرار است محصول در آنها دپو شود، نوع کیفیت، آزمایشهای فنی و ... زیرساختهایی است که باید تأمین شود تا بتوانیم با توجه به تنوع محصول و تنوع قیمتی امکان عرضه زعفران را به صورت مطلوب داشته باشیم.

وی در خصوص انتقادات بخش خصوصی از نادیده گرفتن نقش خود در بورس زعفران نیز اینطور عنوان می‎کند: مشارکت بخش خصوصی و تشکلها به کمک سازمان جهاد کشاورزی در استان و کشور، بورس کالا می‌تواند تأثیر بسزایی در این عرصه داشته باشد؛ بدون تردید باید از پتانسیل بخش خصوصی استفاده کرد.

بخش خصوصی، بازوی اجرایی دولتی‎ها

این کارشناس و کارگزار بورس با بیان این که بورس با دولتی‌‎سازی میانه‎ای ندارد، می‎افزاید: هدف تشکیل بورسهای مختلف در کشور و نظام بازار سرمایه، فعالتر کردن و مشارکت بخش خصوصی است؛ اگر مشارکت بخش خصوصی با نظارت دستگاههای مربوطه محقق شود، می‎توانیم برداشت و نتایج مثمر ثمری از این اتفاق داشته باشیم.

دانایی ادامه می‎دهد: طرحهای مشابه قبلی به دلیل اطلاع‎رسانی نادرست، نبود ساختار درست، عدم بکارگیری مدیران توانمند حوزة بازار سرمایه و ... ناموفق بوده‎اند؛ بدون تردید مشارکت اثرگذار بخش خصوصی و تشکلها و نیز تولیدکنندگان زعفران می‌تواند در موفقیت این بورس مؤثر و بخش خصوصی می‌تواند بازوی اجرایی سازمان جهاد کشاورزی و بورس کالا باشد.