عارضه‎یابی غیرکارشناسی در رکودزدایی؟

اگرچه سختگیریهای نظام بانکی باعث شده با وجود این که به روزهای پایانی سال 95 نزدیک می‎شویم، هنوز این تسهیلات به صورت کامل به بخش تولید پرداخت نشود با این حال کارشناسان توفیق این طرح را نسبی می‎دانند و معتقدند پرداخت این تسهیلات برای برخی بنگاهها راهگشا بوده و در مقابل برای برخی دیگر تنها به دپوی کالاهای تولیدشده در انبارها منجر شده است اما صاحب‎نظران به اتفاق بر این موضوع تأکید دارند که بحث عارضه‎یابی واحدهای تولیدی مغفول مانده است و برای رکودزدایی از تولید باید یک بار برای همیشه بنگاهها به صورت تک‎تک مورد بررسی و عارضه‎یابی قرار گیرند و سپس برای آنها نسخة نهایی درمان پیچیده شود.

در این گزارش به وضعیت پرداخت تسهیلات رونق تولید در استانهای خراسان نگاهی انداخته‎ایم و نظر کارشناسان و فعالان اقتصادی این استانها را دربارة میزان اثربخشی این تسهیلات در خروج حیاتی‎ترین بخش اقتصاد کشور از رکود جویا شده‌ایم.

فاصله تا نقطة مطلوب

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان جنوبی نیز که برای یکی از واحدهای تولیدی خود تسهیلات رونق تولید را دریافت کرده است، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: واحدهای تولیدی خراسان جنوبی از این تسهیلات یا برای تأمین سرمایه در گردش استفاده کرد‌ه‌اند یا تسهیلات معوق آنها به‌روز شده و از این طریق نرخ سود برای آنها کاهش یافته و به این ترتیب برخی مشکلات این واحدها مرتفع شده است اما تا رسیدن به نقطة مطلوب فاصلة بسیاری دارند.

محسن احتشام با اعتقاد بر این که پرداخت این تسهیلات تحرکی در واحدهای تولیدی ایجاد کرده و بخشی از چالشهای آنها را کاهش داده است، اظهار می‌کند: پرداخت تسهیلات رونق تولید اقدام خوب و قابل تقدیری بود اما ای کاش زودتر انجام می‌شد؛ اگر پرداخت این تسهیلات دو سال قبل صورت می‌گرفت، واحدهای کوچک و متوسط می‌توانستند رقم و سهمی در رشد اقتصادی در بخش صنعت داشته باشند و بسیاری از واحدهای تولیدی احیا می‎شدند.

وی با تأکید بر این که پرداخت این تسهیلات یک مُسکن برای بخش تولید بوده و نتوانسته مشکلات بخش تولید و صنعت را درمان کند، می‎افزاید: بسیاری از واحدهای تولیدی در سالهای اخیر با تحریم، تورم، رکود، افزایش نرخ ارز، تغییر سیاستهای پولی و مالی، تغییر نرخ سود تسهیلات بانکی و ... مواجه شده‎اند که بروز این مسائل خارج از اراده و خواست آنها بوده که اما این مشکلات برای این بنگاهها تورم مالی ایجاد کرده است.

کمک به بنگاهها برای کاهش تورم مالی

رئیس اتاق بازرگانی خراسان جنوبی با اشاره به این که برای درمان بخش تولید، باید بخشی از مشکلات که واحدهای تولیدی در بروز آنها تقصیری ندارند، تقسیم تقصیر شود، خاطرنشان می‎کند: راه‌حل منطقی و اصولی برای رفع مشکلات محیط کلان که باعث چالش و تنگنا برای بخش تولید شده این است که از سهم تولید در هدفمندی یارانه‎ها به این واحدها کمک شود؛ واحدهای تولیدی صدقه نمی‌خواهند اما باید به آنها کمک شود تا بتوانند تورمهای مالی ایجادشده در بنگاهها را کاهش دهند زیرا در غیر این صورت ظرفیت تولید بسیاری از واحدهای تولیدی کفایت پرداخت اقساط انباشته شده را ندارند.

احتشام با بیان این که توقع ما این است که واحدها به صورت تک‌تک مورد بررسی و عارضه‎یابی قرار گیرند و به آنها به صورت پرداخت تسهیلات کم‏بهرة بلندمدت یا بخشودگی جرایم بانکی و ... کمک شود، تصریح می‎کند: در این صورت واحدها تعادل کار پیدا می‌کنند و واحدهای تولیدی مشروط بر این که مزیت نسبی یا رقابتی در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشند، می‌توانند اشتغال پنهان را از بین ببرند و اشتغال مجدد ایجاد کنند؛ از طرفی این اقدامات باعث افزایش انگیزة تلاش و کارآفرینی شده و در نتیجه پولهای سرگردان به سمت تولید روانه می‎شوند.

وی با اشاره به نرخ بالای سود تسهیلات رونق تولید، بیان می‎کند: قرار بود به این تسهیلات یارانة پنج درصدی تعلق گیرد و سود 18 درصدی آن به 13 درصد تبدیل شود؛ دولت باید به این عهد خود وفا و این تفاوت نرخ سود را به بانکها پرداخت کند تا از تورم مالی واحدهای تولیدی کاسته شود.

رئیس اتاق بازرگانی خراسان جنوبی با بیان این که واحدهای تولیدی در شرایط فعلی رکود و با توجه به بالا بودن قیمت تمام‎شدة تولید، قدرت رقابت در بازارهای جهانی را ندارند، می‏افزاید: یکی از دلایل بالا بودن قیمت تمام‌شدة تولید نرخ بالای سود تسهیلات بانکی است که قدرت رقابت را در فضای کسب‎وکار بین‎المللی از تولیدکنندگان داخلی گرفته و به معضلی برای آنها تبدیل شده است.

سختگیریهای نظام بانکی مانع جذب تمام تسهیلات

دبیر خانة صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفتگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به این که سهم 763 میلیارد تومانی این استان از تسهیلات 16 هزار میلیارد تومانی رونق تولید در کشور، اظهار می‎کند: با وجود این که به روزهای پایانی سال نزدیک می‎شویم، 440 میلیارد تومان از این رقم و به عبارتی حدود 55 درصد آن در استان جذب شده است.

فیروز ابراهیمی به این نکته هم اشاره می‌کند که خراسان رضوی در مقایسه با سایر استانهای کشور وضعیت مطلوبی در زمینة جذب تسهیلات رونق تولید دارد و بعد از استانهای تهران و اصفهان در رتبة سوم قرار گرفته است و می‎افزاید: با این حال می‌بینیم که نتوانسته‎ایم تمام مبلغ 763 میلیارد تومان را در سال جاری جذب کنیم و این امر نشان می‎دهد نظام بانکی هنوز سختگیریهای خود را در قبال تولید دارد.

وی با بیان این که در تسهیلات رونق تولید دو مزیت تعریف شده بود که بر اساس این تسهیلات آن به واحدهای دارای چک برگشتی و معوقه بانکی نیز پرداخت می‎شد، خاطرنشان می‎کند: بدون تردید اگر این مصوبة بانک مرکزی به صورت کامل اجرا شده بود، تمام این تسهیلات می‎توانست جذب شود.

عدم توازن نرخ سود تسهیلات و حاشیة سود تولید

دبیر خانة صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی ادامه می‎دهد: علاوه بر سختگیریهای نظام بانکی یکی دیگر از دلایل عدم جذب حدود نیمی از تسهیلات رونق تولید در استان، نرخ سود بالای این تسهیلات است؛ این نرخ سود برای بخش تولید صرفة اقتصادی ندارد؛ در واقع حاشیة سود برای بخش تولید به گونه‎ای است که توان پرداخت این نرخ را برای تسهیلات ندارد.

ابراهیمی یادآور می‎شود: علاوه بر این، به گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت 9 ماهة اقتصادی کشور، بخش تولید با افزایش 35 درصدی دپوی محصولات خود در انبارها مواجه است؛ کاهش قدرت خرید مردم، دپوی کالاهای تولیدشده در انبارهای بنگاههای تولیدی، پرداخت 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده برای کالاهای تولیدی که هنوز به فروش نرسیده و حاشیة سود 10 درصدی بخش تولید در مقایسه با نرخ 18 درصدی سود تسهیلات بانکی نشان می‎دهد تناسبی بین حاشیة سود تولید و نرخ تسهیلات بانکی وجود ندارد و بنابراین این تسهیلات به صورت کامل جذب نمی‌شود.

وی با تأکید بر این که در صورتی که بدون وجود رونق در فضای مصرف و تناسب و تعادل بین عرضه و تقاضا وجود، جذب 100 درصدی این تسهیلات هم نمی‌تواند رونق چندانی در بخش تولید ایجاد کند، می‎گوید: به صورت مطلق نمی‌توان گفت این تسهیلات در رونق تولید تأثیری نداشته اما تأثیر آن با اقتضائات و نیازهای جامعه همخوانی ندارد.

عارضه‎یابی کمتر از 200 واحد در خراسان رضوی

دبیر خانة صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در خصوص عارضه‎یابی واحدهای تولیدی در استان تصریح می‎کند: کمتر از 200 واحد تولیدی در استان عارضه‎یابی شدند اما تعداد واحدهایی که برای دریافت این تسهیلات به بانکها معرفی شدند، بیش از 1000 واحد بوده است.

ابراهیمی با بیان این که روند عارضه‎یابی اصولی و منطبق با استانداردهای رایج ممکن است حتی تا 6 ماه هم زمان ببرد، بیان می‎کند: تیم عارضه‌یابی استان تلاش کرد استانداردها را اندکی تعدیل کند تا این روند سرعت بیشتری داشته باشد و با توجه به هجوم تقاضای واحدهای تولیدی برای دریافت تسهیلات، تعداد واحدهای بیشتری به بانک معرفی شوند؛ بنابراین عارضه‌یابی در روند معرفی واحدهای تولیدی به بانکها شاید خیلی انجام نشد زیرا در حالی که صنعت ما تشنة تسهیلات بانکی است، طولانی شدن روند این عارضه‌یابی باعث بروز مشکلات دیگری می‎شد.

وی با اشاره به این که پرداخت این تسهیلات برای برخی واحدها کارگشا بود اما برای برخی واحدها نیز صرفاً باعث دپوی کالاهای آنها شد، تأکید می‎کند: تا زمانی که نظام عرضه و تقاضا ساماندهی نشود و قدرت خرید مردم افزایش نیابد، طرحهایی از این دست ممکن است توفیق لازم را نداشته باشند.

کمک به خروج 20 درصد واحدها از رکود

رئیس خانة صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز در این باره به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: پرداخت تسهیلات رونق تولید با توجه به این که بر اساس مصوبة بانک مرکزی به واحدهای دارای چک برگشتی یا معوقات بانکی نیز تعلق می‏گرفت، به واحدهای تولیدی کمک کرد و برای برخی از واحدهای تولیدی که در سالهای اخیر نتوانسته بودند از تسهیلات بانکی استفاده و گردش مالی برای خود ایجاد کنند، روزنة امیدی بود.

امید حیدریان با اشاره به این که حدود 60 تا 70 درصد واحدهای متقاضی در خراسان شمالی موفق شدند این تسهیلات را دریافت کنند، اظهار می‎کند: اگرچه جذب این تسهیلات تحرکی در حوزة تولید ایجاد می‏کند با این حال تأمین نقدینگی تنها یکی از مشکلات واحدهای تولیدی است و واحدهای تولیدی به دلایل مختلف از جمله تحریمها، تغییرات نرخ ارز و ... دچار مشکلاتی شده‌اند که باید آنها را نیز ریشه‏یابی کرد.

وی ادامه می‎دهد: با تزریق این پول شاید 10 تا 20 درصد واحدهای تولیدی مشکلدار بتوانند از رکود خارج شوند و به حیات خود ادامه دهند؛ نمی‌توان امیدوار بود تمام واحدهایی که از این تسهیلات استفاده کرده‌اند از بن‌بست خارج شوند.

لزوم عارضه‎یابی کارشناسانه

رئیس خانة صنعت خراسان شمالی با تأکید بر این که تمام واحدهای صنعتی ما باید یک بار برای همیشه عارضه‌یابی شوند و مشکل اصلی آنها شناسایی شود، خاطرنشان می‎کند: فعالیت برخی واحدهای تولیدی کشور توجیه اقتصادی ندارد و بنابراین تزریق منابع مالی به آنها بی‌فایده خواهد بود؛ باید توجه داشت صرفاً با تزریق منابع مالی به‌ویژه از طریق سیستم بانکی نمی‌توان مشکلات واحدهای تولیدی را برطرف کرد.

حیدریان در خصوص عارضه‎یابی‎های انجام‌شده نیز اینطور بیان می‎کند: در عارضه‎یابی‎ها تعدادی از کارشناسان دور هم جمع شدند و درباره واحدهای تولیدی اظهارنظر کردند اما به نظر این عارضه‎یابی‎ها خیلی کارشناسانه نبودند؛ در مجموع پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی طرح خوبی بود اما اگر بحث عارضه‎یابی جدیتر انجام می‎شد و پرداخت تسهیلات هدفمندتر صورت می‎گرفت، شاهد موفقیت بیشتر این طرح بودیم.

وی یادآور می‎شود: تعدادی از واحدهای تولیدی این تسهیلات را دریافت کردند اما دربارة میزان اثربخشی آن هنوز نمی‎توان قضاوت کرد البته از این منظر که این واحدها تسهیلات را دریافت کرده و به فعالیت خود ادامه می‎دهند، تسهیلات اثربخش بوده است اما برای تجزیه و تحلیل میزان اثربخشی از این منظر که دریافت این تسهیلات در چرخة تولید برای آنها ارزش افزوده داشته یا خیر، هنوز باید منتظر بود.

غفلت از عارضه‎یابی

رئیس خانة صنعت خراسان شمالی نرخ بالای سود تسهیلات را یکی از مشکلات طرح رونق تولید برمی‎شمارد و تصریح می‎کند: واحدهای تولیدی هر چقدر هم تولید داشته باشند، پاسخگوی این سود نخواهند؛ به دلیل سیاستهای بانکی نگران این هستیم که واحدهای تولیدی نتوانند این تسهیلات را با نرخ سود 18 درصد بازپرداخت کنند و بیشتر به نظام بانکی بدهکار شوند.

حیدریان به این نکته هم اشاره می‏کند که تنها راهکار برای خروج واحدهای تولیدی از رکود عارضه‎یابی تک‎تک واحدهای صنعتی توسط متخصصان است نه یک عارضه‎یابی سطحی و می‏افزاید: باید نقاط قوت و ضعف واحدهای تولیدی مشخص و سپس برای آنها راهکار ارائه شود اما به نظر می‎رسد از بحث عارضه‎یابی غفلت کرده‎ایم.

ذره‌بین

تسهیلات رونق تولید استانهای خراسان زیر ذره‎بین

دنیای اقتصاد- بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی 2690 واحد تولیدی این استان متشکل از 983 واحد صنعتی و 1707 واحد کشاورزی متقاضی دریافت 763 میلیارد تومان سهم مصوب این استان از تسهیلات رونق تولید بودند که در این میان تقاضای 86 واحد صنعتی به تأیید کمیته‎های کارشناسی نرسید؛ با این حال تاکنون 254 واحد صنعتی و نیز 264 واحد کشاورزی موفق به دریافت تسهیلات شده‎اند و مبلغ 439 میلیارد و 800 میلیون تومان توسط بانکهای عامل به متقاضیان پرداخت و با 518 واحد صنعتی نیز برای دریافت این تسهیلات قرارداد منعقد شده است؛ همچنین طبق اعلام سازمان صنعت با توجه به این که بر اساس بخشنامة بانک مرکزی امکان دریافت این تسهیلات از محل طرح رونق تولید برای واحدهای دارای چک برگشتی و بدهی معوق نیز فراهم شد، بیشتر واحدهای تولیدی موفق به دریافت تسهیلات شدند و دریافت این تسهیلات برای آنها حدود 25 تا 30 درصد افزایش تولید را به دنبال داشته است؛ همچنین در 40 درصد واحدهای تولیدی که موفق به دریافت این تسهیلات شده‌اند و مورد بازدید و نظارت کمیتة نظارت بر طرح رونق تولید قرار گرفته‎اند، به میزان 1050 نفر افزایش اشتغال صورت گرفته و برای سایر واحدها نیز اشتغال موجود حفظ شده است.

390 واحد تولیدی خراسان شمالی از زمان اجرای طرح برای دریافت 422 میلیارد تومان تسهیلات رونق تولید در سامانة بهین‎یاب ثبت‎نام کرده‎اند که از این تعداد 137 واحد در بخش صنعت و 253 واحد در بخش کشاورزی فعالیت می‎کنند؛ تقاضای 90 بنگاه اقتصادی در ارزیابیهای انجام شده توسط کارشناسان رد شده است؛ همچنین تاکنون 35 بنگاه اقتصادی در بخش صنعت و 72 واحد تولیدی بخش کشاورزی استان موفق به دریافت این تسهیلات به مبلغ 159 میلیارد تومان شده‎اند و با 107 واحد تولیدی نیز برای دریافت تسهیلات قرارداد منعقد شده است؛ بر اساس اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی تسهیلات پرداخت شده در این استان در بیشتر موارد منجر به تداوم فرایند تولید شده و پس از اتمام فرایند نظارت گزارش تکمیلی در خصوص میزان اثربخشی این تسهیلات در افزایش تولید بنگاهها ارائه خواهد شد؛ همچنین این تسهیلات در بیشتر موارد منجر به تثبیت اشتغال واحدهای تولیدی شده است که گزارش تکمیلی این مورد نیز پس از اتمام فرایند نظارت ارائه می‌شود.

در استان خراسان جنوبی نیز 204 واحد تولیدی صنعتی و 498 واحد تولیدی کشاورزی و در مجموع 702 بنگاه اقتصادی را شامل می‎شود در سامانة بهین‎یاب ثبت‎نام کردند که تقاضای تنها چهار بنگاه اقتصادی به تأیید کمیته‎های کارشناسی نرسید؛ رقم مصوب تسهیلات رونق تولید برای این استان 485 میلیارد تومان است و تاکنون 48 واحد صنعتی و نیز 231 واحد تولیدی کشاورزی موفق به دریافت این تسهیلات به مبلغ 154 میلیارد و 800 میلیون تومان شده‎اند و در مجموع با 280 واحد تولیدی برای دریافت این تسهیلات قرارداد منعقد شده است؛ سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز اعلام کرده است که پرداخت این تسهیلات در تثبیت و افزایش اشتغال در بسیاری از واحدها، افزایش تولید را به دنبال داشته است؛ همچنین آمار دقیقتر در زمینة ایجاد یا افزایش تعداد فرصتهای شغلی ناشی از فعالیت واحدهای تولیدی پس از دریافت این تسهیلات نیز پس از جمع‎بندی اعلام خواهد شد.