روانشناسی حمل و نقل؛ حلقه مفقوده برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های حمل و نقلی کشور

در واقع انسان امروزی با تلفیق دانش، روشها و تجارب حوزه‌های مختلف علمی و تخصصی است که می‌تواند بر حل مشکلات روزافزون جامعه بشری فائق آید. در این راستا می‌توان اینطور بیان کرد که جهت‌گیری‌های میان‌رشته‌ای از قالب انتخاب در آمده و به اجبار تبدیل خواهند گردید. بیان این نکته حائز اهمیت است که زمان زیادی می‌گذرد که علوم انسانی توسط تلفیق مناسب با علوم فنی و مهندسی، پایه‌گذار حل مسائل و مشکلات متعدد پیش روی بشر در زندگی شهری شده‌اند.

 از معایب و کاستی‌های جوامع در حال توسعه می‌توان به سلبیت تخصص‌ها و حوزه‌های علمی اشاره کرد که از تلفیق و همبستگی علوم جهت رفع مشکلات جلوگیری می‌کند؛ به عنوان مثال می‌توان به علم روانشناسی حمل و نقل اشاره کرد که با وجود اهمیت زیاد در حل مشکلات عدیده حمل و نقلی کشور، هنوز در جایگاه واقعی خود در کشورمان قرار نگرفته است و به مسائل پیرامون آن توجه چندانی نمی‌شود.

روانشناسی حمل و نقل دانشی است که توسط تلفیق مباحث مهندسی حمل و نقل با علوم انسانی، رفتاری و روانشناسی سعی در پیش‌بینی، برنامه‌ریزی و جهت‌دهی رفتار کلیه افرادی دارد که به نوعی با حوزه حمل و نقل در ارتباطند. در واقع وظیفه روانشناسی حمل و نقل این است که در کنار شرایط محیطی تاثیرگذار بر فرآیندهای حمل و نقلی، به کنترل و تحلیل مسائل انسانی دخیل در حمل و نقل نیز بپردازد. این دانش به مباحث گوناگونی از قبیل بهبود ترافیک و کاهش تصادفات کمک می‌رساند به‌طوری‌که آمارها حاکی از این واقعیت هستند که بیشترین سهم تصادفات رانندگی ایران متعلق به عامل انسانی است.

در سویی دیگر، روانشناسی حمل و نقل به بررسی خصوصیات انسانی استفاده و انتخاب می‌پردازد؛ اینکه چرا شهروندان‌مان کمتر خودروی شخصی خود را برای امور ضروری استفاده می‌کنند، اینکه چرا تلقی شهروندان از دوچرخه فقط پایین آمدن کلاس اجتماعی‌شان است، اینکه چرا درصد کسانی که به رایگان از اتوبوسها استفاده می‌کنند زیاد است، اینکه چرا فرهنگ رقابت جای خود را به فرهنگ ترافیک شهری داده است، اینکه چرا خسته‌تر از آن هستیم که از پل‌های هوایی عابر استفاده کنیم، اینکه چه چیز باعث می‌شود که اغلب سفرهای ماشینی در ساعتهای ظهر به بعد به سفرهای بی‌هدف و مقصد و تفریح رانندگی اختصاص یافته است، همه و همه مسائلی است که در پرتو تحلیل‌های روانشناسی حمل و نقل قابل بررسی، ریشه‌یابی و حل‌ شدن هستند. امری که در گرو خواست مسئولان و تصمیم‌گیران در راستای توجه به این حوزه پر اهمیت علمی است و اگر به آن توجه کافی نشود معضل کنونی مسائل انسانی حمل و نقل کشورمان روز به روز وخیم‌تر خواهد شد.

*کارشناس ارشد مدیریت امور شهری و تحلیلگر مسائل حمل و نقل غیرموتوری