از هشدار تا عمل

بر کسی پوشیده نیست که ادامه‌ی روند افزایش آلودگی هوا هر روز ضربه‌ای محکم تر و پرهزینه تر بر پیکیره کشور وارد خواهد آورد. چند سالی است که توجه عموم مردم و مسئولان به استفاده از حمل و نقل پاک به‌عنوان یکی از راه‌های مقابله با آلودگی هوا جلب شده است و استفاده از دوچرخه در فضای شهری پا را از یک توصیه فراتر گذاشته و خوشبختانه به طور جدی تر دنبال می‌شود.

اما نگاهی اجمالی به شرایط حمل و نقلی دانشگاه‌های کشور نیز نشان دهنده این واقعیت است که استفاده از خودرو در میان دانشگاهیان روز به روز افزایش چشمگیری داشته است. به‌طوری که دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان یکی از سبزترین دانشگاه‌های کشور امروزه با مشکل تردد بیش از حد خودرو و نبود ظرفیت پارکینگ در فضای دانشگاه مواجه شده است. این در حالیست که محدوده دانشگاه طی ده سال گذشته با یک افزایش چشمگیر تعداد و ظرفیت پارکینگ خودرو روبرو بوده است. همچنین تغییر قابل توجه نوع تردد از پیاده به سواره نشان دهنده تغییر رفتار انتخاب وسیله حمل و نقل دانشگاهیان در سال‌های اخیر و یا تفاوت رفتار انتخاب وسایل حمل و نقل در نسل جدید دانشگاهی است. البته می‌توان اینطور تفسیر کرد که دانشگاه نیز به‌عنوان نمونه‌ای از فضای شهرهای کشور مبتلا به استفاده بیش از حد از خودرو شده است.

نگاهی اجمالی به ابعاد اقتصادی موضوع نشان دهنده هزینه‌های زیادیست که دانشگاه‌ها به منظور ساخت و بهره‌برداری از پارکینگ‌ها متحمل شده‌اند. همچنین برقراری حمل و نقل دانشگاهی بر پایه اتوبوس در پردیس‌های دانشگاهی نیز هزینه‌های سالانه قابل توجهی را در بر دارد. اما توجه به این نکته نیز ضروریست که آسیب‌های ناشی از حمل و نقل موتوری چه از راه آلودگی هوا که خود منشاء بسیاری از بیماری‌های تنفسی و قلبی است و چه از راه کاهش فعالیت‌های فیزیکی دانشگاهیان در نهایت منجر به تحمیل هزینه‌های درمانی زیادی به دانشگاهیان خواهد شد.

در این راستا تفکر به این که راهکار مناسب و برنامه‌ریزی بهینه برای مقابله با این معضل چیست از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. آیا می‌توان به یکباره از ورود خودروها جلوگیری کرد؟ آیا در حال حاضر استفاده از دوچرخه در فضاهای دانشگاهی شدنی است؟ در پاسخ می‌توان اینطور بیان کرد که هر تغییری در رفتار حمل و نقلی یک جامعه علاوه بر طی نمودن روند آگاهی رسانی باید در بستر ایجاد جایگزین های حمل و نقلی مورد نظر صورت گیرد.

نمونه تجربیات گذشته حتی در دوچرخه سوارترین کشور ها نیز نشان می‌دهد که تا زمانی‌که زیرساخت مطلوب و مناسب برای دوچرخه سواری در فضای زندگی و تردد یک جامعه وجود نداشته باشد، تمایل به استفاده از دوچرخه نیز به شکل پایداری به‌وجود نخواهد آمد. از این رو، از تاریخ اردیبهشت 1395 در دانشگاه فردوسی مشهد برنامه‌ریزی برای برپایی یک سیستم مکانیزه به اشتراک گذاری دوچرخه در راستای تسهیل دوچرخه سواری در سطح پردیس آغاز به کار کرد و در 17 بهمن ماه 1396 به بهره برداری رسید. امید است که طرح‌های این چنینی به‌طور صحیح و برنامه‌ریزی شده آغاز به کار نموده و با گسترش روز افزون خود، در جهت هوای پاک تر و در نتیجه انسان‌های سالم تر گامی مهم بردارند.

*کارشناس ارشد مدیریت شهری و تحلیلگر مسائل حمل و نقل غیرموتوری