ریشه‌یابی نوسانات ارزی

افزایش نرخ دلار در دی و بهمن ماه سال 96 به دلیل افزایش سفرهای خارجی ایرانیان و به تبع آن افزایش تقاضای دلار در بازار بود اما سپس به دلیل دلالیها و سفته بازیهای برخی در بازار ارز، این شائبه پیش آمد که دلار گرانتر خواهد شد و هجومی از سمت سفته بازان به بازار شاهد بودیم که باعث افزایش نرخ دلار تا 5 هزار تومان شد. آن زمان دولت و در واقع بانک مرکزی برای مقابله با این موضوع بسته سیاستی را که شامل افزایش نرخ سود بانکی از 15 درصد به 20 درصد و نیز مطرح کردن بحث گواهی سپرده های ارزی بودرا ارائه کرد و توانست جلوی سفته بازی و در نتیجه افزایش نرخ ارز را بگیرد.

اما یکی از دلایل افزایش نرخ دلار در سال جاری به مسائل سیاسی و صحبتهای رئیس جمهور امریکا مبنی بر خروج امریکا از برجام برمیگردد، موضوعی که اثر روانی بر جای گذاشت و برخی ها گمان کردند در این صورت دلار دوباره افزایش قیمت پیدا میکند بنابراین شاهد افزایش تقاضا در بازار ارز شدیم و بیشتر به دلیل سفته بازی و دلالی بود که نرخ دلار حتی به 6 هزار تومان هم رسید.

علاوه بر این، محدودیتهایی که برخی از صرافیها در امارات با آن مواجه شدند باعث شد ایران نتواند دلار را از صرافیهای امارات تهیه کند و در نتیجه با کاهش عرضه در مقابل افزایش تقاضا مواجه شدیم. اما خوشبختانه دولت در هفته گذشته اعلام کرد نرخ اصلی ارز 4200 تومان است، هر چند این سیاست موقتی است.

اگر بخواهیم به ریشه‌یابی در اقتصاد ایران بپردازیم؛ می‌بینیم در چند سال اخیر بخش تولید ضرر زیادی کرد و بسیاری از شرکتهای دولتی و نیز شرکتهای خصوصی و تولیدی که می‌توانستند اشتغال را در جامعه فراهم کنند ورشکسته شدند و خیلی از افراد شغل خود را از دست دادند و شاید بهانه افزایش دلار برای برخی‌ها منبع درآمدی ایجاد کرد که از طریق خرید و فروش ارز و دلار بتوانند تامین معاش کنند. واقعیت این است که اگر بخش تولید و بازار کار ایران دارای ثبات باشد نباید شاهد این نوسانات بی‌سابقه در نرخ ارز باشیم یعنی اگر بخواهیم نگاه ریشه‌ای داشته باشیم همان تنگناهای تولیدی در اقتصاد کشور نمود پیدا می‌کند.

متاسفانه حل مشکل افزایش قیمت دلار مقطعی است و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه روندی را طی می‌کند اما هر کدام از اقدامات دولت در این زمینه را در دو مورد اخیر بررسی کنیم می‌بینیم که راه‌حل‌ها کوتاه مدت است و آنچه اقتصاد ایران از آن رنج می‌برد در وهله اول موضوع بازار کار است؛ اگر شرایط تولید و اشتغال را فراهم کنیم شاهد این دلال‌بازیها و سفته‌بازیها دیگر نباشد. متاسفانه ریشه اصلی سمت تولید است و اگر بخش تولید را رونق دهیم و بازار کار ثبات یابد این نوسانات عجیب و غریب را در بازارهای ارز شاهد نخواهیم بود.

 *عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد