آرام و قرار سرمایه‌گذار

خراسان رضوی بی‌شک یکی از استانها با ظرفیت و پتانسیل بالا در جذب سرمایه است؛ جاذبه‌های زیارت، گردشگری، سلامت، صنعت، معدن و... این استان ظرفیت زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد که می‌تواند در تولید کالاهای باکیفیت و رقابت با کالاهای مشابه خارجی موثر باشد و در نهایت منجر به حمایت از کالای ایرانی از سوی مردم شود.

اما نباید فراموش کرد تغییرات در دنیا بسیار سریع اتفاق می‌افتد و برنامه‌ریزی در حوزه‌های مختلف دیگر نمی‌تواند درازمدت و ده ساله باشد و در زمان کمتر از 3 یا 4 سال فرصتها به تهدید تبدیل می‌شود یا بالعکس و این موضوع در زمینه جذب سرمایه‌گذار برای حوزه‌های مختلف هم صدق می‌کند. در سالهای اخیر به گفته برخی از کارشناسان، سخت‌گیریهای دستگاه‌های دولتی منجر به خروج سرمایه از استان به دیگر استانها شده و مسائل و تنشهای به وجود آمده با کشورهای عرب منطقه باعث کاهش جذب سرمایه‌های خارجی به استان شده است اما آمار و ارقامی که درباره میزان سرمایه‌گذاری در استان از سوی دستگاه‌های دولتی منتشر شده نشان‌دهنده وضعیت نسبتا مطلوب سرمایه‌گذاری در خراسان رضوی است.

به گفته رمضانی، مدیرکل سازمان اقتصادی و دارایی خراسان رضوی در سال 96 رقم 585 میلیون دلار معادل 3.5 برابر سال 95 سرمایه‌گذاری خارجی در استان جذب شده است و با توجه به اینکه بیشتر این طرح‌ها صنایع خرد و زودبازده هستند، تا پایان سال 96 و بعضا با گذشت کمتر از شش ماه از زمان صدور مجوز سرمایه‌گذاری خارجی به بهره‌برداری رسیده‌اند.

سخت‌گیری‌هایی که منجر به خروج سرمایه از استان می‌شود

اما برای بررسی وضعیت سرمایه‌گذاری در استان از دیدگاه بخش خصوصی، با رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی خراسان رضوی به گفتگو پرداختیم. جواد باقری شیروانی که به دنبال راه‌اندازی مرکز سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی در راستای تعیین اولویتهای سرمایه‌گذاری و نیز ایجاد مشوقها برای سرمایه‌گذار داخلی و خارجی است، معتقد است علیرغم ظرفیتهای فراوان خراسان، خروج سرمایه از این استان به استانهای دیگر در حال اتفاق افتادن است و اگر وضعیت کنونی ادامه یابد این موضوع باز هم تکرار می‌شود و حتی در آینده بیشتر خواهد شد.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی خراسان رضوی می‌گوید: از سال 90 تا 95 علیرغم رشد منفی سرمایه‌گذاری و رشد منفی تولید ناخالص داخلی خراسان رضوی، وصول مالیات در استان ما چندین برابر شده و جهش دریافت مالیات در برخی از سالها به دو یا دو و نیم برابر رسیده است.

باقری تاکید می‌کند: با احترامی که برای مدیریت جدید سازمان مالیاتی قائلم و می‌دانم برای اصلاح امور تلاش می‌کنند اما معتقدم سرعت اقدامات کافی نیست و باید تصمیمات قاطع و جدیتری گرفته شود و در بخشی شاید نیازمند اصلاح فرهنگ و تغییر نگاه باشیم؛ نگاه حوزه مالیات به مالیات ستانی باید اصلاح شود؛ ممیزان و سرممیزان و کارشناسان مالیاتی باید توجیه شوند. اگر مالیاتی که امسال برای استان درنظر گرفته می‌شود را محقق می‌کنیم و تشویق می‌شویم در واقع در حال آینده‌فروشی هستیم؛ یعنی درآمدی که می‌توانیم در درازمدت به صورت پایدار و با شیب ملایمی برای استان اخذ کنیم و از آن درآمد مالیاتی ایجاد کنیم، با فشار مالیاتی و فرار سرمایه‌ها از استان یا کاهش سرمایه‌گذاری در استان، این درآمدها را ناپایدار و شکننده می‌کنیم و این اتفاق در حال وقوع است.

وی با اشاره به اتفاقات مربوط به موسسات مالی و اعتباری و شرکت پدیده و... در حوزه اقتصادی استان در سالهای گذشته اظهار می‌کند: اینها مواردی بودند که با توجه به آن باید میزان مالیات کاهش می‌یافت اما هر سال مالیات با رقم مشخصی در حال افزایش است و این به طور مشخص از سهم سرمایه‌گذاری استان پرداخت می‌شود و پولی که باید مولد شود و ایجاد اشتغال کند بالاجبار در حوزه‌های مالیاتی و تامین اجتماعی پرداخت می‌شود و طبیعی است در این شرایط هر کس توانش را داشته باشد به استانهایی که شرایط آسانتر و فشار کمتری دارند، می‌رود.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق استان ادامه می‌دهد: شاید مشکل اصلی در افزایش مالیات مربوط به تفویض اختیارات استانی باشد اما ما به عنوان بخش خصوصی با کمک و همیاری مسئولان مالیاتی استان و استاندار باید از حقوق خراسان رضوی دفاع کنیم؛ اینکه در پایتخت سهمی برای استان در نظر بگیرند و خود را موظف به وصول آن کنند فارغ از اینکه چه نتیجه‌ای دارد، به نظر من برای سرمایه‌گذاری در استان آسیب زننده است.

وی درباره مزیتهای سرمایه‌گذاری در خراسان رضوی می‌گوید: این استان علاوه بر حوزه گردشگری و زیارت و سلامت که مهترین پتانسیلهای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند، در حوزه معدنی دارای مزیت است و سرمایه‌گذاری معدنی باید بیشتر صورت بگیرد، همچنین در حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی دارای مزیت هستیم و به ویژه در صنایع تبدیلی مشروط بر صنعتی شدن کشاورزی می‌توانیم با توجه به علم روز و نیازهای بازار در زمینه بسته‌بندی درست و کیفیت قابل قبول صادراتی فعالیت کنیم. در حوزه صنعت هم از قدیم‌الایام در زمینه صنایع غذایی، خودرو و قطعات خودرو مزیت داشتیم و امروز رتبه استان تغییر کرده و می‌توانیم به جایگاه اصلی‌مان برگردیم.

باقری درباره سرمایه‌گذاری خارجی صورت گرفته در سال گذشته در صنایع زودبازده استان می‌گوید: اینکه سرمایه‌گذار خارجی فقط به طرحهای زودبازده علاقه دارد را قبول ندارم بلکه معتقدم سرمایه‌گذار خارجی به طرحهای پربازده علاقه دارد اما متاسفانه چون ثبات و برنامه‌ریزی درازمدتی را در کشور ما نمی‌تواند ببیند، آنهایی که ورود می‌کنند به کارهایی روی می‌آورند که بتوانند زود نتیجه بگیرند در حالیکه در بسیاری از کشورها سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه‌های سنگینی مثل معدن و صنعت با بازدهی درازمدت انجام می‌شود اما در کشور ما نرخ ارز از ابتدای سال داستانی داشت و در این شرایط سرمایه‌گذار خارجی به سراغ کارهای کوتاه مدت و زودبازده می‌رود.

وی می‌افزاید: در استان ما عمده سرمایه‌گذاری‌هایی که در گذشته انجام می‌شد توسط اعراب منطقه بود و الان سرمایه‌گذاران از کشورهای همسایه هستند که بیشتر به کارهای خدماتی و غذا و... روی می‌آورند و سرمایه‌گذاری‌های ریشه‌دار و عمیق در حوزه معدن و... که طولانی‌تر بازدهی دارند به دلیل نگاه متفاوت سرمایه‌گذارانی که وارد کشور می‌شوند در استان ما کمتر از دیگر استانها اتفاق می‌افتد.

پیش‌بینی جذب 62 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای استان در برنامه ششم توسعه

طبق آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، خراسان رضوی در سال 96 رتبه اول سرمایه‌گذاری در کشور را کسب کرده؛ در سال گذشته 344 فقره پروانه بهره‌برداری در حوزه صنعت، معدن و تجارت استان با 3785 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری و اشتغال 8657 نفر صادر شده است.

در حوزه کشاورزی هم با سرمایه‌گذاری 107 هزار میلیارد تومانی 20 هزار هکتار سیستمهای نوین آبیاری ایجاد شده است. افزون بر این، دو هزار کیلومتر انتقال آب با لوله با اعتبار 50 هزار میلیارد تومان صورت گرفته است.

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی با اشاره به صدور 34 مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در سال گذشته از عملیاتی شدن حدود 80 درصد طرحهای مربوط به این مجوزها خبر می‌دهد.

شکوه میرشاهی با بیان اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران مجوز نمی‌گیرند، می‌گوید: با توجه به لزوم طی کردن مراحل بروکراسی و اخذ مجوز از وزارت اقتصاد و وارد کردن سرمایه در سیستم دولتی و نیز تعلق گرفتن عوارض به علت تغییر نرخ ارز، بسیاری از آنها برای دریافت مجوز اقدام نمی‌کنند بلکه مانند یک فرد ایرانی یک واحد صنعتی را خریداری یا ایجاد می‌کنند و یا بهنام فرد ایرانی واحد را ایجاد می‌کنند و به این ترتیب از دریافت مجوز وزارت اقتصاد خودداری می‌کنند.

وی از امنیت به عنوان مهمترین فاکتور سرمایه‌گذاران خارجی نام برده و تصریح می‌کند: ماهیت سرمایه‌گذاری این است که جایی که امنیت داشته باشد و بتوانند بازار آن کالا یا خدمات را پیدا کنند، به سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند. برخی از سرمایه‌گذاران به این دلیل وارد پروژه‌های زیرساختی می‌شوند که بازار محصولاتشان که در کشور تولید نمی‌شود را ایجاد کنند و از این محل منافع خود را به دست می‌آورند.

میرشاهی ادامه می‌دهد: برخی‌ها که در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر ورود می‌کنند هم می‌بینند ایران دارای امکانات بالقوه خوبی برای تولید برق از منابع تجدیدپذیر است و با توجه به اینکه شرکتهایی که در حوزه تجدیدپذیر فعالیت می‌کنند از طریق سیستم بین‌المللی هم مورد تشویق قرار می‌گیرند، نسبت به سرمایه‌گذاری در ایران اقدام می‌کنند و در کنار سودی که از کار خود می‌برند، به عنوان فعالان حوزه محیط زیست هم از طریق سازمانهای بین‌المللی تشویق شده و بدین ترتیب از نظر معنوی هم حمایت می‌شوند.

وی اظهار می‌کند: آنها جایی که امنیت داشته باشند سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای آنها زودبازده بودن طرح چندان مهم نیست چون در حوزه معدن هم سرمایه‌گذاری می‌کنند.

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی با اشاره به لزوم جذب 62 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در استان براساس برنامه ششم توسعه، خاطرنشان می‌کند: طبق پیش‌بینی‌ها 25 درصد از این مبلغ باید از محل سرمایه‌گذاری خارجی تامین شود. برنامه ما این است که در سال 97 به این مبلغ برسیم. همچنین از سوی وزارت اقتصاد برای استانها مبالغی برای جذب سرمایه مشخص و تعیین می‌شود که هنوز ابلاغ نشده است.

امنیت، مهمترین فاکتور سرمایه‌گذار خارجی

یکی از مهمترین اولویتهای کنونی خراسان رضوی در حوزه سرمایه‌گذاری، جذب سرمایه‌های خارجی در حوزه حمل و نقل و به ویژه حوزه ریلی است؛ برای اطلاع از وضعیت سرمایه‌گذاری در این حوزه به سراغ رئیس کمیسیون حمل و نقل و لجستیک اتاق بازرگانی ایران می‌رویم.

مجتبی بهاروند جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای استان و کشور را مستلزم شرایط خاصی دانسته و می‌گوید: مهمترین موضوع مدنظر سرمایه‌گذار این است که سرمایه اش امنیت لازم را داشته باشد؛ ما باید در کنار حفظ سرمایه‌گذار داخلی و تشویق او، امنیت را برای حضور سرمایه‌گذار خارجی فراهم کنیم؛ افزون بر این، وجود قوانین و مقررات آسان و ساده و به روز برای جذب آنها بسیار مهم بوده و از فاکتورهای اصلی است. ثبات امنیت عمومی و تعاملات سیاسی مطلوب با دنیا، عواملی است که هر کشوری باید برای جذب سرمایه فراهم کند تا شرایط خوبی داشته باشد و سرمایه‌گذاری داخلی را حفظ و خارجیها را جذب کند.

وی با اشاره به شرایط ویژه استان خراسان در حوزه حمل و نقل، اظهار می‌کند: وجود 4 مرز خروجی و بین‌المللی با کشورهای مختلف و همسایگی حداقل دو کشور نشان‌دهنده جایگاه ویژه این استان در زمینه حمل و نقل در سطح کشور است اما تاکنون در زمینه ریلی به خاطر سیستمی که در اختیار دولت است و بروکراسی و قوانین و مقررات پیچیده موجود، در زمینه ریلی برای جذب سرمایه چندان موفق نبوده‌ایم. در واقع مجموعه بنگاههای ما تا زمانی که به سمت اصل 44 و خصوصی‌سازی نروند نه جذب سرمایه‌گذار خواهند داشت و نه توسعه زیادی پیدا خواهند کرد.

رئیس کمیسیون حمل و نقل اتاق ایران ادامه می‌دهد: در بخش جاده‌ای هم به علت تعرفه‌های سنگین و رانتی که برخی شرکتهای خودروساز سواری و یا سنگین و باری دارند، ناوگان بسیار فرسوده‌ای داریم که به علت تعرفه‌های بالای سرمایه‌گذاری در حوزه کامیون، صرفه اقتصادی در این زمینه وجود ندارد و به علت قیمتهای چند برابری نسبت به دنیا و امکانات و تسهیلاتی که ارائه می‌دهند، ورود به این حوزه برای سرمایه‌گذار جذاب نیست و در حوزه جاده‌ای که اصلی‌ترین حوزه حمل و نقل استان است تاکنون موفق نبوده‌ایم.

وی درباره علت موفقیت برخی کشورها در جذب سرمایه‌گذار برای حوزه حمل ونقل می‌گوید: بسیاری از کشورها تجربه دیگران را به کار بستند؛ قوانین را تسهیل و امنیت شخصی و اخلاقی و... سرمایه‌گذار را تامین کرده‌اند، همچنین حقوق و عوارض گمرکی را همپای دنیا کرده و اجازه دادند تولیدات داخلی طی مراحلی وارد رقابت شود و رشد کند. علاوه بر این، تسهیلاتی که به سرمایه‌گذار و شرکت ایرانی می‌دهند با حداقل بهره بانکی است. اما سیستم بانکی ما دارای مشکل بوده و تعاملات سیاسی هم در جذب نشدن سرمایه خارجی اثرگذار است و اگر این موارد مدنظر قرار گیرد و اصلاح شود، سرمایه خارجی جذب، سرمایه داخلی حفظ، کالای مطلوب تولید و شعار سال محقق می‌شود.

در حوزه گردشگری به طور عام و به ویژه سلامت و زیارت به طور خاص، خراسان رضوی در بین دیگر استانهای کشور دارای مزیتی جدی است و وجود بارگاه رضوی بزرگترین مزیت این استان محسوب می‌شود. بسیاری از کارشناسان اقتصادی و سیاسی معتقدند اگر مشکلات ما با کشورهای مسلمان منطقه حل شود باز هم می‌توان از ظرفیت جذب سرمایه‌گذاران عرب به خوبی استفاده کرد حتی در صورت عدم حل این مشکلات، لازم است تدابیر لازم برای کاهش تنش با کشورهای عرب اتخاذ شود و از رفتارها و اشتباهات گذشته‌مان درس بگیریم و برای آینده تدبیر کنیم و از ظرفیتها و مزایای جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای رشد اقتصادی استفاده کنیم.

آثار گردشگری سلامت هم در شهر مشهد مشهود است؛ زمانی که با کشورهای عرب منطقه رفت و آمد داشتیم پتانسیل خوبی در حال ایجاد بود اما به دلیل بی‌برنامگی، آنطورکه باید از این ظرفیت استفاده نشد. باید با هدایت و مدیریت لازم از ظرفیت فرصتهای بیمارستانی و علمی موجود در استان بیش از آنچه تاکنون اتفاق افتاده، استفاده شود و با برنامه‌ریزی مدون و ساختار مشخصی در این زمینه پیش برویم و از هرگونه سوء‌استفاده احتمالی جلوگیری شود. (کادری جداگانه)

طبق صحبت‌های رسولیان، سرپرست معاونت اقتصادی و توسعه منابع استانداری خراسان رضوی بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خارجی سال 96 از کشورهای آلمان، کره جنوبی، چین، عربستان، پاکستان و افغانستان جذب شده و در بخش انرژی برق، صنایع غذایی، محصولات شیمیایی، تولید فرش ماشینی، صنعت چاپ، ساخت زیورآلات، انواع لامپهای الکترونیکی، درب UPVC، بازیافت ضایعات و خرده‌های فلزی، احداث هتل، تولید آرد و برنج و بسته‌بندی حبوبات، تولید محصولات پلاستیکی، حوزه گردشگری(تالار) انواع محصولات غذایی جدید، تولید گوشت و ماکیان، حمل و نقل بین‌المللی، فولاد و کشاورزی و... صورت گرفته است. (کادر جدا بالا یا پایین جدول)

میزان سرمایه‌گذاری خارجی در خراسان رضوی