فرمول سادة نصب کنتور بر روی چاه‌های آب کشاورزی

نصب کنتور در چاه‌های آب کشاورزی یکی از کارهاییست که حساب و کتاب را بر مصرف آب در مزارع اعمال می‌کند. اما آیا همین که ما سر چاه را محکم بچسبیم کافیست؟! چه کسی آمده و برای کشاورزی که تا کنون نوع کشت خود را بی‌هیچ مطالعه‌ای برگزیده و مزرعه‌اش را به ساده‌ترین و ارزانترین‌ شیوه آبیاری می‌کرده است راه درست را نشان دهد و برنامه‌ای مناسب به او پیشنهاد کند؟

مهمترین مشکل کشاورزی ایران کوچک بودن زمین‌های کشاورزی و جمعیت زیاد کشاورزان خرده‌پا است! به همین دلیل عملیات ترویجی و آموزشی بسیار زمان بر و دشوار است.

با این‌حال باید توجه داشت که زمانی می‌توان به طرح کنتورگذاری روی چاه‌های کشاورزی برای بهینه‌سازی مصرف آب امید بست که بتوان آن را به صورت موثر اجرا کرد. بدیهی است چنانچه نیاز واقعی آب کشاورزان تامین نشود این طرح عقیم خواهد ماند.

و اما چه کارهایی باید در این زمینه انجام شوند؟!

۱- باید الگوی کشت بوم سازگار و متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه تدوین و پس از طی مراحل قانونی برای اجرا ابلاغ شود. پس از این کار باید نیاز آبی هر محصول تعیین و بر اساس آن و نیز انتخاب نوع کشت مبتنی بر الگوی کشت، به وسیلة کشاورزان مقدار آب مورد نیاز آنها تعیین و بر روی کنتور بسته شود.

۲- باید شیوه‌های آبیاری متناسب با نوع کشت و شرایط زمین کشاورزی به کشاورز ابلاغ  شده و سپس به او کمک شود تا آن را در شبکه‌های آب‌رسانی و سطح مزرعه اش به اجرا درآورد.

۳- مقدار آب تخصیص یافته باید متناسب با شرایط آب و هوایی هر سال به‌صورت شناور تعیین شود. زیرا مصرف آب با میزان بارندگی، دمای هوا و سرعت باد تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال اگر بارندگی‌های اردیبهشت امسال به این مقدار نمی‌بود، ضرورت آبیاری زمین‌های کشاورزی به مراتب بیشتر بود. علاوه بر این در دوره‌هایی که خشکسالی رخ می‌دهد دمای هوا و سرعت باد نیز افزایش یافته و متناسب با آنها نیاز آبی گیاه زراعی نیز افزایش می‌یابد.

بنابراین خیلی واضح است که نصب کنتور بر روی چاه و تخصیص یک حجم ثابت آب به کشاورز فرمول بسیار ساده ایست که با شرایط واقعی تقاضای آب سازگار نبوده و چنانچه موارد مذکور و دیگر مواردی از این دست پارامتریزه نشده و به‌صورت دینامیکی بر تخصیص آب کشاورزی اعمال نشوند، انتظار موفقیت چنین طرحی خیلی دور از ذهن خواهد بود.

*عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد