استارتاتاپها، شروعی برای پایان تحریم‌ها

به‌طور مثال زمانیکه عموم مردم جهان می‌توانستند از خدمات استارتاپهایی چون «آمازون» و «اوبر»  بهره‌مند شوند، ما برای عقب نماندن از قافلة جهانی تکنولوژی «دیجی‌کالا» را ساختیم که اکنون پربازدیدترین سایت استارتاپی خاورمیانه است و با راه‌اندازی تاکسی‌های متعدد اینترنتی، خود را از استارتاپی مانند «اوبر» بی‌نیاز کردیم. گرچه اکنون برندهای ذکر شده دیگر استارتاپ محسوب نمی‌شوند و با شروع استارتاپی اکنون به نوک قلة کسب‌وکار خود رسیده‌اند.

حال باتوجه به فعل‌وانفعالات منطقه‌ای، تحولات سیاسی، خروج امریکا از برجام و تحریم‌های پیشِ رو و البته پیشینة موفق استارتاپی در کشور، لزوم حمایت از چنین کسب‌وکارهایی که خلاقیت، درآمد بالا، هزینة کم و اشتغال‌زایی از ویژگیهای بارز آن است، بدیهی است.

اما در شرایطی که براساس آمارهای جهانی از هر 100 استارتاپ 90  استارتاپ با شکست مواجه می‌شوند و از 10 استارتاپ باقیمانده تنها یکی از آن‌ها به موفقیت استارتاپ‌های مطرح می‌رسد، چگونه می‌توان در این عرصة پر از آزمون و خطا خوش درخشید و پس از طی مراحل استارتاپی به یک شرکت اقتصادی قابل عرض تبدیل شد؟

در پاسخ به این سوال می‌توان گفت: برای راه‌اندازی یک استارتاپ موفق باید به سه عامل اساسی توجه داشت، ابتدا ایده و تفکر اولیه برای ساختن محصولی است که کمبود آن برایمان ملموس باشد و مطمئن باشیم ارائه راهکارمان با استقبال عمومی خوبی مواجه می‌شود، عامل دوم متقاعد کردن سرمایه‌گذاران و شتابدهنده‌هاست و اینکه بتوانیم سرامایه‌گذار و فعال اقتصادی را برای شریک شدن در شروع فرآیند استارتاپی خود متقاعد کنیم، عامل سوم مقیاس‌پذیری است به این معنا که مهره‌ها را جوری کنار هم بچینیم که بتوانیم با کاهش هزینه‌ها و یا دست‌کم ثابت نگه داشتن آن درآمد خود را افزایش دهیم. باید گفت آن 90درصد استارتاپی که با شکست مواجه می‌شوند، حداقل در یکی از این سه مورد اساسی ناکام بوده‌اند.

پس می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که پویایی استارتاپها جدا از ایجاد اشتغال یک چرخه اقتصادی تولید می‌کند که منافع عمومی را در بر دارد.

رتبه دوم مشهد در گردش مالی استارتاپ‌ها

براساس آخرین آمار در فروردین‌ماه سال جاری، 72 شتابدهنده در کشور فعالیت می‌کنند که از این بین تنها 3 شتابدهنده متعلق به مشهد است و شهرهای تهران با 38 و اصفهان و شیراز با 5 شتابدهنده در رتبه‌های اول و دوم این جدول قرار گرفته‌اند. به گفتة رئیس پارک علم و فناوری خراسان رضوی، ما با 180 استارتاپ فعال در استان، رتبه سوم استارتاپی را پس از تهران و اصفهان دارا هستیم، اما از لحاظ گردش مالی در کشور رتبه دوم را داریم. همچنین طبق آمارهای رسمی در تعدد فارغ‌التحصیلان و نخبگان دانشگاهی خراسان رضوی رتبه دوم را داراست. براساس آمار و ارقام می‌توان با قاطعیت نتیجه گرفت که ظرفیت‌های بسیاری برای رشد کسب‌وکارهای نوپای استارتاپ در استان وجود دارد. علاوه بر این در خراسان رضوی بستر مناسبی در مقوله‌های مختلفی چون صنایع غذایی، خودرو، چرم، کشاورزی( زعفران و پسته و ...) برای ظهور و شکوفایی استارتاپها وجود دارد. کمااینکه در زمینه‌های مزبور نمونه‌های موفق استارتاپی در استان در حال فعالیتند که نوشتن از آنان گزارش مجزا و مفصلی را می‌طلبد.  

 حسین علم الهدایی معتقد است، گرچه شتابدهنده‌ها می‌توانند به توسعة استارتاپها کمک کنند اما اینگونه هم نیست که نبودشان باعث توقف رشد یک استارتاپ شود.

رئیس پارک علم و فناوری خراسان رضوی با اشاره به این نکته که جذب سرمایه‌گذاران دراین حوزه بسیار مهم است، می‌گوید: براساس آمار این مرکز، شتابدهنده‌های استان حداقل 10 استارتاپ را مورد حمایت خود قرار داده‌اند.

وی با تایید این نکته که تعداد استارتاپها با تعداد شتاب دهنده‌ها در استان نمی‌خواند و ظرفیت بروز شتابدهنده‌های بیشتری در مشهد وجود دارد به توسعة استارتاپی در شهرهای نیشابور، گناباد و تربت‌حیدریه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در شهرستانها معمولا استارتاپها مشکل دارند ما با توجه به ظرفیتهای موجود باید سعی کنیم استارتاپهای منطقه‌ای را گسترش دهیم به گونه‌ای که مشاغل سنتی و مشابهی که در شهرستانها فعالیت می‌کنند متضرر نشوند.

وی پارک علم و فناوری را حامی اصلی استارتاپها می‌داند و می‌گوید: بخش خصوصی یا اتاق بازرگانی می‌تواند با سرمایه‌گذاری، آموزش و مشاوره به رشد و توسعة  استارتاپها کمک کند.

علم‌الهدایی تصریح می‌کند: راه نجات توسعة اقتصادی ما اقتصاد سالمی است که منجر به اقتصاد مقاومتی شود. هرچه استارتاپها از طرف دولت و بخش خصوصی و ... حمایت شوند، به نفع منطقه و کشور خواهد بود. او در تکمیل سخنان خود به اعتبارات ناچیز پارک علم و فناوری اشاره می‌کند ومی‌گوید: متاسفانه اعتبارات مراکز رشد، پارکها و استارتاپها در مقایسه با اعتباراتی که به دانشگاهها داده می‌شود کافی نیست. برای حمایت از تولید کالای داخلی و تولید ملی باید شرکتهای استارتاپی داخل کشور را حمایت کنیم تا رشد کنند. 

ضرورت رفع موانع تجارت فکر

دبیر انجمن کارآفرینان جوان اتاق بازرگانی خراسان رضوی معتقد است: ما هنوز مرجعی برای صدور مجوز و رسیدگی به شرایط  فعالیت برای استارتاپها نداریم، پارک علم و فناوری هم فعالیت و نگاهش صرفا در حوزة استارتاپ نیست، در این پارک شرکت‌های دانش بنیان در کنار شرکتهای استارتاپ، فعالیت می‌کنند. محسن خندان دل تصریح می‌کند: «مجمع انجمن جوانان کار آفرین» اتاق مشهد، شرایط ویژه‌ای را برای جذب استارتاپها ایجاد کرده است. اتاق اگر شرکتی را به‌عنوان شرکت استارتاپ تشخیص داد از او حمایت خواهد کرد.

وی با تاکید بر این مهم که باید یک حمایت قانونی از افکار استارتاپی به وجود بیارویم، می‌گوید: گردش مالی «تجارت فکر» در دنیا و حمایت قانونی از این موضوع رقمهای بالایی را از آن خود کرده اما در کشور ما اینگونه نیست چون قانون کپی رایت رعایت نمی‌شود. پس رفع موانع جدی تجارت فکر اهمیت بسیاری دارد. ما باید بتوانیم سرمایه‌گذار مناسب برای تجارت فکر پیدا و ترکیب درستی از ایده و سرمایه ایجاد کنیم.

خندان‌دل با بیان اینکه یک استارتاپ موفق پس از حدود سه سال عمر مفید باید از حالت استارتاپ خارج و به یک مجموعة کلان اقتصادی تبدیل شود، از ظرفیت‌های موجود در شهر مشهد سخن می‌گوید و خاطرنشان می‌کند: مشهد با گسترة جغرافیای بزرگ و جمعیت کثیر، اولین شهر کشور در حوزة ورود گردشگر است، پس بستر بسیار مناسبی برای حضور و ظهور استارتاپها در این شهر وجود دارد که بنا بر درخواست‌های متعددی چون گردشگری، پزشکی و مذهبی و ... می‌توان به فکر ایجاد استارتاپهای جدید بود، که ماحصل آن می‌تواند جذب اعداد قابل قبولی برای شکوفایی و رشد اقتصادی مشهد باشد.  

به‌گفتة این کارشناس اقتصادی 12 استارتاپ موفق کشور ما طی یک سال، 3هزار و 830 میلیارد تومان گردش مالی ایجاد کرده‌اند. ما باید با بالا بردن پتانسیلهای شهر مشهد ابتدا استارتاپهای استانی به‌وجود بیاوریم و سپس با توسعه در شرق و کل کشور،  فراکشوری شویم که همه اینها نیازمند یک بسترسازی مناسب است که اتاق بازرگانی قدم نخست را دراین حوزه برداشته است.

او نگاه به آینده استارتاپها را  اجتناب ناپذیر تلقی کرده و آینده بدون استارتاپ را بی‌معنی می‌داند و می‌گوید: چه بخواهیم و چه نخواهیم ارائه ایدة خلاقانه در قالب شرکت استارتاپی الزامی است که در کشور ما نیز به وجود آمده است، فقط مهم است نگاهی واقع‌بینانه داشته باشیم و نگذاریم فرار مغزها شکل بگیرد. ارزش فکر چیزی نیست که بشود به راحتی از کنارش عبور کرد.

شهرداری چگونه از استارتاپها حمایت می‌کند؟

مدیریت جدید شهری مشهد، رویکردی حمایتی نسبت به استارتاپها دارد. معاون برنامه ریزی و توسعه شهرداری مشهد می‌گوید: ما به عنوان دولت بهترین حمایتی که می‌توانیم از استارتاپها بکنیم این است که هیچ حمایتی از آنها نکنیم! هرجا که ما در فضای کسب و کار وارد شدیم رانت ایجاد کردیم، بازار را هم به نفع بخش‌های خاصی بهم ریختیم و عملا باعث شدیم ساختار سالمی دراین چرخه شکل نگیرد.

شهریار آل شیخ وی ادامه می‌دهد: ما نه متولی استارتاپها هستیم و نه معتقدیم که باید باشیم و نه این مداخله را به صلاح می‌دانیم، اما به شکل دیگری عمل می‌کنیم که شاید بشود آن را به نوعی حمایت از استارتاپها دانست.

آل‌شیخ در توضیح نحوة حمایت شهرداری از استارتاپها می‌گوید: ما مسائل و مشکلاتی را که آماده‌ایم برای رفعش هزینه کنیم به مجموعه‌های خلاق و کار آفرین ارائه می‌کینم، هم اکنون در بخش حمایت از خرید کالای داخلی، فعالیت دفاتر ارتباط با دانشگاه و حمایت از نخبگان را در دستور کار داریم، برای کمک به فرایند تولید محصول، چرخه‌ای را با حضور شتابدهنده‌ها ایجاد کردیم که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، از برخی شتابدهنده‌های ملی نیز درخواست کردیم که در مشهد نیز فعالیت داشته باشند و استارتاپهای خراسانی و مشهدی را حمایت کنند. پس یک شکل حمایت ما از استارتاپها حمایت از شتابدهنده‌ها برای فعالیت در مشهد است. ولی خود شهرداری هنوز در چرخة استارتاپها به طور خاص برنامه‌ای ندارد.

وی با بیان اینکه در حوزة شهری زیرساختهای خوبی در مشهد وجود دارد تا بتوان در خصوص استارتاپها کارهای خوبی انجام داد، تصریح می‌کند: حوزة شهری و مدیریت شهری مشهد آمادگی تعامل با استارتاپها را دارد.

معاون برنامه‌ریزی و توسعة شهرداری مشهد خاطرنشان می‌کند: مهمتر از ایده و تفکر اولیه این است که مشتری راغب برای آن تفکر وجود داشته باشد که ما ترجیح می‌دهیم مشتری خوبی برای ایده‌های خلاقانه باشیم.  

آل‌شیخ تاکید می‌کند: ترجیح می‌دهیم حمایتهای مالی از استارتاپها از طریق بخش خصوصی انجام شود چون تجربة دولتی موفقی دراین زمینه وجود نداشته است.