پیش‌نیازهای انتقال آب از دریای عمان

همایش ملی چالشهای آب در شرق کشور، نقش مردم و تدابیر حاکمیت با حضور وزیر نیرو، مدیران منابع آب و شرکت آب و فاضلاب کشور،  استانداران و مسئولان آبی و کشاورزی استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان 6و7 مرداد ماه در مجتمع سپید مشهد برگزار شد. در این همایش که با محوریت آب، امنیت ملی و توسعه پایدار شرق کشور، سیاستها و الزامات تامین آب، مدیریت تقاضا، راهبردهای جذب فرصتهای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی آب و... برگزار شد، سخنرانان به بیان دیدگاههای خود درباره وضعیت کنونی منابع آبی در سه استان پرداختند و بعضا راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود در نحوه استفاده از ذخایر آبی باقیمانده و چگونگی تامین آب برای این مناطق ارائه کردند.

برگزاری بخشی از این همایش با عنوان چالشهای تامین آب شهری و صنعتی شرق کشور با حضور مسئولان و کارشناسان آبی سه استان و چالشهای کشاورزی فاریاب شرق کشور در سده 1400 با حضور مسئولان و کارشناسان بخش کشاورزی نیز از جمله برنامه‌ها بود.

رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این برنامه با بیان اینکه ما مخالف این نظریه هستیم که میزان حیات هر مکانی بستگی به میزان نزولات جوی آن منطقه دارد، افزود: ما باید از این وضعیت نامتوازن بارش‌ها با اتکا به علم و رعایت اصول حاکم بر توسعه پایدار به گونه‌ای عمل کنیم که این جمعیت ۱۰ میلیونی که در کریدور شرق کشور داریم، تثبیت شود.

وی معتقد است جنگ آب را کسانی در کشورهای توسعه یافته نظریه‌پردازی و تئوریزه کرده‌اند که عمدتا دل در گرو مسائل و منافع رژیم صهیونیستی داشته و دارند. آنها به دنبال این هستند تا تنازع بر سر آب را عادی جلوه دهند اما باید حواسمان باشد که در این زمین بازی نکنیم.

اردکانیان از عملیاتی شدن پیگیری جدی انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور و شیرین‌سازی آن از سوی وزارت نیرو خبر داد و افزود: در این همایش که با حضور مسئولان و صاحب‌نظران حوزه آب سه استان شرقی کشور برپا شده، آینده‌پژوهی این طرح مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در وضعیت کنونی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و استانداران حوزه شرق کشور برای پاسخگویی به مردم در حوزه آب تحت فشار هستند و باید این موضوع به صورت پایدار و اساسی پیگیری شود.

جلوگیری از هدر رفت آب با اخذ نرخ واقعی تهیه آن

وی تاکید کرد: کم آبی همزاد اقلیم ایران است بنابراین باید با برنامه‎ریزی درست پاسخگوی مردم در حوزه آب بود. هیچ تصمیمی در حوزه آب نباید بی مطالعه و فاقد آینده پژوهی باشد. از این پس در حوزه وزارت نیرو عرصه فعالیت بر مسئولان و مدیرانی که تصمیم‌های بدون مطالعه و فاقد آینده‌پژوهی بگیرند، تنگتر می‌شود.

وزیر نیرو خاطرنشان کرد: آب یک مسئله واحد است لذا همه دستگاههای مرتبط نسبت به آن مسئولیت مشترک دارند. مرکز مطالعات پایه در کل کشور ضعیف است و بخش اطلاعات و آمار پایه در حوزه آب در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری ضعف دارد. اگر بحث اقتصاد آب جدی گرفته شود و نرخ واقعی تولید و تهیه آن از مردم اخذ شود، مصرف کنندگان قدر و ارزش آب را بهتر درک می‌کنند و از مصرف بی‌رویه و هدر رفت آب جلوگیری خواهند کرد. هم‌اکنون بخش کشاورزی اصلی‌ترین مصرف کننده آب در کشور است و بیش از 9 میلیارد مترمکعب آب در شرق کشور در همین بخش مصرف می‌شود و در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی تکیه بر افزایش 10 درصدی بهره‌وری آب در بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داده‌اند.
وی با تاکید بر توجه به مدیریت بانوان در حوزه آب گفت: موضوع آب در عرصه مدیریت مصرف و تقاضا نیازمند نقش‌‎پذیری بانوانی است که دارای توانمندی بالا و ویژگی شخصیتی خاص در مدیریت مصرف بهینه آب بوده‌اند.

کسری ۱.۴ میلیارد متر مکعبی مخازن آب زیرزمینی شرق کشور

استاندار خراسان رضوی نیز در این همایش گفت: امروز مخازن آب زیرزمینی شرق کشور بالغ بر ۱.۴ میلیارد متر مکعب در سال است و در مقابل درصد برداشت از حجم آبهای تجدیدپذیر، بیش از ظرفیت و به میزان ۱۲۰ درصد است.

علیرضا رشیدیان افزود: سه استان شرقی کشور در مجموع با 27 درصد مساحت و 13 درصد جمعیت کشور از نظر بارشها طی 40 سال گذشته با 4 درصد کاهش بارندگی در هر دهه و 12 درصد کاهش روان آب در هر 10 سال مواجه بوده‌اند. در سال 95 میزان مصارف آب شرب، بهداشت و صنعت در شرق کشور 939 میلیون متر مکعب بوده و این میزان مصرف در افق 1420 دارای کسری به میزان 856 میلیون متر مکعب است. ضمن آنکه طی این مدت در نوار مرزی شرق کشور در فاصله سالهای 85 تا 95 شاهد کاهش 18 درصدی جمعیت روستایی و رشد 25 درصدی جمعیت شهری عموما در حاشیه شهرهای بزرگ بوده‌ایم.

استاندار خراسان رضوی گفت: این وضعیت موجب شده در واقع تشدید خشکسالی‌ها منجر به رشد مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ منطقه از جمله مشهد شده است چنانکه رشد جمعیت شهری در تهران طی سالهای 90 تا 95 هفت درصد و در مشهد 23 درصد بوده است. وی یادآور شد: به منظور مقابله با این شرایط و مدیریت آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است؛ در این راستا مخازن ذخیره آب شرب شهری از سال 92 تاکنون به میزان یک میلیون و 293 هزار و 190 متر مکعب معادل 164 درصد رشد داشته است. همچنین مخازن آب شرب روستایی در این مدت به میزان 71 هزار و 905 متر مکعب معادل با 30 درصد افزایش داشته است.

استاندار خراسان رضوی گفت: در بخش تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهرکهای صنعتی استان نیز احداث تصفیه‌خانه شهرک صنعتی چرمشهر مشهد و تصفیه‌خانه سپتاژ از جمله آنهاست به نحوی که مجموع دبی فاضلاب تصفیه شده در شهرکهای صنعتی استان در حال حاضر بالغ بر 13 هزار و 900 مترمکعب در شبانه روز است که پوشش 75 درصدی صنایع استقرار یافته در داخل شهرکهای صنعتی استان را دارد.

دوستی و چاه‌نیمه بحرانی‌ترین سدهای کشور

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز با بیان اینکه امسال یازدهمین سالی است که میانگین بارندگی استانهای شرقی کمتر از کشور است، افزود: تداوم خشکسالی‌ها و افزایش درجه حرارت شرایط حادی در این استانها ایجاد کرده است.

محمد حاج رسولیها گفت: از 172 سدی که در کشور رصد می‌کنیم، سدهای دوستی مشهد و چاه‌نیمه سیستان و بلوچستان بحرانی‌ترین شرایط را از نظر حجم آبی دارند. امسال سد دوستی کمترین حجم مخزن را به خود اختصاص داده و میزان آورده 9ماهه چاه‌نیمه‌ها هم به 3 میلیون متر مکعب نمی‌رسد که این اتفاقی نادر در کشور است.

اشتغال یک میلیون نفری واحدهای صنعتی و معدنی سه استان در نوسان است

استاندار خراسان جنوبی نیز یکی از نقاط ثقل مشکلات این استان را تامین آب روستایی در بخش کشاورزی دانست و افزود: چگونگی برقراری پیوند بین آب، امنیت و جمعیت بسیار مهم است.

محمدمهدی مروج‌الشریعه با اشاره به وجود بیش از 7680 واحد صنعتی و معدنی در سه استان شرقی کشور در خطی دو هزار کیلومتری گفت: این واحدها که اشتغال یک میلیون نفر در این استانها را تامین می‌کنند برای طرحهای توسعه خود نیازمند آب هستند و این بدان معناست که اشتغال یک میلیون نفر در نوسان است.

وی به صرف اعتباری بالغ بر 50 میلیارد تومان برای حل مشکلات آبی شهرستان نهبندان اشاره و اظهار کرد: همه این اعتبار صرف زیرساختها شد. در فاصله سرشماری سالهای 85 تا 95، جمعیتی بالغ بر 7هزارنفر از نهبندان کوچ کردند که مهمترین دلیل این مهاجرت، ضعف بنیانهای اشتغال و کمبود آب بوده است.

استاندار سیستان و بلوچستان نیز گفت: شرق کشور بیشترین آسیب را بابت کم آبی به خود دیده و اگر قرار است اتفاقی برای حل این مشکل بیافتد، باید در عرصه ملی تصمیم‌گیری شود.

دانیال محبی افزود: همانطور که در عرصه ملی برای دریاچه ارومیه فکری اساسی شد، باید شورایی ملی برای احیای دریاچه هامون که بستر آن زیستگاهی بین‌المللی برای پرندگان مختلف است، ایجاد شود و گفتگو برای حق‌آبه هیرمند به هامون باید در بستر کارشناسی شورای راهبردی اتفاق بیافتد.

میزان بارندگی در هر دهه 4 درصد کاهش داشته است

مدیرعامل‌ شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز در این همایش به 452 هزار کیلومتری سه استان شرقی و سهم 27 درصدی این استانها در مساحت کشور اشاره کرد و گفت: در هر دهه میزان بارندگی در این استانها 4 درصد و روان‌آب‌ها 13 درصد کاهش داشته است.

محمد علایی با اشاره به وضعیت روستاهای محور شرقی کشور تاکید کرد: تاکنون آبرسانی سیار به 2168 روستا صورت گرفته است، همچنین 24 درصد روستاهای تخلیه شده کشور بین سال‌های 90 تا 95 در محور شرقی رخ داده که شامل 374 روستا از 1543 روستا می‌شود. علاوه بر این تخلیه یک سوم از روستاهای استان سیستان و بلوچستان با 2800 روستا و تخلیه نیمی از روستاهای استان‌های خراسان رضوی و جنوبی با 5880 روستا صورت گرفته است. 

وی در خصوص طرح انتقال آب شرب، صنعت و خدمات از دریای عمان تصریح کرد: این طرح شامل جانمایی تاسیسات آبگیری از دریای عمان و شیرین‌‎سازی آب دریا و تملک زمینی به مساحت 300 هکتار برای ساخت تاسیسات لازم، انتخاب مسیر گزینه برتر خط انتقال با ظرفیت 250میلیون مترمکعب در سال با قطر 2220 میلی‌متر، برگزاری فراخوان برای انتخاب سرمایه‌گذاران و مجریان طرح و تشکیل مجمع موسسین شرکت تابش و آغاز مطالعات طرح و گرفتن ردیف اعتباری ملی برای انجام مطالعات جامع و کامل طرح می‌شود.