خراسان رضوی نیز از بارشهای امسال بینصیب نماند و خوشبختانه بارندگیها خسارت زیادی در استان به دنبال نداشت. چهره دیگر بارانها، افزایش ذخیره آب در سدهای استان بود. براساس آمار شرکت آب منطقهای خراسان رضوی، 41 درصد حجم مخازن سدهای استان پر شده که این رقم، سال گذشته تنها 23 درصد بوده است.
خراسان رضوی بالغ بر 30 سد در اختیار دارد که با بارشهای اخیر، حجم سد دوستی به 500 میلیون متر مکعب رسیده، سد طرق از 16 میلیون متر مکعب آب برخوردار شده و 8 میلیون متر مکعب آب در سد کارده ذخیره شده است که همه این سدها وظیفه آبرسانی به مشهد را برعهده دارد. سد تبارکآباد قوچان نیز 10 میلیون متر مکعب آب را در خود ذخیره کرده است.
به عقیده کارشناسان، با وجود بارشهای امسال باز هم نباید اقلیم خشک و نیمهخشک کشور را فراموش کرد. خشکسالی پدیدهای است که کشور ما سالها با آن درگیر بوده و برای رفع این معضل طرحهای زیادی در دستور کار قرار گرفته است. یکی از این طرحها آبخیزداری و آبخوانداری است؛ طرحهای انتقال آب نیز در سالهای اخیر و با شدت گرفتن خشکسالی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. بهرهبرداری از فاز بزرگترین آبشیرینکن خاورمیانه، طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان و طرح انتقال آب دریای عمان به مشهد نمونههایی از این طرحهاست.
بارشهای اخیر و لزوم تغییر نگرشها
مدیرعامل جمعیت ناجیان آب در این باره میگوید: خشکسالیهای چند ساله سبب شد نگاه مردم و مسئولان نسبت به بارندگیها تغییر کند و انتظار چنین بارشهایی وجود نداشته باشد؛ همچنین اغلب رودخانهها با تصرف بستر و حریم آن توسط مردم مواجه شده بود که این عوامل موجب شد بارندگیها از فرصت، به تهدید و خسارت تبدیل شود.
مهدی جمشیدی بر اهمیت اندوخته تجربی ناشی از بارشهای اخیر در کشور تاکید دارد و ادامه میدهد: باید با بهرهبرداری از تجربه بارشهای اخیر در جهت آزادسازی بستر و حریم رودخانهها گام برداریم. یکی دیگر از درسهای تجربه بارشهای امسال، این بود که مردم باید با عزمی جدی مطالبهگری کنند و مسئولان نیز پای کار آیند و فرض را بر این گذارند که ممکن است چنین اتفاقاتی سالهای آینده نیز رخ دهد؛ سپس زمینه لازم برای طرحهای جمعآوری، ذخیره و انتقال روانآب ها فراهم کنند.
یکی از استانهایی که برای طرحهای آبخیزداری و آبخوانداری از ظرفیت بالایی برخوردار است، خراسان رضوی است که میتوان از این ظرفیت، آن هم با سرمایهگذاری ناچیز، بخش زیادی از روانآبها را کنترل و از این طریق آب را در زمین که مامن اصلی آن برای ذخیره است، برای روزهای خشکسالی استفاده کرد.
در حال حاضر ظرفیت بالفعل زیادی برای ذخیرهسازی آب در استان فراهم نشده و متاسفانه با توجه به دورههای خشکسالی در کشور، دولتها، خصوصا دولت اخیر، سیاست خود را بر سازگاری با خشکسالی گذارده است؛ این یعنی ما پذیرفتهایم باران در ایران کم است و بایستی مصارف را کاهش داد. با این حال ضروری است این بارشهای اخیر نگاهها را تغییر دهد. در حال حاضر ما آمادگی لازم برای این مدل بارندگیها را نداشته و اعتباری هم برای آن منظور نکردهایم.
او در پاسخ به این سوال که چرا با وجود چنین بارشهایی، بر طرحهای انتقال آب تاکید میشود، میگوید: سخن اصلی ما در خصوص این طرح این است که باید مطالعه کامل در مورد آن صورت گیرد و بدون پیشزمینه مطالعاتی، تصمیمگیری نشود. مطالعه برای اجرا یا عدم اجرای چنین طرحهایی به ما کمک میکند از تکرار تجربههایی مانند کمربند جنوبی مشهد جلوگیری شود.
نکته دیگری که اهمیت دارد این است که انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان یک مفهوم دارد و به خراسان رضوی مفهوم دیگری؛ به این معنا که آب در سیستان و بلوچستان کم است و فاصله آن با دریا زیاد نیست؛ به همین جهت به نظر میرسد این طرح برای مصارف شرب و صنعتی در آن استان، احتمالا دارای توجیه باشد. زمانی که قرار باشد این آب به خراسان رضوی و مشهد برسد، برآورد میشود قیمت تمام شده آن در هر متر مکعب بیش از 20 هزار تومان باشد؛ در صورتی که هماکنون هر متر مکعب آب، با قیمتی کمتر از هزار تومان در اختیار مشترکین مشهدی قرار میگیرد.
بر این اساس توصیه ما این است در حال حاضر سراغ طرحهای زودبازده و ارزانتر برویم که یکی از این طرحها، بازچرخانی پسآب است.
جمشیدی اضافه میکند: در حال حاضر در مشهد 100 میلیون متر مکعب فاضلاب جمعآوری میشود که میتوان این فاضلاب را پس از تصفیه، با 50 کیلومتر لولهکشی، به بالادست دشت مشهد منتقل کرد و آن را تحویل کشاورزان چاهدار داده و آب قابل شرب آنان را به شرب مردم مشهد اختصاص داد.
باید توجه داشت طرح بازچرخانی پسآب مربوط به حال نبوده بلکه 20 سال از زمان تصویب قانون آن می گذرد. دولت هر سال برای این طرح بودجه تخصیص داده و براساس هدفگذاری ها، قرار است تا سال 1400، مشهد 117 میلیون متر مکعب فاضلاب را تصفیه کرده و تحویل بخش کشاورزی دهد که متاسفانه در حال حاضر، نهایتا کمتر از 10 درصد بازچرخانی منطقی صورت میگیرد.
مهار روانآبهای خراسان رضوی به صددرصد میرسد
قائم مقام شرکت آب منطقهای خراسان رضوی با اشاره به طرحهای موجود در استان و مشهد برای کنترل و مهار روانآبها میگوید: در حال حاضر اکثر رودخانههای استان، به ویژه رودخانههای مرزی، مهار شده اما روی برخی از این رودها طرحهای در دست اجرا و طرحهای آماده اجرا داریم.
علیرضا طاهری می گوید: طرح در دست اجرا مربوط به مهار روانآبها، به سد شوریجه مربوط است که در 100 کیلومتری شرق مشهد قرار دارد. سدی که روی رودخانه شوریجه احداث شده، 46 متر ارتفاع دارد و حجم مخزن آن به 200 میلیون متر مکعب خواهد رسید. حجم آب تنظیمی این سد نیز سالانه، 30 میلیون متر مکعب است و این پروژه تاکنون 30 درصد پیشرفت داشته است و قادر خواهد بود که قسمت عمدهای از روانآبهای کشفرود را مهار کند.
او با اشاره به طرح آماده اجرا برای مهار روانآبهای خراسان رضوی خاطرنشان میکند: این طرح برای بهرهبرداری از رودخانههای منطقه هزارمسجد در نظر گرفته شده که آماده اجراست. برای اجرای این طرح در بودجه 98 سرمایهگذاری مردمی تعریف شده که با اجرای آن، حدود 70 میلیون متر مکعب آب برای منطقه یال شمالی هزار مسجد، در محدوده درگز و کلات و 35 میلیون متر مکعب برای مشهد در نظر گرفته میشود.
او در خصوص میزان بارندگیهای مشهد و خراسان رضوی میگوید: در سال آبی 97 - 98، تا 29 فروردین ماه، مشهد 283 میلیمتر بارندگی داشته که این عدد تنها فروردین ماه امسال 125 میلیمتر بوده است. میزان بارندگی مشهد در مدت مشابه سال آبی گذشته، 129 میلیمتر بوده که از رشدی 199 درصدی حکایت دارد. همچنین این رقم از میانگین درازمدت بارشها در مشهد، یعنی 158 میلیمتر نیز بیشتر بوده و با رشدی 79 درصدی همراه بوده است.
طاهری با اشاره به آمار کل بارندگیها در خراسان رضوی بیان میکند: میزان بارشها در خراسان رضوی تا تاریخ 29 فروردین ماه، 252 میلیمتر بوده که این میزان در مدت مشابه سال آبی گذشته تنها 87 میلیمتر بوده است. از این رقم، 91 میلیمتر آن تنها در فروردین ماه بر استان باریده است.
الگوبرداری از اروپاییها و فراموش شدن سنن پیشینیان
یکی از اعضای گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی نیز بروز بارشهای اخیر را امری استثنایی میداند و میگوید: هنگامی که یک سد ساخته میشود، این سد از این جهت اهمیت دارد که 80 درصد مواقع پر باشد، چون روی آن حساب شده است. بنابراین برای ساخت سد دوره بازگشت کوتاه در نظر گرفته میشود. با این حال در کنار استفاده از سد، روش خوب دیگری نیز وجود دارد که آبخیزداری است؛ یعنی هر چقدر در بالادست اقداماتی جهت کند شدن حرکت آب صورت گیرد، نفوذ آب اتفاق خواهد افتاد و آب زیر زمین و در آبخوان ذخیره خواهد شد.
کامران داوری تاکید میکند: آب زیرزمینی تبخیر نمیشود، آلودگی نداشته و حرکت کندی دارد و تا سالها نیز در زمین باقی میماند. بنابراین پیشنهاد اصلی برای کنترل آب حاصل از بارشها، اقدام در جهت نفوذ دادن آب در زمین است.
پیشینیان ما در این زمینه کارهای زیادی کردهاند و سیلآبها را نفوذ میدادند. بعدها سدسازی در کشور خیلی جدی گرفته و به آبخیزداری کمتر پرداخته شد. در مناطق مرطوبتر مانند اروپا به سدسازی توجه بیشتری میشود؛ ما نیز همین برنامه را اجرا کردهایم؛ حال آنکه باید کشور ما بیشتر به پروژههای نفوذ آب توجه میکرد.
داوری اظهار میدارد: هنگامی که در منطقهای فعالیتهای شهری، کشاورزی و صنعتی در حال رشد است، باید اندکاندک یکی از این فعالیتها متوقف شود و سهم آب آن به دیگر بخشها اختصاص یابد. باید پیشتر از این اجازه میدادیم آب بخش کشاورزی به بخش شهری یا صنعتی فروخته شود. به عنوان مثال اگر این امکان وجود میداشت که آب را به صنعت گردشگری اختصاص داد و در نتیجه آن، اشتغال پایدارتری ایجاد کرد، چرا بایستی این آب صرف بخش کشاورزی شود؟ البته این به معنای زیر سوال بردن مالکیت آب توسط کشاورزان نیست بلکه مقصود این است که حوزه مصرف آب جابهجا شود.
10 میلیون متر مکعب آب به سفرههای زیرزمینی خراسان رضوی نفوذ داده شده است
علیرضا صحرایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی نیز با اشاره به خسارات ناشی از بارشهای اخیر، علت آن را در بیتوجهی به مدیریت ریسک میبیند و ادامه میدهد: خوشبختانه سال گذشته اعتبار خوبی برای کاهش مخاطرات سیل به استان اختصاص داده شده و توانستهایم پوشش گیاهی در استان را 10 هزار هکتار افزایش داده و حدود 14 پروژه آبخیزداری اجرا کردیم. همچنین در زمینه استحصال و نفوذ آب به سفرهها اقدامات خوبی صورت گرفت که در مجموع، طی دو نوبت آبگیری صورت گرفته، 400 میلیون متر مکعب آب مهار شده است.
طی 25 سال اخیر، غیر از سال گذشته، کل اعتبار آبخیزداری استان 75 میلیارد تومان بوده اما سال گذشته 30 میلیارد تومان از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی اختصاص داده شد.
با اجرای پروژه جمعآب در استان تاکنون 10 میلیون متر مکعب آب به سفرههای زیرزمینی نفوذ داده شده و این طرح همچنان ادامه خواهد داشت. هماکنون در حال جذب مشارکت مردم در این طرحها هستیم.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .