مسیری جز «دانشگاه رفتن» هم هست

اجرای پروژه همکاری آموزش شغلی دوگانه ایران و آلمان با امضا تفاهم نامه‌ای در اسفندمـاه 1396 میان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، بنیاد آموزش و مهارت آلمان (SBH) و سازمان فنی‌وحرفه‌ای کشور با هدف ارتقای مهارت کارکنان در بنگاه‌های اقتصادی آغاز شد؛ هدف اصلی این پروژه، معرفی و ایجاد ساختار عناصر آموزش شغلی دوگانه در ایران با کارایی موثر در آموزش مشاغل مورد نیاز صنایع و بنگاه‌های اقتصادی است؛ با تقویت روابط همکاری بین سازمان فنی‌وحرفه‌ای، اتاق‌های بازرگانی استان‌ها و تشکل‌های تخصصی، نیازهای آموزش شغلی بنگاه‌های اقتصادی شناخته شده و برنامه‌های آموزشی با توجه به نیاز روز صنعت، تدوین می‌شود تا منجر به بالا رفتن سطح مهارتی نیروی کار متخصص در ایران شود.

طبق این طرح، کارآموزان طی یک هفته، سه روز را در کلاس‌های آموزشی و دو روز دیگر را در بنگاه‌های اقتصادی سپری می‌کنند تا آموزش‌های لازم را به صورت تئوری و عملی فراگیرند. در آلمان، کارآموزان از سن ۱۵ سالگی می‌توانند در کنار ادامه تحصیل خود در مدارس آموزش شغلی یا به عبارتی سازمان فنی‌وحرفه‌ای، در بنگاه‌ها مهارت لازم را کسب کنند. براساس این طرح، در ایران کارمندانی که استخدام شدند، در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کنند تا مهارتهای خود را افزایش دهند.
 
وظیفه اتاق بازرگانی، فرهنگسازی در پروژه است
پیام رشیدی، مدیر مرکز آموزش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، درباره اصلی‌ترین وظیفه اتاق بازرگانی آلمان در پروژه آموزش‌های شغلی دوگانه می‌گوید: آنچه در این طرح حائز اهمیت است، کار کردن اتاق بازرگانی بر روی دو مساله از منظر فرهنگ‌سازی است؛ اولین مساله در خصوص شرکتها و تبیین این مساله برای آنهاست که منجر به ارتقای مهارت کارکنان و سودآوری شرکت خواهد شد تا شرکت‌ها به پذیرش کارآموز ترغیب شوند و از طرفی دیگر، دانش‌آموزان متقاعد شوند بازار کار و شغل مورد علاقه آنها وجود دارد. همچنین دانش‌آموزان این امر را درمی‌یابند که مسیری جز رفتن به دانشگاه و مدرک دانشگاهی هست.

وی با تاکید بر اینکه در ایران سه برابر آلمان، آموزش فنی‌وحرفه‌ای ارائه می‌شود، می‌افزاید: در آلمان سالانه ۵۰۰هزار نفر آموزش شغلی می‌بینند در حالیکه این تعداد در ایران به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر می‌رسد؛ این آموزش‌ها باید بر اساس تقاضا و درخواست شرکتهای بخش خصوصی باشد در حالیکه اینگونه نیست و باید فرهنگ آموزش را به این سمت و سو سوق دهیم. منافع حاصل از ارتقای مهارت برای شرکتهای بخش خصوصی بیشتر شود. یعنی شرکتها کارکنان خود را برای ارتقای مهارت به سمت فراگیری این آموزش‌ها تشویق کنند.

رشیدی با تاکید بر لزوم پیگیری آموزشهای دوگانه از سوی بنگاه‌های اقتصادی و تشکل‌های مربوطه اظهار می‌کند: مباحث نیازسنجی و اعلام آنها باید به صورت جدی پیگیری شود. ما اطلاعاتی از سوی فنی‌وحرفه‌ای و بنگاه‌های اقتصادی نداریم و به همین دلیل درنظر داریم تا این اطلاع‌رسانی شفاف و دو طرفه را انجام دهیم چراکه در بیشتر موارد، شرکتها اطلاع دقیقی از آموزش‌های فنی‌و‌حرفه‌ای و معافیت‌‌های آموزشی آن ندارند. از طرف دیگر این سازمان هم اطلاع دقیقی از نیازهای بنگاه‌های اقتصادی ندارد.

وی می‌‌افزاید: در حوزه برق و الکترونیک استان در این طرح، سندیکای برق به خوبی وارد عمل شده، همچنین به حوزه گردشگری ورود پیدا کردیم و انجمن طلا و جواهر استان نیز همراه ما است و به طور مداوم مباحث را دنبال می‌کند.

دوره‌های آموزشی کوتاه‌تر و تخصصی‌تر برگزار خواهند شد

رضا سقا خراسانی معاون آموزشی اداره کل آموزش فنی‎و‌حرفه‌ای خراسان رضوی درباره نقش اتاق بازرگانی در این پروژه اظهار می‌کند: اتاق بازرگانی متولی شناسایی هدف است تا مشاغلی که نیازمند کسب آموزش‌های مهارتی هستند را بیابد و سپس این اطلاعات را در اختیار سازمان فنی‌وحرفه‌ای قرار دهد تا این سازمان برای ارائه آموزش‌های لازم برنامه‌ریزی کند.
وی ادامه‌ می‌دهد: در مشهد ۶ مرکز آموزش دولتی و ۴۰۰ آموزشگاه بخش خصوصی ما فعال هستند؛ مهارت‌آموزان می‌توانند در این کلاس‌ها یا کلاس‌های جوارکارگاهی در خود صنعت آموزش‌ها را فراگیرند. به همین منظور تعدادی از شرکتها مجوز جوارکارگاهی در صنعت را دریافت کرده اند و می‌توانند نیروهای خود را در این قالب آموزش دهند. در استان خراسان رضوی۵ مرکز جوارکارگاهی داریم که شامل شرکتهای ایران خودرو خراسان، سیمان مشهد، فولاد مشهد، نیان الکترونیک و کارتن مشهد است. همچنین این مجوز به اتحادیه‌ها مثل صنف رستوران‌داران نیز داده شده است.
سقا خراسانی درباره یکی از آموزش‌های جوارکارگاهی در حوزه ساخت زیورآلات، طلا و جواهر می‌افزاید: مجوز جوارکارگاهی این حوزه به شهرک فناوری و شرکتهای صنعتی داده شده و همچنین اتحادیه‌ها و فعالان این حوزه نیز ورود پیدا کردند و مجوز‌ آن به ویژه در بخش طراحی را دریافت کردند تا افراد آموزش‌های لازم را کسب کنند. همچنین برای اجرای این طرح در حوزه گردشگری نیز با سازمان میراث فرهنگی هماهنگی‌های لازم صورت گرفته است؛ مراکز آموزش‌های هتلداری و آژانس‌های مسافرتی در حال فعالیتند که میراث فرهنگی هم دارای موسسه‌هایی است که این مهارت‌ها را آموزش می‌دهند.
وی درباره هزینه‌های آموزشی عنوان می‌کند: اگر این آموزش‌ها در مراکز دولتی ما صورت گیرد، شامل هزینه‌ای نخواهد بود اما اگر در جوارکارگاهی صنعت و آموزشگاه‌های خصوصی ما باشد، هزینه‌ای را خواهد داشت که اگر شرکت‌ها افراد را معرفی می‌کنند، این هزینه از این شرکتها یا خود افراد دریافت می‌شود. در کنار این موارد، موسسه آموزش‌های شغلی دوگانه(SBH)  مباحثی همچون انتقال تجربیات، تجهیزات و تکنولوژی جدید و پوشش برخی از هزینه‌های آموزشی را بر عهده دارد؛ البته تاکید ما بر تکنولوژی و تجهیزات به روز است.
سقا خراسانی اضافه می‌کند: این طرح در گذشته به صورت طولانی مدت و دوگانه انجام می‌شد اما اکنون به صورت کوتاه مدت و تخصصی‌تر درآمده که بخشی از آن در مراکز آموزشی و بخشی دیگر نیز در محل کار و کارخانه انجام می‌شود؛ درواقع کارآموزان با آموزش‌های تئوری در محیط واقعی از نزدیک و با کاربرد آنها آشنا می‌شوند. این آموزش برای کارکنان شرکتها در راستای ارتقای مهارت و افزایش بهره‌وری در نظر گرفته شده که اتاق بازرگانی نیز به این امر ورود کرده و از لحاظ سازماندهی بنگاه‌های اقتصادی، نیازسنجی و استانداردسازی و اطلاع‌رسانی به ما کمک می‌کند. ما حدود ۴۰۰۰ استاندارد آموزشی در حوزه گوناگون داریم که دو‌ره‌ها بسته به نوع آموزش از ۴۰ تا ۲۸۰۰ ساعته برگزار می‌شود.

ضرورت تقویت ارتباط صنعت با دانشگاه
مژگان ثابت تیموری عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز به ظرفیت‌های موجود در بخش گردشگری شهر مشهد و خراسان اشاره کرده و بر ضرورت ارائه آموزش به حوزه‌های خدماتی مرتبط با این صنعت تاکید می‌کند.
وی عنوان می‌کند: اخیرا پیشنهاد داده‌ایم تا افرادی که برای تمدید مجوز خود اقدام می‌کنند، از دوره‌های بازآموزی بهره‌مند شوند و به همین منظور، نیازمند پیگیری برای ایجاد این الزام و اجرای آن هستیم.
ثابت تیموری بر اهمیت تناسب دوره‌ها با سطح تحصیلات افراد تاکید کرده و می‌افزاید: باید سرفصل‌های آموزشی مشخص و بر اساس آن گواهی‌هایی صادر شود. نکته بعدی اهمیت ارتباط صنعت با بدنه دانشگاه است. بپذیریم که بخشی از نقایص امروز ما فضای تولید، بازار کار و... از ضعف این ارتباط نشات می‌گیرد.

نیازهای حوزه گردشگری به آموزش‌های مهارتی
یوسف بیدخوری، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز درباره لزوم آموزش در حوزه گردشگری می‌گوید: ارائه آموزش‌ها در این صنعت باید در بخش‌های مختلفی تعریف شود. یکی از آنها تاسیسات گردشگری است که در این بخش بیش از 1700 مجموعه گردشگری فعالیت دارند و حدود 80 هزار نفر نیز مستعد دریافت آموزش هستند. همچنین سطوح نیاز به آموزش در این افراد با یکدیگر متفاوت است. برخی از افراد به صورت تجربی و برخی دیگر تحت نظر آموزش‌های آکادمیک قرار گرفته‌اند.
وی خاطرنشان می‌کند: نقطه ضعف ما در گردشگری این است که افراد پس از گذراندن دوره‌های آموزشی کاملا بلاتکلیف هستند؛ زیرا آموزش‌هایی کسب می‌کنند که با حرفه آنان همخوانی ندارد. نکته دوم اینکه در ایران فارغ التحصیلان دانشگاه وارد عرصه آموزش می‌شوند اما در کشور آلمان افراد از زمان آغاز دوران مهد کودک، مورد آموزش قرار می‌گیرند. در سیستم آلمان دولت حامی بخش‌های دیگر بوده و تمام ابعاد سبب تقویت یکدیگر می‌شوند اما در ایران روابط سیستماتیک وجود ندارد و نیازمند برگزاری جلسات بیشتر برای رفع مشکلات موجود در این حوزه هستیم.
وی ابراز امیدواری کرد که این پروژه که به مدد مرکز آموزش اتاق مشهد در دست پیگیری است، بتواند بسترهای موثری را برای بخش گردشگری استان فراهم آورد و زیرساخت‌های آن را به سمت کیفی‌تر شدن پیش ببرد.

صنعت طلا و جواهر تشنه دانش اندوزی است
شهرام مرصعی، رئیس انجمن طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی خراسان رضوی نیز با اشاره به پتانسیل بالای صنعت طلا و جواهر در حوزه آموزشی می‌گوید: اگر تفاهم نامه آموزش دوگانه ایران و آلمان، برنامه آموزشی صفر تا صد صنعت طلا و جواهر را هم زیر پوشش قرار دهد، در این حوزه می‌توانیم موفقیتهای خوبی کسب کنیم. در این راستا، می‎توان از علم مدرسان آلمانی به طور مستقیم به دانش پژوهان صنعت طلا و جواهر و یا به طور غیرمستقیم از طریق آموزش به مدرسان این صنعت استفاده کرد.
وی می‌افزاید: به دلیل فاصله 40 ساله‌ای که در این حوزه وجود دارد و هیچ اتفاق مثبتی از نظر دانش‌اندوزی در صنعت طلا و جواهر در این سا‌لها در کشورمان رخ نداده، بسیار عقب هستیم. در تمام این سال‌ها تنها به آخرین زنجیره صنعت طلا یعنی توزیع آن توجه شده و سایر بخشها دیده نشده است.
مرصعی توجه به صنعت طلا و جواهر را در توسعه این صنعت و اثرگذاری آن بر اقتصاد مهم تلقی کرده و اظهار می‌کند: اگر سازمان فنی‌وحرفه‌ای به موضوع آموزش در حوزه طلا و جواهر ورود کند، ما هم از سوی انجمن می‌توانیم طرحهای آموزشی را ارائه دهیم؛ در حال حاضر حوزه‌هایی نظیر جواهرنگاری، جواهرسازی و جواهرشناسی، ظرفیت‌های لازم برای آموزش را دارند.
وی با بیان اینکه نکته مهم در ابتدای امر، دیده شدن صفر تا صد صنعت طلا است، تصریح می‌کند: لازم است در بحث آموزشی ابتدا جایگاه هر یک از بخشها مشخص شود؛ اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی دارای جایگاه بسیار بالایی است و بخش خصوصی برای انجام هر اقدامی باید زیر چتر حمایتی این تشکل قرار بگیرد؛ بنابراین لازم است ابتدا جایگاه اتاق مورد پذیرش سیستم اقتصادی باشد؛ کما اینکه سالها جایگاه این تشکل نفی می‎شد و در یک دهه اخیر اوضاع کمی بهتر شده و دیدگاه‏ها نسبت به اتاق تغییر کرده است. رئیس انجمن طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی استان یادآور می‌شود: اتاق بازرگانی گام به گام در حال رسیدن به جایگاهش است و امروز در تدوین استراتژیهای مختلف می‎تواند اثرگذار باشد و نقش فنی‌وحرفه‎ای، انجمن‎ها و تشکل‎های خصوصی و شرکت آلمانی را در بحث آموزش دوگانه مشخص کند. این انجمن آماده هرگونه همکاری با اعضای تفاهم نامه آموزشی شغلی دوگانه است تا اقدامی عملیاتی و از صفر تا صد برای صنعت طلا و جواهر رقم بخورد.