چراغ اضافی به خانه همسایه رواست

به گفته مسئولان شرکت برق منطقه‌ای خراسان تنها در سال گذشته 650 میلیون کیلووات ساعت برق به افغانستان صادر شده که عدد قابل توجهی است. از دیگر سو بخش خصوصی نیز توانسته همکاری‌های خوبی با کشور افغانستان برای ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز انتقال انرژی و توزیع آن داشته باشد. با این حال یکی از مشکلات بخش خصوصی نبود ضمانت‌نامه‌های بانکی و بیمه نشدن صادرات آن‌هاست. باید در نظر داشت کشورهایی مانند افغانستان شرایط امنیتی خاصی دارند که ریسک فعالیت اقتصادی را در آن بالا می‌برد.

شرایط تحریم نیز فعالیت‌های بانکی را دشوار کرده است؛ برخلاف عراق، افغانستان کشوری است که از یک طرف به شدت تحت فشار امریکا قرار دارد و از طرف دیگر دچار مسائل زیادی در داخل است. به همین جهت شرکت‌های خصوصی برای فعالیت در این کشور نیازمند پشتوانه‌های قوی‌تری هستند؛ بخش خصوصی تاکید دارد که ظرفیت بسیار بیشتری نسبت به وضعیت فعلی برای فعالیت در افغانستان در اختیار دارد.

همچنین یکی دیگر از گلایه‌های بخش خصوصی برای فعالیت در همسایه شرقی، ممانعت‌های قانونی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های زیربنایی و توزیع انرژی است.

نبود ضمانت‌نامه، خطوط اعتباری بانکی و بیمه صادرات

محسن خندان‌دل رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی اتاق مشهد با بیان اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک همیشه در صدر اخبار اقتصادی قرار دارد، می‌گوید: در خراسان رضوی سرمایه‌گذاری‌های زیادی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته و دولت نیز در این حوزه کمک‌های شایانی صورت داده است و به دلیل وجود منابع بادی مناسب، اقدامات خوبی در زمینه تامین انرژی از باد در این استان صورت گرفته است.

وی با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر با توجه به شرایط کشورهای همسایه خراسان بسیار سودآور خواهد بود، اظهار می‌کند: البته این سرمایه‌گذاری به شرط حمایت‌ها و تامین زیرساخت‌های مناسب برای انتقال انرژی سودآور خواهد بود. در حال حاضر در انجمن شرکت‌های خدمات فنی مهندسی شرکت‌هایی هستند که در این حوزه وارد شده‌اند و در بخش‌های پایین‌دستی افغانستان مانند شهر هرات در زمینه بهره‌برداری و انتقال انرژی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی اتاق مشهد به مشکلات حوزه انرژی های تجدیدپذیر کشورهای همسایه اشاره می کند و می گوید: مهم‌ترین محدودیت ما، مراودات بانکی است. نبود ضمانتنامه‌های بانکی نیز مشکل دیگری است که انتظار می‌رود دستگاه دیپلماسی کشور با هماهنگی بانک مرکزی شرایط را برای شرکت‌های میان‌دستی و پایین‌دستی برای فعالیت اقتصادی در کشورهای همسایه فراهم کند.

خندان‌دل تصریح می‌کند: اینکه شرایط فعالیت برای شرکت‌های بزرگ خصولتی در کشورهای همسایه فراهم شود، کافی نیست. باید نگاهی به شرکت‌های متوسط و تا حدی کوچک هم داشته باشیم. در حال حاضر در افغانستان به دلیل نبود خط اعتباری بانکی و شرایط انتقال وجه و همچنین عدم صدور ضمانت‌نامه‌ها و بیمه‌های صادراتی، صدمات جبران‌ناپذیری به فعالیت‌های اقتصادی وارد شده است که این مساله موجب شده کمی نگاه به انرژی‌های پاک به حاشیه رانده شود. در حال حاضر در انجمن شرکت‌های فنی مهندسی استان چهار شرکت در حوزه‌های انتقال انرژی و زیرساخت فعالیت دارند و دو مورد از آنها توانسته‌اند سه پروژه را در افغانستان به دست گیرند و به واسطه اینکه این شرکت‌ها متوسط و بعضا کوچک هستند، ارزش سرمایه‌گذاری آن حدود 9 میلیون دلار است.

وی خاطرنشان می‌کند: امروز شرکت‌هایی هستند که با موفقیت توانسته‌اند به عراق وارد شده و کمیسیون خدمات فنی اتاق در این حوزه پیش‌قدم شده و با کانون سرمایه‌گذاران و مجمع عالی اقتصادی عراق تفاهم‌نامه‌هایی در این خصوص امضا کرده است. ما مترصد این هستیم که دستگاه دیپلماسی درهای جدیدی را به روی فعالان اقتصادی باز کند.

نگرانی شرکتها از ناامنی در عراق

«در عراق نیز پروژه‌هایی داریم که عقد قرارداد آن صورت گرفته، منتها به واسطه شرایط امنیتی این کشور این پروژه‌ها علی‌رغم انعقاد قرارداد، بخش‌های کوچکی از آن به انجام رسیده»، خندان دل با بیان این مطلب می‌گوید: شرکت های ایرانی به دلیل نگرانی های امنیتی کمتر خطر می کنند و در حال حاضر تنها 3 قرارداد به ارزش 20 میلیون دلار با عراق وجود دارد و منتظر این هستیم که بیمه صادراتی فعالیت‌های آنان صادر شود. در حال حاضر بانک‌ها و مراکز بیمه و همچنین سازمان توسعه تجارت به سختی وارد این ماجرا می‌شوند. اگر شرایط بیمه چنین فعالیت‌هایی فراهم شود، این 20 میلیون دلار عملیاتی خواهد شد. البته روزهای آتی جلسه‌ای با مجمع عالی سرمایه‌گذاران عراق خواهیم داشت که امیدواریم بتوانیم در سایر حوزه‌های فنی مهندسی نیز در این کشور وارد فعالیت شویم.

او اضافه می‌کند: در سوریه نیز شرکت‌های ما وارد کار شده‌اند. تاکنون در این کشور دو نمایشگاه با حضور عمده از طرف خراسانی‌ها برگزار شد. سوری‌ها نیز علاقه زیادی به این مراوده دارند. با این حال در این کشور به دلیل شرایط امنیتی و حضور کشورهای رقیب، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سیاسی، کار ما کمی دشوار است. ورود به این کشور بدون حمایت دستگاه‌های امنیتی و سیاسی کار سختی است اما اگر شرایط فراهم شود، همین حالا حاضر به انعقاد 20 قرارداد مختلف در حوزه خدمات فنی و مهندسی با این کشور هستیم که 6 مورد در حوزه انرژی خواهد بود.

صدور 650 میلیون کیلووات ساعت برق به افغانستان در سال گذشته

مهدی علومی معاون برنامه‌ریزی و تحقیقات شرکت برق منطقه‌ای خراسان نیز با اشاره به ظرفیت‌ تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در خراسان می‌گوید: ظرفیت نصب شده تجدیدپذیر تا پایان سال 97 شامل نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در خراسان رضوی، شمالی و جنوبی 51.2 مگاوات است که تولید این نیروگاه‌ها در سال 97، 100 میلیون کیلووات ساعت بوده است. در سال جاری نیز 12 مگاوات به ظرفیت تجدیدپذیر خراسان اضافه شده و ظرفیت تجدیدپذیر برق خراسان به 63.2 مگاوات رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال جاری کل تولید تجدیدپذیر خراسان به 120 میلیون کیلووات ساعت برسد.

وی ادامه می‌دهد: شبکه مبادله انرژی شرکت برق منطقه‌ای خراسان با کشورهای افغانستان در سطح ولتاژ 132 و 20 کیلوولت است و با کشور ترکمنستان نیز در سطح ولتاژ 220 کیلوولت است.

علومی تصریح می‌کند: شبکه خراسان واردکننده انرژی الکتریکی از ترکمنستان بوده که فعلا واردات برق از این کشور متوقف است. خراسان به کشور افغانستان برق صادر می‌کند و بخش اعظمی از برق مورد نیاز ولایت هرات افغانستان از این طریق تامین می‌کند. ظرفیت صادرات برق به کشور افغانستان 150 مگاوات بوده و سال گذشته 650 میلیون کیلووات ساعت برق به این کشور صادر شده است.

معاون برنامه‌ریزی و تحقیقات شرکت برق منطقه‌ای خراسان خاطرنشان می‌کند: توسعه صادرات برق به افغانستان منوط به نیاز این کشور و اقتصادی بودن آن است. مطابق تفاهم‌نامه بین وزارت نیروی ایران و وزارت انرژی افغانستان برای توسعه همکاری‌های دوجانبه در زمینه صنعت برق، مقرر شده مطالعات لازم در این زمینه انجام شود.

منع بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در حوزه انتقال انرژی نیاز به تجدیدنظر دارد

محمدصالح ذبیحی مدیر فنی انرژی‌های تجدیدپذیر شرکت اطلس فرزانه شرق نیز با اشاره به برنامه‌های پیش روی کشور برای صادرات برق به کشورهای همسایه از جمله افغانستان می‌گوید: ایران در موقعیت کنونی خود در منطقه، به جهت امنیت، منابع و زیرساخت‌هایی که از آن برخوردار است، می‌تواند هاب انرژی منطقه باشد. دست‌یابی به این هدف نیاز به خطوط انتقال فوق توزیع داشته و نیازمند طرحی است تا بهره‌وری نیروگاه‌ها را بالا برد چراکه بالاترین میزان اتلاف انرژی در نیروگاه‌های ماست. در حال حاضر برنامه‌ای برای صادرات برق به افغانستان در جریان است ولی اینکه چقدر جدی و چقدر عملیاتی شده باشد، مربوط به گام‌های بعدی است. براساس این طرح قرار است خط انتقال دیگری تا شهر هرات در افغانستان کشیده شود. اجرایی شدن این طرح منوط به جدیت توانیر و شرکت برق منطقه‌ای خراسان است. براساس این طرح قرار است خط انتقالی 400 کیلوولتی به افغانستان کشیده شود و یک پست نیز در تربت جام یا یکی از مناطق مرزی استان با افغانستان راه‌اندازی خواهد شد.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر بسیاری از نیروگاه‌های ما در فصل زمستان به صورت پایلوت یا بدون ظرفیت کامل فعالیت دارد که می‌توان از این ظرفیت برای صادرات استفاده کرد. در واقع می‌توان صادرات برق را جایگزین صادرات نفت و گاز کرد.

ذبیحی با اشاره به علت منع بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در حوزه خطوط انتقال می‌گوید: سرمایه‌گذاری در احداث طرح‌های زیربنایی که خطوط انتقال نیز جزو آن است، طبق قانون مجلس برای بخش خصوصی ممنوع است. این مساله دلایل امنیتی دارد و خط انتقال برق نیز جزو این مسائل است چراکه اگر خطوط زیربنایی آسیب ببیند یا اینکه بخش خصوصی نخواهد از زیرساخت‌های خود استفاده کند، دولت گرفتار خواهد شد. با این حال این قوانین نیازمند بازنگری است و بخش خصوصی خواهان صدور مجوز سرمایه‌گذاری در این حوزه است چون توان اجرای آن برای بخش خصوصی وجود دارد.

آمادگی نصب خط انتقال 400 کیلوولتی برق به افغانستان

اما سعید باستانی سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از برنامه‌ریزی برای افزایش صادرات برق به افغانستان خبر می‌دهد و با اشاره به طرح‌های کشور برای این منظور می‌گوید: در حال حاضر مساله اصلی صادرات و توان صدور برق نیست بلکه مشکل واردات انرژی است. لازم است بدانیم برق خاصیت ذخیره شدن ندارد که بتوان با صدور آن، این انرژی را ذخیره و بعدها استفاده کرد.

او اضافه می‌کند: ما برای اینکه نیازهای کشور افغانستان را در آینده پاسخگو باشیم، به یک خط انتقال 400 کیلوولتی احتیاج داریم که طرح آن آماده شده و مهیای نصب است.

نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس تصریح می‌کند: در حال حاضر افغانستان میزان کشش و مصرف برقی بیش از تقاضای کنونی را درخواست نکرده وگرنه ما از نظر زیرساختی توانایی افزایش ظرفیت صادرات بیشتر به این کشور را در اختیار داریم اما برای اطمینان از اینکه در آینده بتوانیم برق بیشتری به این کشور صادر کنیم و زیرساخت‌های ما نیز مشکلی نداشته باشد، در حال احداث خط انتقال انرژی جدیدی نیز هستیم.

باستانی بیان می‌کند: در حال حاضر کلیات این طرح مورد بحث قرار گرفته است و بر این اساس لازم است متناسب با افزایش ظرفیت مصرف برق در افغانستان، زیرساخت انتقال لازم ایجاد شود که در حال حاضر این ظرفیت وجود دارد. با این حال با افزایش مصرف این کشور در آینده، ضروری است خط انتقال جدیدی برای این منظور تعریف شود که کارهای آن انجام شده و به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.