زخمی بر پیکره ترانزیت خراسان

به گفته محمدحسین روشنک رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد، موضوع صف بستن دوباره کامیونها در مرز دوغارون سه حوزه تجارت، صنعت و حمل و نقل را درگیر خود کرده و همین موضوع سبب شکل گیری این نشست مشترک شد تا فعالان اقتصادی در این سه حوزه با مسئولان گمرک و صمت خراسان رضوی به گفتگو بنشینند و در نهایت از رئیس اتاق ایران بخواهند که خواسته های آنها را به گوش مرکزنشینان برسانند.

مشکل صف بستن کامیونها در مرز دوغارون سالهاست که در نشستهای مختلف مطرح میشود؛ چالشی که هر چند ماه یکبار گریبان کامیون داران و شرکتهای حمل و نقل و صادرکنندگان و صنعتگران را میگیرد. غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران هم در این نشست با انتقاد از تکرار چندباره این مشکل گفت «با اقداماتی در هر سال مشکل در آن منطقه تا حدی حل و وضعیت آرام میشود و سال بعد دوباره شاهد همان مشکل هستیم». او از وضعیت جاده های ترانزیتی خراسان رضوی هم گلایه و انتقاد کرد و گفت: این استان فرصتی عالی در ترانزیت کشور دارد اما به دلیل عدم پیش بینی ها، ترانزیت آن در وضعیت مناسبی نیست. در خراسان ندیده ام جاده های منتهی به مرزها کوچکترین شباهتی به جاده های ترانزیتی داشته باشد؛ بلکه حتی گاهی به نظر میرسد که یک کوره راه است. شافعی نقبی هم به فرسودگی ناوگان حمل و نقل و افزایش هزینه های این حوزه زد و اظهار کرد: نوسازی و بهسازی حمل و نقل یکی از راههای سرعت بخشی و کاهش هزینه هاست و اگر به فکر حل ریشه ای مشکلات هستیم باید به این موضوع توجه کنیم. اما امروز با وجود این ناوگان فرسوده چطور مشکل حل میشود؟ نباید فراموش کنیم که نوسازی و بهسازی حمل و نقل در اقتصاد کشور بسیار اثرگذار است.

نبود برنامه بلندمدت برای ارتباطات حمل و نقلی با کشورهای همسایه

رئیس اتاق ایران با بیان اینکه در 40 سال گذشته در موضوع ارتباطات حمل و نقلی با کشورهای همسایه تاکنون یک برنامه بلندمدت 10 ساله تدوین نشده، تصریح کرد: به همین دلیل مشکلات به طور ریشه ای حل نمیشود. هر موقع از گذشته تاکنون از برنامه بلندمدت صحبت شده، حرف از اضطرار زده اند اما تا کی باید به بهانه اضطرار این مسئله اساسی را نادیده گرفت؟ برای این موضوع باید فکری اساسی کرد.

محمدحسین روشنک رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد هم فقدان متولی واحد برای حوزه تجارت را دلیل تکرار هر ساله صفهای طویل کامیونها در مرز دوغارون خواند. او همچنین به هزینه های تحمیلی بر ناوگان حمل و نقل ایران اشاره و اظهار کرد: دلیلی ندارد یک کامیون در ایران سه برابر کشورهای اطراف ما برای بحث حمل و نقل به کار گرفته شود. چرا راننده و یا شرکت ایرانی ناگزیر می شود تا کامیون افغانستانی بخرد و وارد جاده های ایران شود؟ چرا کامیونی که می‌توان به یک سوم قیمت خریداری کرد، ممنوع می‌گردد و یا برای آن تعرفه گذاشته می‌شود؟ همچنان تاکید داریم که فقدان یک متولی توانمند در حوزه تجارت، عامل بروز مشکلاتی از این دست است.

نبود امکانات کافی در مرز اسلام قلعه

امیرمهدی مرادی دبیر کمیسیون صنعت اتاق مشهد هم از نبود امکانات در مرز اسلام قلعه به عنوان مشکل تکراری مرز افغانستان نام برد و البته تصریح کرد: دلایل متعددی برای مشکلات حمل و نقل و صادرات در مرز دوغارون ذکر می‌شود. هم اکنون صفی طویل و چندین کیلومتری از ناوگان حمل و نقل تجاری در این مرز گزارش شده که یکی از دلایل آن، عدم امکانات کافی در مرز اسلام قلعه عنوان می کنند. ما در مرز دوغارون 9 باسکول داریم و این کمبود باسکول در مرز افغانستان است که باید مرتفع شود. البته به باور ما مشکل تنها مربوط به کمبود امکانات در مرز افغانستان نیست اما هر چه هست، این تعلل و تدوام این چالش قدیمی، خسران مالی زیادی به صادرکنندگان و فعالان اقتصادی ما تحمیل می کند و امروز به دنبال یافتن راه حلی جامع برای عبور از آن هستیم.

شافعی راه حل این مشکلات را واگذاری بخش غیرحاکمیتی امور گمرکات به بخش خصوصی دانست و گفت: بخش غیرحاکمیتی گمرکات کشور باید به بخش خصوصی واگذار شود و این موضوع را چند هفته پیش با وزیر اقتصاد نیز مطرح کردیم. همان‌طور که ترکیه و برخی دیگر از کشورها گمرکات خود را در اختیار بخش خصوصی قرار داده اند، ما نیز پیشنهاد کردیم تا 5 گمرک فعال کشور به بخش خصوصی واگذار شود و اگر از ماحصل این کار، تجربه مثبتی به دست آمد، این اقدام را تسری ببخشیم. خوشبختانه توافقنامه این موضوع نیز امضا شده است. او اضافه کرد: علاوه بر این، در جلسه ای که با رئیس جمهور افغانستان داشتیم، برای کاهش معطلی کامیون ها در مرز با این کشور، استفاده از ظرفیت مرز یزدان (خراسان جنوبی) را پیشنهاد کردیم و وی نیز این موضوع را پذیرفت و دستور لازم را به وزیر مربوطه داد. ایران نیز باید این موضوع را برای به نتیجه رسیدن پیگیری می کرد تا مشکل حل شود. این اتفاق می‌توانست تا حد زیادی سرعت عمل و کاهش بار ترافیکی را در مرزهای مشترک ما با افغانستان به دنبال داشته باشد. بر همین اساس، از اتاق مشترک ایران و افغانستان تقاضا داریم تا در این زمینه با سفیر ایران تعامل لازم را به عمل آورد.

هر سازمانی در مرز مسئول امور خود است

اما حبیب الله دارایی، معاون ترانزیت گمرکات خراسان رضوی زیر بار تقصیر گمرک در مرز افغانستان نرفت. او گفت: ما از اینکه با نمایندگان بخش خصوصی، به صورت میدانی در این منطقه حضور یافته و مشکلات را از نزدیک رصد کنیم تا مشخص شود که نقصان متوجه کدام بخش است، استقبال میکنیم. وی توضیح داد: در همه مرزها گمرک مدیر واحد مرزی تعیین شده، البته برای اعمال این نقش، هماهنگی هایی نیز در این حوزه با سایر نهادهای متولی داریم. به همین منظور نیز کمیته های هماهنگی در مرزها شکل گرفته که مدیریت آن ها را گمرک بر عهده دارد. تمامی سازمان های مستقر در مرز، در این کمیته عضو هستند و مسائل شان را هماهنگ می کنند. به بیان بهتر، گمرک نقش هماهنگ کننده را ایفا می کند و هر سازمانی را هم باید مسئول امور مربوط به خودش بدانیم.

لزوم پیگیری تعاملات برد- برد تجاری با فغانستان

در ادامه، نوبت به محمود سیادت نایب رئیس اتاق مشهد و رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان (شعبه مشهد) رسید؛ او درباره وضعیت کشور افغانستان گفت: افغانستان صحنه حضور کشورهای مختلف است و هر کدام آن ها نیز منافع خود را دنبال می‌کنند. جاده یک طرفه ما در روابط اقتصادی با افغانستان در این برهه، باعث شده تا انگیزه آن‌ها برای کمک به پیشبرد بعضی مسائل کم شود. بارها بحث کشت فراسرزمینی را مطرح کرده ایم که می تواند در افغانستان پیگیری شود و تراز تجاری ما را با این کشور، سامانی ببخشد اما متقابلا شاهدیم که مسئولان مصرانه این طرح را در آسیای میانه دنبال می کنند و از ظرفیت مطلوبی که در کشور همسایه‌مان وجود دارد، غافلند. وی ادامه داد: موضوع انتفاع افغانستانی ها از تجارت با ایران مبحث مهمی است که باید به آن توجه شود و تعاملات اقتصادی ما باید با نگاه برد-برد برای دو کشور، پیگیری شود. بسیاری از کشورهای دیگر برای افغانستان امتیاز تعرفه صفر صادرات را قائل شده اند اما در کشور ما با سختگیری، واردات کالاهای این کشور منع می شود؛ هر چند کالاهای افغانستان امروز به صورت قاچاق از مرزهایمان می گذرد و وجود محصولات این کشور به ویژه در بخش خشکبار در بازار مشهود است.

وی افزود: چین برای واردات کالاهای افغانستان اختیاراتی در نظر گرفته و در مقابل صادرات قابل توجهی به این کشور دارد اما ما با بخشی نگری باعث شده ایم تا فرصت ها از دست بروند. سوال اینجاست که چرا وقتی همسایه ما محصول کنجد را برای صادرات دارد، باید این کالا را از کنیا وارد ایران کنیم؟ سیادت یادآور شد: امروز شاهد غلبه نگاه امنیتی- سیاسی بر عمده مسائل دو کشور هستیم. بخشی از این نوع نگاه و دغدغه، به حق است اما تاثیر بیش از حد آن ارتباط تجاری و اقتصادی دو کشور نیز می تواند تبعات منفی را رقم بزند.

وجود مافیای بسیار قوی آن سوی مرز دوغارون

رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان (شعبه مشهد) اظهار کرد: مافیای بسیار قوی در آن سوی مرز دوغارون و عدم یک متولی واحد و کارآمد در این سوی مرز ما را عاجز کرده است. دو سال پیش صف طویلی از کامیون ها تا تایباد رسیده بود و همین دوستانی که امروز میگویند مشکل حل نمی شود، آن زمان در 10 روز مشکل را حل کردند. این هماهنگی و اراده امروز وجود ندارد. وی یکی از تبعات منفی در عدم مدیریت مشکلات در بخش حمل و نقل را از دست رفتن بازارهای هدف عنوان کرد و توضیح داد: در شرایط کنونی با پاکستان برای صادرات سیمان به افغانستان در رقابتی تنگاتنگیم اما گران شدن کرایه باعث حذف شدن ما از این رقابت می شود.

سیادت خاطرنشان کرد: متاسفانه تشکیل کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی افغانستان و ایران هم به دلیل شرایط مبهم ریاست جمهوری در افغانستان به تاخیر افتاده است. باید بعضی درخواست هایمان را به آنها را اعلام کنیم و در این طرف مرز نیز اقدامی متفاوت نسبت به گذشته را از سوی مسئولان شاهد باشیم.