اهمیت اقتصاد فناورانه در دنیای امروز

حمید پاداش مترجم این کتاب و عضو هیئت علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران، فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه تهران و محمد بحرینان مدیر دفتر پژوهش‌های اقتصاد و توسعه اتاق بازرگانی خراسان رضوی، سخنرانان این نشست در فضای مجازی بودند.

به گفته حمید پاداش ریشه اصلی کتاب «بزرگ زیباست» از ایده معروف شوماخر در کتاب «کوچک زیباست» گرفته شده است. او گفت: در حقیقت این کتاب به نوعی نقد بنیادین و ریشه‌ای را به ایده و نویسندگان کتاب افسانه «کوچک زیباست» وارد می‌کند و تنها موضوعی است که مورد توافق همه روسای جمهور آمریکا در همه دوران‌ها و حتی ترامپ نیز بوده، به گونه‌ای که فصل آخر این کتاب به دوره ترامپ اختصاص داده شده است.

فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه تهران هم در این نشست جازی ، در خصوص نقد کتاب بزرگ زیباست، خاطرنشان کرد: به نظر من بزرگترین حسن این کتاب این است که این اثر ایدئولوژی زدایی می‌کند و همان عقل سلیم که باید مبنا باشد نیز در این کتاب وجود دارد.

پاداش در بخش صحبتهای خود در این نشست مجازی، با بیان اینکه میل و تمایل به خود اشتغالی با وقعیت‌هایی که در ساختارهای آمریکا وجود دارد متفاوت است، تصریح کرد: بر اساس آمارها تنها 10 درصد آمریکایی‌ها خود اشتغال و 90 درصدشان هم مزد بگیر هستند که بیش از 50 درصد کارمندان مزد بگیر برای شرکت‌های متوسط و بزرگ غیر دولتی کار می‌کنند و به همین دلیل است که نویسندگان این کتاب را کتابی محبوب می‌دانند چرا که باعث شده سیاست‌های اقتصادهای دولتی که در آمریکا شکل گرفته‌اند به سمت کسب و کارهای کوچک سوق پیدا کند.

مترجم کتاب «بزرگ زیباست» افزود: نویسندگان برآورد کرده‌اند که نرخ استارت آپ‌ها به معنای کسب و کارهایی که کمتر از یکسال عمر دارند به طرز عجیبی رشد پیدا کرده و برای این امر علاوه بر رشد جمعیت، افزایش تعداد شرکت‌ها، افزایش تعداد مهاجرین و... را اثرگذار عنوان کرده اند؛ دلایلی چون عملکرد کل اقتصاد، رقابت نابرابر بین‌المللی به ویژه در برابر چین و همچنین عدم وجود سیاست رقابتی ملی در شرکت‌های و کسب و کارهای بزرگ، از جمله دلایل مهم کاهش استارت آپ‌ها در آمریکا می‌دانند.

این عضو هیئت علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران عنوان کرد: در اقتصادهای پیشرفته اندازه بنگاه‌ها تابع عملکرد اقتصادها و تغییرات در فناوری است و تغییرات در فناوری تابع تغییرات در ساختار تولید آن کشورهاست. بنابراین اگر تولید در این کشورها ضعیف باشد، اندازه بنگاه‌ها هم کوچک تر خواهد شد زیرا که تحولات فناورانه کمتر است، از طرفی هر چه به سمت اقتصادهای ضعیف سیر می‌کنیم ساختار تولید ضعیف تر، ساختار غیر رسمی اقتصاد قوی تر، ساختار غیر تولیدی و غیر مبلغ اقتصاد قوی تر است و به همین نسبت کسب و کارها به سمت کوچک تر شدن و سیاست‌های دولت‌ها هم به سمت این کوچک گرایی سوق پیدا می‌کنند.

پاداش گفت: در سیاست ملی گرایی، هدف غایی این است که تنها هدف سیاست خود را حداکثر کردن رشد، نوآوری و بهره وری ملی می‌دانند. بنابراین اگر اینگونه باشد، ما باید بتوانیم بازارهای بین المللی را تصاحب کرده، صادرات کالاها با ارزش افزوده بالاتری انجام شود و بنگاه‌های بزرگ خود را در خدمت نوآوری، بهره‌وری، صادرات و رقابت پذیری جهت دهیم و مدیریت کنیم.

واژه‌هایی که اقتصاد ما درگیر باتلاق کرده است

سید محمد بحرینیان، مدیر دفتر پژوهش‌های اقتصاد و توسعه اتاق خراسان رضوی هم در جریان این گفت‌وگوی مجازی، عنوان کرد: همواره به دلیل ضعف‌های بنیادی که در عقب ماندگی با آن‌ها مواجه هستیم، از واژه‌ها به نوعی در جهت خواسته‌های خاص و یا در جهت حرکت ذینفعان، استفاده کرده ایم و به گونه‌ای در باتلاق واژه‌هایی که کاربردهای درست در این اقتصاد ندارند و به نوعی با ما بازی می‌کنند؛ گرفتار شده‌ایم و اقتصاد ما را به تعبیری در یک باتلاق گیر انداخته است. وی عنوان کرد: به دلیل اینکه این‌ واژه‌ها برای ما تعریف نشده‌اند، نتوانستیم جایگاه واژه‌ها را که اکنون در مراحل تکامل دانش هستند را پیدا کنیم و تنها در صدد بودیم که از آخرین علم دنیا بدون اینکه بدانیم آیا زمینه علم مورد نظر را در کشور داریم یا خیر، از این واژه‌ها استفاده کنیم.

بحرینیان در این نشست هم به موضوع اهلیت مدیران و تصمیم گیران اقتصادی کشور اشاره و اظهار کرد: ما شاهد افرادی که دارای اهلیت حرفه‌ای در زمینه تصمیم گیری‌های اقتصادی باشند نیستیم و همین امر ما را با مشکلات متعددی مواجه ساخته است. او افزود: در حقیقت دولت‌های ما از علم اقتصاد، خیلی از موضوعات را متوجه نمی‌شوند به جز چند دوره که در این دوره‌ها افرادی بودند که می‌توانستند مذاکرات اقتصادی را انجام و طرح‌های خوبی را ارائه دهند، چیز دیگری ندیدیم.

مدیر دفتر پژوهش‌های اقتصاد و توسعه اتاق مشهد گفت: همواره در کتاب صنعتی شدن توسعه در خصوص اینکه برای توسعه بایستی نقطه شروعی وجود داشته باشد و این نقطه شروع نیز همان چشم انداز بوده و ابزارهای رسیدن به این چشم انداز نیز استراتژی‌ها و حلقه‌ها هستند؛ اشاره شده است.

این پژوهشگر توسعه ادامه داد: این در حالی است که کره جنوبی و چین چشم انداز اصلی خود را از کشوری با استخوان بندی کشاورزی عقب مانده به کشوری با استخوان بندی صنعت مدرن تغییر دادند و 50 سال است که همین چشم انداز را دارند و مطابق آن عمل می‌کنند.

بحرینیان با بیان اینکه ما نیز باید ببینیم چشم انداز کشورمان چه بوده و چگونه عمل کرده است، گفت: آمارها و گزارشات صنعت، معدن و تجارت در 11 بهمن 1396 نشان می‌دهد که انواع خوردوهای سبک و سنگین در این تاریخ، 68 واحد دارای پروانه بهره برداری و 43 واحد هم در دست اجرا بودند و در این راستا کار بی نظیری که بانک مرکزی انجام داد این بود که لیست گیرندگان ارز را در این سال منتشر کرد.

مدیر دفتر پژوهش‌های اقتصاد و توسعه اتاق خراسان رضوی اظهار کرد: این خودروسازها در دورانی که ترامپ سایه تحریم‌ها را بر ایران ایجاد کرد؛ حدود یک میلیارد و 800 میلون دلار ارز و تولید کنندگان قطعات خودروسازی هم حدود دو میلیارد دلار ارز دریافت کردند که همین امور باعث شده که ما با یک فاجعه‌ای در صنعت خودروسازی مواجه شویم.

وی گفت: همچنین در صنعت خودرو سازی متوجه شده‌ایم که تعداد 30 دینام ساز هستند که دارای پروانه بهره برداری و 23 واحد هم در دست اجرا، در ساخت شیشه‎های ساختمانی که دنیا هم اینگونه عمل نمی‌کند 13 واحد دارای پروانه بهره برداری و 10 واحد نیز در دست اجرا و در شیشه خودروسازی هم حدود 30 واحد دارای پروانه بهره برداری فعال و حدود 28 واحد هم در دست اجرا هستند.

منشا اصلی دانش توسعه، وجوه فرهنگی و اجتماعی است 

در ادامه این گفت‌وگوی اینستاگرامی فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به مسئله اقتصاد سیاسی صنعتی شدن عنوان کرد: همواره متفکران بزرگ در دانش توسعه، این بحث را مطرح کرده‌اند که در جریان اداره هر اقتصاد ملی دو رقیب عمده رویاروی حکومت‌ها قرار دارند که از آن به عنوان رقبای داخلی و خارجی یاد شده و گفته می‌شود که سطح رقابت حکومت ملی دقیقا رابطه معکوس با سطح موفقیت رقبای خارجی و داخلی حکومت، دارد.

مومنی افزود: با توجه به بحث‌های عمیقی که در خصوص دانش توسعه، بین متفکران وجود دارد که برخی‌ از آن‌ها منشا اصلی را وجه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می‌دانند، باید بدانیم که دورهای باطل اصلی که عامل توسعه نیافتگی، نیروی محرک عقیم ماندن تلاش‌ها و ناموفق بودن حکومت‌های ملی است، چیست. از این رو گفته می‌شود که فصل مشترک همه دورهای باطل توسعه نیافتگی به دو عنصر بنیه ضعیف تولیدی و بهره‌وری اندک باز می‌گردد.

این استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: در واقع کشوری که تولید فناورانه را محور کوشش‌های خود قرار دهد می‌تواند انتظار جلوه‌های متعالی رفتارهای فرهنگی را داشته باشد. ما می‌توانیم برای این کارشکنی‌های فهم از بیرون، آگاهی عمیق پیدا و ایده‌های جدیدی را مطرح کنیم.