برای کاهش بهای ساختمان با افزایش تراکم و طبقات از یکسو و کاهش زیربنا از سوی دیگر، تعداد واحدها در قطعات زمین افزایش یافته است. در این میان، به عقیده برخی، مقررات ملی ساختمان، ساخت را از کیفیت بهتری برخوردار ساخت اما از دیگر سو، توجه به نظرات معمارانه در این بناها به تدریج کمرنگ شد. به بیان دیگر، به سیما و منظر شهری در ساختمانسازی کمتر توجه میشود.
موضوع دیگر، تمرکز جمعیت مهاجر روستایی به شهر در حاشیه شهرهاست؛ مناطقی که معمولا با کمترین اصولا در آنها ساختمانسازی میشود و زور مدیریت شهری هم به ساماندهی واحدهایی که هر روز از نقطهای رشد میکند، نمیچربد.
از طرفی، برخی کارشناسان معتقدند معماری معاصر ما در این کلانشهر مبتلا به مُدزدگی شده است. سبک طراحی و مصالح مورد استفاده در نمای ساختمانهای مشهد در برخی موارد کاملا مشابه با ساختمانهای ساخته شده در شمال تهران و سایر شهرهای ایران است با وجود اینکه ما شاهد تفاوتهای فاحشی در اقلیم، فرهنگ و سبک زندگی و بافت معماری مشهد با سایر شهرها هستیم.
ورود مقوله ساختمانسازی مدرن به کلانشهرهای ایران
محمدهادی مهدینیا، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد معتقد است یکی از مسائل مبتلابه تمامی کلانشهرهای ایران به ویژه مشهد طی 4 تا 5 دهه اخیر، بحث سیما و منظر شهری است. او به «دنیای اقتصاد» میگوید: به اذعان اکثر متخصصان حوزه شهرسازی، طی دهههای اخیر ساختمانسازی مدرن وارد شهرسازی شده است که این مساله متناسب با هویت، شرایط فرهنگی و اجتماعیاقلیمی کشورمان نبوده و این مساله بیشتر در کلانشهرها نمود داشته است.
مهدینیا یکی از عوامل اصلی ناهمگونی سیما و منظر شهری با معماری ایرانیاسلامی را تفاوت نماهای ساختمان از لحاظ طراحی، مواد و متریال میداند. او اظهار میکند: در دهههای گذشته سیما و منظر شهری در حوزههای مختلف اعم از طراحی، نما و متریال متناسب با فرهنگ غنی ایرانی، شکل نگرفته است.
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد اضافه میکند: متاسفانه در حال حاضر شاهد بینظمی، شلختگی نماهای ساختمانی و سیما و منظر شهری هستیم. در واقع ساختمانها به لحاظ ارتفاع، مواد، متریال و .... متفاوت است. نکته تأملبرانگیز آنکه عنصری با عنوان توسعهدهنده حوزه مسکن در کشورمان وجود ندارد. به بیان دیگر، مجموعهای که دارای واحدهای ساختوساز، تامین منابع، بیمه، مشاوره و... باشد در کشور ما وجود ندارد تا با مدیریت شهری وارد مذاکره شود تا کل مجموعه را در ابعاد وسیع طراحی کند؛ بلکه در مقابل، خرده مالکان تکپلاکی شکلدهنده شهرسازی هستند و به همین دلیل نمیتوانیم انتظار نماهای یکسان و یک شکل را داشته باشیم و هارمونی نما و منظر شهری که در شهرهای اروپایی است را در سطح کلانشهرهایمان شاهد باشیم.
طرحهای گذشته شهر فاقد طراحی شهری هستند
مهدینیا درباره نقش طراحان ساختمان در شکلگیری سیما و منظر شهری میگوید: طراحان ساختمان بیشتر تابع نظر کارفرمایان هستند؛ به همین دلیل نوع نما و متریال را براساس دستور کارفرمایان انتخاب میکنند. نکته دیگر آنکه طرحهای گذشته فاقد ضوابط طراحی شهری بودند بهطوری که بیشتر طرحهای تفصیلی ما دو بُعدی بودند و به بُعد سوم یعنی حوزه طراحی شهری و ارتفاع نمیپرداختند.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد اضافه میکند: از آنجا که با فقدان طرحهای شهری دارای ضوابط مشخص برای خیابانهای اصلی مواجه بودهایم، هر کسی با اعمال سلیقه نسبت به ساختوساز اقدام کرده است. این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته، دستکاری به نماهای ساختمانها یکی از دشوارترین کارهاست، چرا که مجوز تغییر نما اقدام بسیار دشواری است. همچنین، به دلیل اینکه ورود خوبی به مقوله صنعتیسازی نداشتیم، شاهد تنوع بسیار در نماها بودهایم. مجموعه این عوامل سبب شده است که شاهد وضعیت اسفبار فعلی در حوزه سیما و منظر شهری باشیم.
مهدینیا درباره اقدامات مدیریت شهری مشهد برای اصلاح این رویه میگوید: یکی از اقدامات شورای پنجم شهر مشهد در حوزه نهادینهسازی معماری ایرانیاسلامی، تهیه طرحهای تفصیلی با رویکرد طراحی شهری بوده است. در واقع، یکی از الزامات این بوده که مشاوران طرحهای تفصیلی 7گانه شهر مشهد به عنصر ارتفاع در نماهای ساختمان توجه ویژهای داشته باشند و پیشنهادهای خود را در چارچوب طرحهای شهری ارائه کنند. همچنین، «کمیته نما» نیز باید نمای ساختمانهای گروه «د»، ساختمانهای بیش از 5هزار متر مربع مساحت و بیش از 10طبقه و ساختمانهای واقع در حاشیه خیابانهای اصلی شهر را در زمان اعطای پروانه تایید کنند.
ساختمانهای گروه «د» شامل ساختمانهایی است با مقیاس کاربری شهر بیش از 10طبقه ارتفاع از روی زمین با بیش از 5000متر مربع.
الزامات شهرداری مشهد برای نمای ساختمانها
اما محمدرضا حسیننژاد، معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد با بیان اینکه «معماری ناظر بر دو بُعد کالبدی و اندرونی ساختمان است»، میگوید: قاعدتاً طرحهای تفصیلی در خصوص بحث جرمگذاری و لفافه فضایی پاسخگو هستند اما معماری داخلی که به انتخاب و سلیقه مالکان و خلاقیت معماران بازمیگردد، درحال حاضر نمیتواند از نظام و قاعده خاصی پیروی کند. به بیان دیگر، در خصوص نمای ساختمان، دستورالعمل متقنی از سوی شورای عالی شهرسازی به لحاظ متریال و درصد مصالح ابلاغ نشده است. با این حال، شهرداری مشهد در این خصوص اقداماتی را در دستور کار قرار داده است؛ چنانکه در سهچهار سال گذشته به عنوان دبیر کمیته نما سعی کرده است با همکاری سازمان راه و شهرسازی از نخبگان معماری استفاده کند. همچنین در این کمیته ساختمانهای گروه «د» ملزم شدهاند تا از نمای ساختمانها دفاع کنند. در خصوص ساختمانهای گروه الف، ب و ج هم ملاحظات کلی به مالکان ابلاغ شده تا الگوی نماها مشخص شود.
حسیننژاد یادآور میشود: مشهد با جمعیتی بالغ بر سهونیممیلیون نفر، قریب به 600هزار مسکن ساخته شده دارد. لذا، در شرایط فعلی تعداد واحدهایی که شهرداری مشهد بر نمای آن نظارت میکند بسیار ناچیز است و نمیتوان حرکت مشهودی به لحاظ صدور پروانه و پایانکار شاهد بود بلکه این مهم یک نظام تدریجی است و به مرور زمان آثار کمیته نما و تصمیمات آن در خصوص معماری ایرانیاسلامی مشخص خواهد شد. با این حال، برنامههایی برای پوستههای مبادی ورودی به حرم مطهر رضوی و معماری اسلامی آن در دست اقدام است. آنچه مسلم است، نهادینهسازی استفاده از معماری ایرانیاسلامی اقدام بسیار دشواری است چراکه بخش اعظمی از این فرهنگسازی منوط به رضایت مالکان و همراهی آنهاست.
وی تصریح میکند: طرحهای تفصیلی در تمامی حوزههای کالبدی، جرمگذاری و سطح اشغال تاثیرگذارند اما به لحاظ اندرونی و نما هنوز ضوابط و قوانین محکمی که بتواند این مهم را هدایت کند، وجود ندارد.
چندوچون تشویق انبوهسازان به نهادینهسازی معماری ایرانیاسلامی
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد درباره ارائه مشوق به انبوهسازان برای نهادینهسازی معماری ایرانیاسلامی عنوان میکند: شورای شهر در دوره چهارم و پنجم برای پیادهسازی طرح جامع و تفصیلی خصوصا در نقاط کمبرخوردار، مشوقهایی را برای انبوهسازان در نظر گرفته است، چنانکه 80 تا 90درصد تخفیف هم در صدور پروانه برای آنها لحاظ شده است و مصوبات لازم در این خصوص وجود دارد.
حسیننژاد معتقد است این مساله میتواند محرکی برای پیادهسازی معماری ایرانیاسلامی باشد زیرا زمانی که شهرداری برای پروژهای مشوق ارائه میکند، پروژه برای دریافت تاییدیه ملزم به رعایت معماری ایرانیاسلامی خواهد بود.
پیادهسازی معماری با سلایق شخصی در برخی مناطق مشهد
محمود پژوم، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی انبوهسازان خراسان رضوی هم میگوید: متاسفانه پس از انقلاب اسلامی توجه چندانی به وضعیت معماری کلانشهر مشهد نشده اما خوشبختانه در سالهای اخیر توجه بیشتری صورت گرفته است. وی میافزاید: طی چند دهه اخیر افراد غیرمتخصص و ناآشنا به قوانین معماری و شهرسازی اظهارنظرهای موردی در خصوص معماری را پیاده کردهاند که با گرایش به سلایق شخصی همراه بوده و به زیبایی بصری شهر آسیب وارد کرده است؛ به طور مثال، خیابان احمدآباد مشهد نمونهای از کجسلیقگی معماران است چرا که نمای ساختمانها در این خیابان خستهکننده و فاقد هارمونی لازم است.
پژوم تصریح میکند: مخالف مرتفعسازی نیستم و این مقوله را جزء الزامات شهر میدانم اما متاسفانه بعضا شاهد برجها و مرتفعسازیهایی در سطح شهر هستیم که این مساله به نازیبایی مشهد دامن زده است. این در حالی است که کشورهای توسعهیافته در بحث مرتفعسازی دارای تجربههای موفقی هستند. همچنین مطالعات حاکی از آن است که اگر شهرها به صورت افقی توسعه یابند، هزینه خدمات شهری، تاسیسات زیربنایی، معابر، جادهها و تامین امنیت، خدمات بهداشتی و آموزشی و... به مراتب افزایش خواهد یافت. در واقع، در این گونه موارد مرتفعسازی ضرورت پیدا کرده است.
خلأ قانونی برای رعایت اصول شهری
پژوم با بیان اینکه «معماری ایرانیسنتی و معماری ایرانیاسلامی دو مقوله جدا از یکدیگرند که کاربری آنها با یکدیگر متفاوت است»، تصریح میکند: باید مشخص شود در چه مکانهایی معماری ایرانی و در چه مکانهایی معماری اسلامی باید به کار برده شود. در حال حاضر نیز شاهد اظهار نظرهای مختلفی در این زمینه هستیم. در شهرهای توسعهیافته در محلهای قدیم شاهد بافت تاریخی و سنتی هستیم و اجازه ساخت و ساز مدرن در این شهرها داده نمیشود اما با فاصله کمی شهرهای مدرن تعریف شدهاند که معماری جدید در نماها و ساختوسازها را در آن بخشها شاهد هستیم.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی انبوهسازان خراسان رضوی خاطرنشان میکند: پیش از انقلاب اسلامی در کلانشهر مشهد، آپارتمانهای مرتفعی وجود داشت که از جمله آنها میتوان به آپارتمانهای ششصد دستگاه اشاره کرد که بحث اشرافیت، رعایت اصول اخلاق اسلامی و فضای سبز مناسب در این مجموعهها به خوبی لحاظ شده است. در چند سال اخیر هم متخصصان امر به رعایت اصول شهری عنایت ویژهای داشتهاند اما خلأ قوانین موجود در این حوزه سبب شده آنطور که باید و شاید به این مهم اعتنایی نشود. با این حال، آنچه مسلم است، رویکرد شورای شهر مشهد در راستای زیباسازی بصری شهر و رعایت اصول شهرسازی است.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .