شفاف‌سازی در زنجیره زعفران

اما صندوق پذیره نویسی چیست و قرار است چه تحولی در حوزه فروش محصولات کشاورزی ایجاد کند؟ و ورود محصولی چون زعفران به بورس چه تاثیری در کاهش حضور دلالان در بازار این محصول خواهد داشت؟

صندوق پذیره‌نویسی کشاورزی، ترکیبی از شرکت فعال در حوزه کشاورزی و شرکت سبدگردان بازار سرمایه است. در حال حاضر محصولاتی مانند زعفران، پسته، زیره، کشمش سبز و خرما در انبارهای بورس کالا پذیرش شدند و برای این محصولات گواهی سپرده صادر شده است.

برخی کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند چشم انداز ورود به صندوق پذیره‌نویسی بسیار مطلوب است زیرا شفافیت در بازار بورس کالا فراهم است. صندوق‌های پذیره‌نویسی در بورس کالا می‌تواند کمک موثری برای شکست دادن کشورهای رقیب در محصول زعفران باشد؛ چرا که از یکسو کوچک‌ترین خرید و فروش این محصول در یک فرآیند شفاف ثبت می‌شود و در این روند کشف واقعی قیمت صورت می‌گیرد و هیچکس نمی‌تواند در حق کشاورز اجحافی کند و از سوی دیگر، بسیاری از مسائل پنهان زنجیره زعفران شفاف‌سازی می‌شود.

روش نوین تامین مالی برای شرکت‌های کشاورزی

محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران معتقد است ورود به صندوق‌های پذیره نویسی بورس کالا در واقع، روش نوین تامین مالی برای شرکت‌های فعال در حوزه کشاورزی است. در واقع شرکت‌ها منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق سرمایه‌های خرد مردم تامین می‌کنند و در این روش هم‌افزایی به منظور تامین مالی شرکت‌ها صورت می‌گیرد. حال از آن‌جا که دریافت تسهیلات با ضوابط و مقررات و دستورالعمل‌های بانک مرکزی در شرایط فعلی بسیار دشوار است، استفاده از صندوق‌های پذیره‌نویسی سبب می‌شود که شرکت‌ها از محل بازار سرمایه، منابع مالی خود را به سهولت تامین کنند. همچنین در این روش، سرمایه‌گذاران به نسبت سرمایه‌گذاری صورت گرفته در سود و زیان سهام شریک هستند. به بیان دیگر، سهامداران در این روش از سود ثابتی برخوردار نمی‌شوند و در مواقع ضرر نیز در زیان سهیم هستند. از جمله مزیت‌های صندوق پذیره‌نویسی، ایجاد فضای رقابتی در بازار است؛ چرا که از انحصار یک گروه خاص جلوگیری می‌کند و اجازه نمی‌دهد که محصولی مانند زعفران در یک کانال خاص متمرکز باشد. علاوه بر این، عرضه زعفران در بورس کالا به شفاف‌سازی قیمت‌ها نیز کمک می‌کند.

بستری برای تنظیم بازار محصولات کشاورزی دپو شده

فرهاد سحرخیز، عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران و مدیرعامل شرکت سحرخیز هم به دنیای اقتصاد می‌گوید: به واسطه تاسیس این صندوق، بستری از تجربه حرفه‌ای و ابزارهای مدرن مالی فراهم شده که این مهم می‌تواند در تنظیم بازار محصولات کشاورزی دپو شده در انبارهای مورد تایید بورس کالا موثر واقع شود.

سحرخیز با بیان اینکه خوشبختانه از صندوق‌های پذیره‌نویسی استقبال خوبی صورت گرفته است، می‌افزاید: هدف از تاسیس این صندوق‌ها، ارائه مجوز برای خرید و فروش گواهی‌های سپرده و فعالیت در بازارهای آتی است. در حقیقت در صندوق‌های پذیره‌نویسی کالایی، دنیای کالاهای کشاورزی با دنیای مدرن بورس پیوند می‌خورد و این مساله سبب می‌شود سطح دانش شرکت‌های قدیمی به‌روزرسانی و از روش‌های مدرن در کسب و کار استفاده شود.

مدیرعامل گروه سحرخیز امیدوار است که صندوق سرمایه‌گذاری ابزاری برای نزدیک کردن قیمت زعفران ایران به قیمت‌های جهانی باشد. او خاطرنشان می‌کند: زنجیره محصول زعفران باید مورد بازسازی تکنیکی قرار می‌گرفت و سرمایه‌گذار انتظار دارد در صندوقی که سرمایه‌گذاری کرده، سودآوری داشته باشد و از سوی دیگر انتظار می‌رود که سبدگردان بزرگ ایجاد بهره‌وری و کشف قیمت کند که تمامی این موارد در صندوق پذیره‌‎نویسی بورس کالا محقق شده است.

«طی یکی دو سال اخیر از انبارهای بورس کالا بسیار حمایت کردیم. صادرکنندگان در حال حاضر اعتماد خوبی به این انبارها پیدا کرده‌اند. با انبارهای موجود در بورس کالا آمادگی لازم برای ورود به صندوق‌های پذیره‌نویسی صورت گرفت؛ البته نباید از این مهم هم غافل شد که در دنیای مدرن، روش‌های قدیمی خرید کردن از بازار سنتی پاسخگو نیست.» سحرخیز معتقد است سختگیری‌های سنجیده و صحیح انبارهای بورس کالا در زمان پذیرش محصولات، سبب ارتقاء کیفیت محصولات کشاورزی شده است و این مساله سبب اعتبار بخشی به محصولاتی مانند زعفران می‌شود.

ظرفیت انبارهای بورس کالا برای ذخیره 70 تن زعفران درجه یک

این صادرکننده زعفران اضافه می‌کند: عرضه زعفران در کانال استانداردی مانند بورس کالا به دلیل شفافیت بالا تا حد زیادی دست دلالان را از این بازار قطع می‌کند. علاوه بر این، در حال حاضر انبارهای بورس کالا ظرفیت 60 الی 70 تن ذخیره‌سازی زعفران درجه یک را دارند. لذا پیش‌بینی می‌شود که این فرآیند در بازه زمانی 3 ساله در افزایش سطح کیفی محصولات موثر واقع شود. طی یک دهه اخیر زعفران به عنوان یک کالای سرمایه‌ای محسوب می‌شود؛ به طوری که خریداران در سایه، این محصول را خریداری کرده و در منازل خود نگهداری می‌‎کردند تا سر موعد، با قیمتی گران‌تر آن را به بازار عرضه کنند. لذا در این شیوه نگهداری، محصول زعفران بسیار آسیب می‌دید و سطح کیفی این محصول بسیار کاهش پیدا می‌کرد؛ اما در حال حاضر فرد با در اختیار گذاشتین این محصول در انبارهای بورس به صورت امانت، گواهی سپرده دریافت می‌کند تا در زمان دلخواه خود بتواند محصول را به فروش برساند. در واقع در این شیوه مدرن نگهداری محصول زعفران در شرایط استاندارد نگهداری می‌شود و علاوه بر این، به منظور بررسی کیفیت، آزمایش‌های مختلفی روی محصول صورت می‌گیرد.

لزوم طراحی صحیح نمودار جریان گردش زعفران در صندوق‌ها

برخی کارشناسان و فعالان حوزه زعفران معتقدند اگر صندوق‌های پذیره‌نویسی به طور صحیح مدیریت شوند، می‌توانند هم‌افزایی خوبی در تامین سرمایه یک بنگاه ایجاد کنند و در بحث رقابت‌پذیری نیز مثمرثمر واقع شوند..احتشام، رئیس شورای ملی زعفران خاطرنشان می‌کند: البته در کنار آن باید بازاریابی، بازارسازی و برندسازی به شیوه‌ای صحیح در این حوزه صورت گیرد. وی تصریح می‌کند: نکته قابل توجه دیگر آن است که بایستی محصول زعفران به صورت بسته‌بندی در بورس کالا عرضه شود و اجازه صادرات این محصول به صورت خام داده نشود. حال اگر نمودار جریان گردش زعفران به طور صحیح طراحی و مکانیزم‌های بورس اصلاح شود، این بازار سرمایه می‌تواند مکانیزم خوبی برای شفاف‌سازی باشد. همچنین صادرکنندگان واقعی و دارای اهلیت باید بدین طریق زعفران را خریداری کنند تا قیمت به نفع کشاورزان کنترل شود و کسانی که در این حوزه فاقد اهلیت هستند نتوانند این محصول را خریداری و صادر کنند. متاسفانه در گذشته برخی با کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف نسبت به صادرات این محصول مبادرت می‌کردند و بسیاری از شرکت‌های قدیمی این حوزه را دچار مشکل کرده‌اند.

احتشام یادآور می شود: نمودار فرآیند گردش زعفران در بورس باید مورد ارزیابی، تجدیدنظر و اصلاح قرار گیرد. به طور مثال پلی اتیلن در بورس عرضه می‌شود اما صرفا واحدهای تولیدی دارای سهمیه و مورد تایید وزارت صمت که در سامانه بهین‌یاب ثبت نام کرده‌اند، می‌توانند این مواد را خریداری کنند و دست دلالان در این حوزه قطع است. لذا همین روند باید در خصوص خرید و فروش زعفران در بورس کالا مدنظر قرار گیرد و کسانی که اهلیت دارند بتوانند زعفران را خرید و فروش کنند. لذا صادرکنندگان واقعی به این فرآیند انتقاد دارند که محصول زعفران به تمامی متقاضیان عرضه می‌شود. اگر این فرآیند اصلاح شود، قطعا قیمت محصول زعفران به نفع کشاورز افزایش خواهد یافت.

رئیس شورای ملی زعفران تاکید می‌کند: مکانیزم بورس باید در راستای مدیریت فرآیند صادرات زعفران به نفع کشاورزان اصلاح شود. در واقع ایران با تولید 95 درصدی زعفران باید بتواند تعیین کننده قیمت زعفران در عرصه بین‌المللی باشد اما متاسفانه تاکنون در این عرصه توفیقی حاصل نکردیم چرا که با ضعف ساختاری، فرآیندی و مدیریتی در این حوزه مواجه هستیم.

لزوم جلوگیری از سفته‌بازی‌ها در صندوق پذیره‌نویسی

غلامرضا میری، نایب رئیس شورای ملی زعفران هم با اشاره به ضرورت و اهمیت عملیاتی شدن اهداف طراحی صندوق پذیره‌نویسی کالاهای کشاورزی، می‌گوید: این اتفاق می‌تواند در بخش‌های مختلف مزیت‌های متنوعی داشته باشد؛ به طور مثال، جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه، خرید به موقع و منصفانه محصول از کشاورز و بستر مناسب برای تامین محصول زعفران از بورس توسط صادرکنندگان از جمله مزایای صندوق پذیره‌نویسی بورس کالا است. وی خاطرنشان می‌کند: در روش سنتی، صادرکننده بایستی زعفران را از کشاورز در مقادیر پایین خریداری می‌کرد که این روند بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر بود اما در این شیوه نوین، صادرکننده می‌تواند محصول زعفران را مطابق با استانداردهای لازم و در حجم بالا خریداری و نسبت به صادرات آن اقدام کند. به بیان دیگر، سهولت دسترسی صادرکننده به محصول زعفران کمک بزرگی به توسعه بازار این محصول است. البته ناگفته نماند سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق پذیره‌نویسی سود خوبی حاصل کنند. با این حال، باید منتظر ماند تا در عرصه عمل مشاهده شود که چه میزان از اهداف پیاده‌سازی صندوق پذیره‌نویسی محقق خواهد شد.

فعالان حوزه صادرات زعفران معتقدند مدیریت صندوق پذیره‌نویسی بایستی به گونه‌ای باشد که از بورس بازی و سفته‌بازی‌ها جلوگیری کند. میری می‌گوید: در گذشته نرم افزاری طراحی شده بود که در آن، طی یک روز، 150 نفر به منظور افزایش قیمت زعفران برای خرید این محصول اقدام می‌کردند یا برای کاهش قیمت زعفران نسبت به فروش محصول مبادرت می‌ورزیدند. امید می رود با تشکیل این صندوق از آن سفته‌بازی‌های کاذب جلوگیری شود و شفاف‌سازی لازم انجام شود.

کمک به برندسازی زعفران ایران

نایب رئیس شورای ملی زعفران یادآور می‌شود: نباید از این مهم غافل شد که صندوق پذیره‌نویسی کالایی می‌تواند به برندسازی محصول زعفران هم کمک کند. در واقع هدف صندوق پذیره‌نویسی، کمک به کشاورز، شفاف سازی و کمک به صادرات است، با این حال این صندوق نباید صرفا به سودرسانی به افراد فعال در زنجیره تولید زعفران بسنده کند بلکه باید با کمک سازمان توسعه تجارت، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت به برندسازی این محصول نیز کمک کند؛ چرا که 92 درصد ظرفیت تولید زعفران در اختیار کشور ماست لذا برند زعفران نیز باید در اختیار ایران باشد تا بدین طریق بتوانیم بازار بین‌المللی زعفران را مدیریت کنیم نه آن که سایر کشورها برای ایران در این حوزه تعیین تکلیف کنند.

میری تاکید می‌کند: متاسفانه در شرایط فعلی زعفران در بورس کالا به صورت فله عرضه می‌شود؛ با این حال، امیدواریم در آینده نزدیک زعفران به صورت بسته‌بندی در بورس عرضه شود تا بدین طریق گامی در جهت برندسازی این محصول برداشته باشیم.