مادران ایرانی مزدوج با مردان غیرایرانی و خانوادههایشان همیشه نگرانیهای بسیاری در خصوص تعیین تکلیف تابعیت فرزندان خود و برخورداری آنان از حقوق شهروندی داشتند و اگر پیش از اینها، صدور شناسنامه اتفاق میافتاد و اجرایی میشد، میتوانست تاثیر بسزایی در سرنوشت تحصیلی و زندگی بسیاری از این افراد داشته باشد.
اما نکتهای که در اجرای این قانون وجود دارد، مسیر طی شدن روند صدور شناسنامه و کندی حرکت در این مسیر است. برخی از متقاضیان صدور شناسنامه اعلام کردهاند که چند ماه است منتظر طی شدن روند پروندهشان هستند اما همچنان بلاتکلیفاند و اتفاقی نیفتاده است.
«آییننامه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» توسط هیات وزیران تصویب و ۱۳ خرداد ۱۳۹۹ به دستگاههای اجرایی ابلاغ شد. به گفته مهدی محمودی، مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، تا تاریخ ۱۳بهمن ماه ۱۳۹۹، تعداد ۸۶هزار و ۵۵۸ فقره پرونده شامل ۵۳ هزار و ۷۶۱ نفر فرزندان زیر ۱۸ سال و همچنین ۳۲هزار و ۷۹۷ نفر بالای ۱۸ سال در وبسایت اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی پیشثبتنام کردهاند که از این تعداد ۱۲هزار و ۹۵۰ فقره پرونده تشکیل و آماده استعلام شده و حدود ۷۴۵۰ فقره پرونده برای استعلام به مراجع مربوطه ارسال شده است.
صدور ۵۷۰ جلد شناسنامه تاکنون
طبق اعلام مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، تعداد شناسنامههای صادره در این خصوص تاکنون ۵۷۰ جلد است؛ اما درباره تعداد شناسنامههای صادر شده در خراسان رضوی، ابهامات بسیاری وجود دارد. آمار رسمی درباره این موضوع اعلام نشده و تماسهای خبرنگار ما با اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استان نیز بینتیجه مانده و با وجود وعده پاسخگویی، موفق به انجام مصاحبه نشدیم. البته خبرنگار یکی از رسانههای مکتوب مشهد به ما اعلام کرد که تحقیقاتش در این زمینه نشان میدهد خراسان رضوی تنها استانی است که تاکنون شناسنامهای در این زمینه صادر نکرده است؛ این درحالی است که در خراسان رضوی به عنوان استانی که بیشترین مرز با افغانستان را دارد، بیش از ۳۲۰ هزار تبعه افغانستانی مجاز مقیم هستند؛ تعدادی هم از افغانستانیهای غیرمجاز هستند که آمار رسمی درباره آنها منتشر نشده است.
ثبت نام 8100 نفر در خراسان رضوی تا شهریور امسال
البته محمدتقی هاشمی، مدیرکل وقت امور اتباع و مهاجرین خارجی خراسان رضوی اوایل شهریورماه امسال به ایرنا اعلام کرده بود که متقاضیان دریافت تابعیت ایران با مراجعه به پورتال استانداری ثبت نام میکنند که تاکنون هشت هزار و ۱۰۰ نفر از متقاضیان از این طریق ثبت نام کردهاند.
به گفته هاشمی، افراد ثبت نام شده براساس تاریخ، ساعت و دفتری که به آنها اعلام میشود، مراجعه کرده و نسبت به تکمیل فرم و دادن اطلاعات لازم و تحویل اسناد مربوطه اقدام میکنند. پس از این که مدارک متقاضیان در دفاتر مربوطه تکمیل و از آنها امضا گرفته شد، پروندهها به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری خراسان رضوی ارسال شده و مورد بازبینی و بررسی قرار میگیرد. سپس، مدارک متقاضیان به اداره کل ثبت اسناد و املاک استان ارسال میشود و در صورتی که هویت ایرانی مادران متقاضیان تایید شود، مدارک برای گرفتن استعلام به مراجع امنیتی که قانون مشخص کرده، ارسال میشود و پس از پاسخگویی مثبت آنها، متقاضی سند ایرانی بودن خود را دریافت میکند.
به نظر میرسد پروندههای افراد متقاضی از مسیر اداره کل امور اتباع در خراسان رضوی خارج شده و وارد مسیر اداره کل ثبت احوال و مراجع امنیتی شده اما هنوز هیچ پروندهای به تایید نهایی نرسیده است. نکته اینجاست که صدور شناسنامه برای افرادی بالای 18 سال به دلیل مسائل امنیتی روال طولانیتری را طی میکند و استعلامها زمان بیشتری را میطلبد.
مسیر پر پیچ و خم اخذ تابعیت
طاهره امیدوار، مادری ایرانی است که برای فرزند 2 ساله خود اقدام به دریافت شناسنامه کرده و از مسیر دشوار اخذ شناسنامه گلایه دارد. او به دنیای اقتصاد میگوید: برای دریافت شناسنامه نوزادم به اداره اتباع مراجعه کردم، در آنجا اعلام کردند که تمامی اطلاعات را در سایتی مشخص تکمیل کنم، پس از 7ماه از تکمیل اطلاعات و آغاز ثبت نام، به اداره اتباع مراجعه کردم که باز به ما اعلام کردند که پاسپورت همسرم منقضی شده است. به همین دلیل ابتدا نسبت به تمدید پاسپورت همسرم اقدام کردیم و این بار با مراجعه به اداره اتباع، اعلام شد که باید دوباره برای نوبتگیری اقدام کنیم.
امیدوار اضافه میکند: علاوه بر این، باید منتظر بمانیم تا استعلامات لازم از اداره کل ثبت احوال، اداره گذرنامه و مراکز اطلاعاتی و امنیتی اخذ شود. این در حالی است که یکبار در زمان ازدواج تمامی اطلاعات هویتی ما بررسی شده تا به همسرم اجازه اقامت در ایران اعطا شود. بنابراین فکر نمیکنم برای دریافت شناسنامه نوزاد، دیگر نیازی به بررسی مجدد اسناد و مدارک از سوی مراکز اطلاعاتی و امنیتی باشد. با توجه به این شرایط فرآیند دریافت شناسنامه بسیار دشوار، طولانی مدت و طاقت فرساست.
این شهروند ایرانی به مشکل دیگری برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با افراد خارجی هم اشاره میکند و میگوید: این افراد برای دریافت شناسنامه مجبورند بعد از سن 18 سالگی برای ابطال هویت افغانستانی خود یکبار به افغانستان سفر کنند. این فرآیند برای فردی که زاده ایران است، بسیار سخت است تا تنها به کشور ناامن افغانستان سفر کند. بچههای حاصل از ازدواج مادر ایرانی با پدر افغانستانی معمولا هویت خاصی ندارند و در صورت پذیرفتن هویت پدر مجبور به دریافت کارت آمایش یا قبول بیمدرکی خواهند شد که در این صورت مادر ایرانی نمیتواند بر خلاف بسیاری از کشورها، برای فرزند خود هویتی ایجاد کند.
امیدوار ادامه میدهد: در کشورهای دیگر، حق انتقال تابعیت از طریق خاک و خون مطرح است و اگر فردی در خاک یک کشور به دنیا بیاید، دارای هویت همان کشور خواهد بود ولی تا پارسال، اگر فرزندی در ایران متولد میشد، این فرد تا ابد با نام کشور پدر و جدش شناخته میشد. حتی اگر مادری ایرانی داشت.
این شهروند ایرانی خاطرنشان میکند: نکته دیگر اینکه، در صورت صدور شناسنامه ایرانی بعد از پروسهای طولانی و صرف هزینه، شناسنامه درجه دو خواهد بود؛ به عبارتی، در قسمت توضیحات این نوع شناسنامه، عنوان میشود که براساس چه بند و آییننامهای صادر شده است. لذا دارندگان این نوع شناسنامه نمیتوانند مانند شهروندان ایرانی در انتخاب هر شغلی آزاد باشند یا از مناصب دولتی مهم برخوردار شوند. لذا از مسوولان تقاضا داریم که حتما به موضوع شناسنامه دورگهها رسیدگی کنند و حتی اگر پدری نبود یا مدرک نداشت باز هم به فرزندانش شناسنامه بدهند و منتظر تایید هویت پدر نشوند؛ زیرا مهم آن است که فرزند در این خاک و از خون ایرانی متولد شده است.
محدودیت اتباع افغانستانی فاقد هویت
علیجواد اسلامزاده، فعال فرهنگی افغانستانی هم از محدودیتهای اتباع خارجی در ایران میگوید و بیان میکند: برخی از اتباع افغانستانی ساکن ایران دارای کارت آمایش هستند و پناهنده محسوب میشوند و یکی از محدودیتهای این قشر تردد آزاد است. زمانی که ایران، کنوانسیون 1947 پناهندگان را امضا کرد، شرط تردد آزاد پناهندگان را نپذیرفت. یکی دیگر از محدودیتهای قانونی پناهندگان، آن است که به هیچ وجه نمیتوانند از نهادهای کمکرسانی، خیریه و... ایران استفاده کنند. دسته دیگری از اتباع ساکن خاک ایران که عملا به آنها مهاجر گفته میشود، دارای پاسپورت هستند که این دسته هم با محدودیتهای خاصی مواجهاند. وی میافزاید: دو گروه مذکور دارای مدرک هویتی هستند؛ اما ممکن است این دو دسته دارای مادر ایرانی و پدر افغان باشند که هنوز موفق به دریافت شناسنامه نشدهاند. بسیاری از فرزندان دارای مادر ایرانی هنوز نمیتوانند املاکشان را به اسم خود ثبت کنند بلکه باید املاک را به اسم تبعه ایرانی ثبت کنند.
به گفته اسلامزاده، محدودیتهای اتباع افغانستان شامل: تردد، مالکیت، تحصیل و سکونت است؛ به طوری که ورود برخی از اتباع به برخی از مناطق یا رشتههای تحصیلی ممنوع است؛ به طور مثال، به بسیاری از اتباع خارجی که دارای کارت آمایش هستند، گواهینامه رانندگی اعطا نمیشود و اگر هم به اتباع گواهینامه رانندگی تعلق بگیرد، باید پس از یک سال تمدید شود. قطعا این مسائل ناهنجاریهای اجتماعی را به دنبال دارد؛ فرآیند تمدید گواهینامه بسیار طولانی است و همه اینها در حالی است که تمدید گواهینامه اتباع خارجی در دیگر کشورها 5 ساله است.
150 هزار تبعه افغانستانی در خراسان رضوی دارای کارت آمایشاند
این فعال فرهنگی افغانستانی میگوید: 150 هزار نفر از اتباع افغانستان در خراسان رضوی دارای کارت آمایش هستند و از مجموع 3 میلیون مهاجری که در ایران زندگی میکنند، حدود یک میلیون نفر کارت آمایش دارند؛ این افراد به هیچ وجه نمیتوانند صاحب گواهینامه راهنمایی و رانندگی شوند و کسانی که پاسپورت دارند، به شرطی میتوانند گواهینامه دریافت کنند که متاهل باشند. وی تصریح میکند: در اکثر مواقع بحث تابعیت از طریق خاک منتقل میشود و به محض به دنیا آمدن نوزادی در خاک یک کشور به آن فرد تابعیت داده میشود اما در ایران تابعیت از طریق خون منتقل میشود. با این حال، اخیرا در اعطای تابعیت در ایران سهولتهایی ایجاد شده که از جمله اگر پدر و مادر در ایران متولد شده باشند و فرزند نیز به صورت قانونی در ایران متولد شده باشد، این فرزند به عنوان نسل سوم، شهروندی ایرانی شناخته میشوند.
اسلامزاده البته به تغییرات چشمگیر در حوزه آموزش به عنوان مهمترین حوزه خدماتی به اتباع خارجی در ایران هم اشارهای میکند و میگوید: در گذشته فرزندان بسیاری از اتباع خارجی فاقد مدرک شناسایی حق ادامه تحصیل در ایران را نداشتند و این کشور را ترک میکردند و راهی اروپا میشدند؛ اما خوشبختانه با دستور رهبری طی سالهای اخیر تمامی اتباع افغان چه با مدرک و چه بیمدرک میتوانند در ایران به تحصیل بپردازند که این موضوع کمک چشمگیری به جامعه مهاجر کرد.
محدودیتهای بیمهای برای درمان
این فعال فرهنگی افغانستانی از محدویتهای بیمهای مهاجران در ایران هم میگوید: از اکثر بیماران افغان، هزینههای درمان توریستی دریافت میشود و بهرغم اینکه طی سالهای اخیر از سوی سازمان ملل و اداره کل اتباع خارجی بیمههای مختلفی برای اتباع اجرا شده اما محدودیتها همچنان بسیار است. حال اگر مسوولان بیمههایی مانند اتباع ایرانی را مدنظر قرار دهند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
به گفته اسلامزاده، از لحاظ اقتصادی مردم افغانستان جزو اقشار آسیبپذیر هستند و حق انتخاب مشاغل آزاد را ندارند و مشاغل مشخص شده برای آنها سخت و طاقت فرسا است. علاوه بر این، بابت اخذ مشاغل سخت و طاقت فرسا نیز سالانه باید مبلغی به عنوان مجوز پرداخت کنند.
موضوع صدور شناسنامه برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، دارای ابعاد مختلفی است که به طور حتم مجلس در زمان تصویب این قانون و هیات دولت در زمان تدوین آییننامه اجرایی آن، نکات لازم را مدنظر قرار دادهاند؛ نکته مهم در مسیر دشوار و طولانی دریافت این شناسنامه، بروکراسی و اتوماسیون اداری است که با سادهتر شدن آن، شاید از سختیهای پیش روی متقاضیان بتوان کم کرد.
صفهای طولانی درخواست برای اخذ شناسنامه
محمد واعظی، مشاور حقوقی افغانستانی درباره تبعات ناشی از نداشتن هویت ایرانی برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان افغانستانی میگوید: خوشبختانه تبعات ناشی از بیهویتی و فاقد شناسنامه بودن این افراد به تازگی حل و فصل شده است و قانونگذار پذیرفته که تابعیت از مادر به فرزندان منتقل میشود؛ لذا تمامی فرزندان حاصل از مادر ایرانی و پدر خارجی شناسنامه و تابعیت خواهند گرفت. حال اگر منعی از سوی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی وجود نداشته باشد، این افراد میتوانند شناسنامه ایرانی دریافت کنند؛ البته ممکن است قدری این فرآیند به طول انجامد که این مساله طبیعی است، چرا که این قانون به تازگی به تصویب رسیده و تعداد زیادی به دنبال اخذ تابعیت ایرانی هستند.
این مشاور حقوقی افغانستانی خاطرنشان میکند: البته کندی این روند در اجرا، محدودیتها و موانعی برای متقاضیان یا فرزندان ایرانیالاصل ایجاد کرده است؛ به طور مثال: عمدهترین مشکل، صف طولانی رسیدگی به این موضوع است. در خراسان رضوی تا پایان شهریور ماه 1400 به هیچ درخواستی رسیدگی نمیشود؛ چرا که تعداد متقاضیان زیاد است و آن دسته از متقاضیانی که هنوز اقدام به دریافت تابعیت نکردهاند، باید امید داشته باشند تا در نیمه دوم 1400 به درخواستشان رسیدگی شود.
واعظی اضافه میکند: دستگاههای اجرایی مانند اداره اتباع، وزارت امور خارجه، نهادهای امنیتی و... باید با سرعت بیشتری این فرآیند را دنبال کنند تا فرزندان متولد شده از مادر ایرانی را از بلاتکلیفی خارج کنند. البته ناگفته نماند نهادهای امنیتی و اطلاعاتی 3 ماه فرصت دارند تا سوابق امنیتی و اطلاعاتی متقاضی را بررسی کنند؛ اما افراد کمتر از 18 سال چطور ممکن است که سوابق امنیتی و اطلاعاتی داشته باشند؟ با این حال، لحاظ کردن این مقوله برای متقاضیان بالای 18 سال ضروری است. حتی فرض بر این که پدر خارجی فرزند سوء پیشینه داشته باشد، باز هم این مساله نباید موجب سلب تابعیت شود؛ زیرا تابعیت این فرزندان ذاتی است نه اکتسابی. به بیان دیگر، این نوزادان به محض تولد ایرانیالاصل هستند؛ زیرا از مادر ایرانی به دنیا آمدهاند و این مساله در تمام کشورهای دنیا پذیرفته شده است.
اعطای تابعیت در ایران مسالهای چند وجهی است
این مشاور حقوقی افغانستانی با بیان اینکه جدای از مسائل قانونی، موانع اجرایی نیز وجود دارد، میگوید: بعضا دادگاه و سیستم قانونگذاری حکم به اعطای تابعیت میکند؛ اما اداره ثبت احوال به این حکم تمکین نکرده زیرا بحث اعطای تابعیت در ایران و در بسیاری از کشورها یک مساله حقوقی نیست و یک مساله چند وجهی و دارای ابعاد اجتماعی، سیاسی، امنیتی، حقوقی و... است. به لحاظ حقوقی برخی از شرایط در قانون تعریف شده است که به چه کسانی تابعیت اعطا شود؛ حال اگر 5 شرط در ماده 976 قانون مدنی آمده است، 20 شرط نانوشته هم در سایر نهادها وجود دارد. در چنین وضعیتی، نه تنها اخذ تابعیت امید محالی برای اتباع خارجی است که حتی اخذ اقامت ایران هم پروسه طولانی و سختگیرانهای حتی برای تجار، متخصصان و... دارد. این افراد باید در مصاحبههای مفصل و فرآیند اداری طولانی در نهادهای مربوطه بتوانند اقامت ایران را اخذ کنند. در ترکیه با حدود 70 تا 80 هزار دلار سرمایهگذاری، میتواند اقامت را به دست آورد؛ اما در ایران این رقم حدود 250 هزار دلار است.
واعظی درباره اشتغال اتباع افغانستانی در ایران هم میگوید: پژوهشها حاکی از آن است که آمار بیکاری در استانهایی که تردد اتباع خارجی در آنها ممنوع است، بیشتر است. بنابراین، آمار بیکاری با وجود اتباع خارجی در یک استان و شهر ارتباطی با هم ندارد و نمیتوان ادعا کرد که اتباع خارجی مشاغل ایرانیان را اشغال کردهاند؛ زیرا نوع اشتغال اتباع با ایرانیان متفاوت است و آنها در مشاغل سخت فعالیت میکنند.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .