کاهش بارشها و افت حجم آب سدها از یک سو و گرم شدن هوا از سوی دیگر، نشاندهنده پیش رو داشتن روزهایی سخت و خشک در سراسر کشور به ویژه در مناطق گرمسیری است. در این بین، سازگاری با کمآبی بیش از پیش اهمیت مییابد و لزوم اجرای طرحی نظیر «همیاران آب» حیاتیتر از قبل است ؛ این طرح با هدف ایجاد تعادل بین منابع و مصارف و با مشارکت همه دستگاههای اجرایی و نظارت دانشگاه فردوسی مشهد پایهریزی شده است . به گفته مسوولان طرح همیاران آب، در حال حاضر، دستورالعملهای ابلاغی طرح درباره شرایط بحرانی خشکسالی که در سال جاری با آن مواجه هستیم، مطرح شده؛ اما هنوز وارد فاز اجرایی نشده است که این موضوع تسریع در عملکرد دستگاههای اجرایی مربوطه را میطلبد.
کاهش 460میلیون مترمکعبی برداشت از سفرههای آب زیرزمینی با اجرای طرح همیاران آب
بنا به گفته محمد علایی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی، با اجرای طرح سازگاری با کمآبی و جمع شدن تمامی ذینفعان و ذیمدخلان در مدیریت منابع آب، سال گذشته شیب بالای نمودار واحد دشتهای استان کمتر شد و ۴۶۰میلیون مترمکعب کاهش برداشت از سفرههای آبهای زیرزمینی صورت گرفت.
علایی از بستن بیش از ۱۸۵۲ حلقه چاه غیرمجاز از ابتدای پارسال تاکنون در استان، تجهیز تمامی چاهها به کنتور هوشمند، رصد آنلاین میزان برداشت از چاهها توسط سیستم مانیتورینگ چاهها به عنوان اقداماتی درخصوص جلوگیری از اضافه برداشتها در سطح استان خبر میدهد و میگوید: امسال نیز با توجه به کاهش بارندگیها و شرایط خاص استان در بخش کشاورزی، جدی گرفتن طرح نکاشت پاییزه، تسریع در جایگزینی تولید محصولات به روش گلخانهای و مدرن به جای روشهای سنتی فعلی، جدی گرفتن تغییرات در الگوی کشت استان، کاشت گیاهان و محصولات کم آبطلب و همکاری تمامی کشاورزان و بهرهبرداران، امیدواریم بتوانیم از پیک مصرف آب در سال ۱۴۰۰ گذر کنیم.
کاهش 51درصدی حجم آب ذخیره شده در سدهای استان
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی درباره وضعیت سدهای استان بیانمیکند: سدهای خراسان رضوی در حال حاضر ۵۷۶میلیون مترمکعب آب دارند که سال گذشته این رقم یک میلیارد و ۱۸۹میلیون مترمکعب بود؛ یعنی امسال حدودا ۵۱درصد کاهش حجم آب ذخیره شده در سدها رخ داده است. البته این وضعیت در سد «دوستی» بسیار پررنگتر است؛ از مهر 1398 تا تیر 1399 حدود ۵۵۰میلیون مترمکعب آورد در این سد صورت گرفته؛ اما امسال در همین بازه زمانی تنها شاهد ۵میلیون متر مکعب آورد در سد دوستی بودهایم.
کمترین آمارِ آورد رودخانه «هریرود» تا قبل از امسال، مربوط به سالهای 1378 و 1379 به مقدار ۱۶ میلیون مترمکعب بوده و بیشترین آبدهی این رودخانه ۴میلیارد مترمکعب بوده است؛ اما هریرود امسال تنها ۵میلیون مترمکعب آبدهی داشته است؛ یعنی طی ۸۵ سال گذشته، امسال خشکترین سال را تجربه کردهایم. این آمار دو نکته را گوشزد میکند، نکته نخست، شدت خشکسالی است که در ۸۵ سال گذشته کم سابقه بوده است و نکته دوم، تاثیر این خشکسالی بر مدیریت آب و منابع آبی است.
علایی با اشاره به اینکه امسال تنها ۳۷درصد از حجم سدها پر است، در حالی که سال گذشته ۷۴درصد از سدها پر از آب بود، تاکید میکند: مقدار آبی که تا امروز به ۶ سد بزرگ استان یعنی سدهای «دوستی»، «ارداک»، «طرق»، «کارده»، «تبارک» و «زاوین» وارد شده، تنها ۴۸ میلیون مترمکعب بوده؛ در صورتی که سال گذشته این آمار ۶۴۴میلیون مترمکعب بوده است. یعنی شاهد ۹۲درصد کاهش آورد در سدهای بزرگ خراسان رضوی هستیم.
کمّ و کیف اجرای «همیاران آب»
اما در چنین وضعیتی باید دید که طرح همیاران آب چه تاثیری میتواند در کمک به گذر از این شرایط داشته باشد.
کامران داروی، رئیس دبیرخانه دائمی شورای همیاران آب خراسان رضوی میگوید: این طرح، ادامه یک حرکت اجتماعی است که از سال 1390 در مشهد ابتدا با نام شبهای آب و بعد با نام تدبیر آب و امروز هم با نام همیاران آب در حال فعالیت است. این طرح، مجموعهای از حضور کنشگران و ذینفعان با هدف تعادل بخشی بین مصارف و منابع و به دنبال حمایت از طرح سازگاری با کمآبی استان است.
داوری علت فراز و فرود فعالیتهای طرح همیاران آب در سالهای گذشته را وابستگی آن به استانداری میداند و ادامه میدهد: تغییرات اتفاق افتاده در استانداری در بازههای مختلف، رکود و رونق اجرای طرح را به همراه داشته است. این استاد دانشگاه فردوسی با بیان اینکه خشکسالی یک رویداد موقت است که البته ممکن است زمان آن طولانی شود، ابراز میکند: مقابله با پدیده خشکسالی نیازمند برنامههایی از قبل تدوین شده است. طرح همیاران آب هم در این خصوص، ستادی را شکل داده و وظایفی برعهده آن گذاشته است. از طریق این ستاد یک جلسه عمومی با حضور شش دستگاه اجرایی در سطح مدیران استانی یا معاونانشان، دانشگاهیان، نماینده استانداری، کشاورزان و NGOها برگزار شد که نتیجه آن تدوین یک بیانیه بود که به امضای همه حاضران در جلسه رسید و تقدیم استاندار شد.
طرح در انتظار اقدام دستگاههای اجرایی است
داوری خاطرنشان میکند: امسال هم دو بیانیه، یکی مستقل از طرف دانشگاه و دیگری بیانیه جمعی داده شده است؛ اما اقدام درباره آنها بر عهده دستگاههای اجرایی مربوطه است. وظیفه دانشگاه فردوسی نظارت بر عملکرد سازمانها در این طرح است و تلاش دارد که عملکرد این سازمانها را خروجیمحور کند. طرح همیاران آب هم دارای دو وجه نظارت بر برنامههای مصوب شده و برنامهریزی برای آینده است.
لزوم کاهش 40درصدی میزان مصرف آب
رئیس دبیرخانه دائمی شورای همیاران آب خراسان رضوی با بیان اینکه در حال حاضر مصرف آب حدودا 130 درصد است، تصریح میکند: این 30درصد همان مقداری است که در کاهش سطح سفرههای آب زیرزمینی و اضافه برداشتها ظاهر میشود. ما موظفیم میزان مصرف را کنترل کنیم؛ چراکه در غیر این صورت نابود میشویم. برای رسیدن به مقدار صحیح، باید حدودا 40 درصد میزان مصرف کاهش پیدا کند و این به معنی یک انقلاب در نوع میزان مصرف آب است.
«دشت مشهد از سال 1347 در وضعیت منفی قرار گرفته است و این موضوع همچنان ادامه داد و هر روزی که این روند ادامه پیدا میکند، یک گام به مرگ نزدیکتر میشویم.» داوری با بیان این نکته میگوید:امسال با خشکسالی سراسری و گسترده در کشور مواجه هستیم. سدهای خراسان رضوی نیز وضعیت خوبی ندارند. وقتی درصد بارش کاهش مییابد، درصد روانآبها دو برابر این میزان کاهش پیدا میکند و این موضوع بیانگر آسیب بیشتر روانآبها است. درحالی که ما با کاهش 40 تا 50درصدی بارش در استان هم روبرو هستیم. برخلاف دو سال گذشته که به دلیل بارشهای خوب، میزان افت آبهای زیرزمینی کاهش پیدا کرده بود، امسال عملا دچار افتی شدید در روانآبها هستیم.
شرایط امسال در طرح همیاران آب پیشبینی نشده است
مهدی جمشیدی، مدیرعامل جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی هم درباره عملکرد دستگاهها در اجرای طرح همیاران آب میگوید: عملکرد طرح در سال1398 که اولین سال فعالیت آن بود، امیدوارکننده بود اما در سال 1399 با تغییر استاندار، شیوع ویروس کرونا و وضعیت اقتصادی به وجود آمده، عملکرد رضایت بخشی از این طرح دیده نشد.
جمشیدی با اشاره به بارندگی کم سال آبی جاری و بیسابقه بودن آن در ۵۰ سال گذشته، اظهار میکند: با توجه به اینکه در دوسال گذشته سالهایی نسبتا با بارش بیش از حد نرمال داشتیم، این شرایط همه را غافلگیر کرد. نه تنها در طرح همیاران برای شرایط امسال از قبل پیش بینی نشده که از ابتدای امسال هم تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است.بهرغم اینکه انتظار میرفت در فروردین یا اردیبهشت که وضعیت خشکسالی شدید امسال مشخص شد، ستاد مقابله با خشکسالی تشکیل شود و دستورالعملها و پروتکلهای ویژهای طراحی و ابلاغ شود؛تا این تاریخ هیچ اقدام قابل توجهی را در این خصوص شاهد نبودهایم .این در حالی است که شرایط کشاورزان، دامداران و به طور کلی محیط زیست بسیار وخیم و غیرقابل توصیف است. این نگرانی وقتی بیشتر میشود که این وضعیت برای سال آینده و سالهای بعد هم تکرار شود .
جمشیدی در خصوص وضعیت آبی استان اظهار میکند: بنا به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقهای، وضعیت آبی استان در حال ورشکستگی است. ورشکسته در وضعیت آب به این معنی است که ما سالهای سال اصطلاحا خرجمان بیشتر از دخلمان بوده و این کسری آنقدر ادامه یافته که مدیریت منابع آب اعلام ناتوانی در پاسخگویی به متقاضیان میکند. بدیهی است وقتی که سالهای متمادی به جای برداشت ۴۰درصد آب تجدید شونده تا ۱۳۰درصد برداشت کردهایم نتیجهای جز این حاصل نمیشود.
لزوم اقدامات اورژانسی در حوزه آب
آنچه به خوبی قابل درک و مشاهده است، وخامت وضعیت آبی و خشکسالی در سال جاری نه تنها در خراسان رضوی بلکه در سراسر کشور است. اگر میزان برداشت از سفرههای آب زیرزمینی کاهش پیدا نکند، قطعا روزهای سختی را در پیش خواهیم داشت که شاید قطعی و جیرهبندی مصرف آب که پیش از این زمزمههایی از آن به گوش میرسید، یکی از نتایج این شرایط باشد. نکته دیگر اینکه، مصارف شرب و صنعتی بخش کوچک و البته قابل برگشت مصرف آب را شامل میشود و اهم آن مربوط به مسائل کشاورزی است که تدبیر و البته اجرای دستورالعملهای تعیین شده در این زمینه را به طور جدی میطلبد.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .