سازگاری ما با خشکسالی و تغییر اقلیم

۲۹ تیر ۱۴۰۰ کد خبر : 2719
حسین ثنایی‌نژاد استاد دانشگاه فردوسی مشهد بررسی‌های علمی داده‌های طولانی‌مدت اقلیمی و تصاویر ماهواره‌ای که طی ۷۰ سال گذشته از کره زمین تهیه شده، تقریبا هیچ تردیدی باقی نگذاشته است که اقلیم کره زمین با سرعت بسیار زیادی در حال تغییر است. مسئله اصلی تغییر اقلیم کره زمین از جایی آغاز شده که افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو زمین باعث شده است دمای میانگین کره زمین افزایش پیدا کند. این گازهای گلخانه‌ای که مهمترین آنها «دی اکسید کربن» و «متان» هستند، در نتیجه سوخت‌های فسیلی و دامپروری‌های گسترده حاصل از فعالیت‌های بشری، وارد جو می‌شوند.

خاصیت گازهای گلخانه‌ای این است که گرمای دریافتی از خورشید را وقتی به سطح زمین می‌رسد و سپس زمین آن را به فضا بازنشر می‌دهد، جذب کرده و در جو زمین نگهداری می‌کنند. بنابراین هر قدر مقدار این گازها در جو زمین بیشتر شوند، گرمای بیشتری باقی خواهد ماند و زمین گرم‌تر خواهد شد.

با چنین فرایندی دمای میانگین زمین حدود یک درجه در یک قرن اخیر افزایش یافته است. یک درجه در میانگین دما، مقدار زیادی است و با تغییرات روزانه دما در نقاط مختلف زمین بسیار متفاوت است. تمام تغییرات اقلیمی که در کره زمین رخ داده و همچنان در حال پیشرفت است، ناشی از همین افزایش دماست.

افزایش بیشتر دمای زمین باعث می‌شود دمای آب اقیانوسها افزایش یابد و یخهای مناطق قطبی نیز ذوب شوند. وقتی دمای سطح آب‌ها افزایش می‌یابد، چرخه آب در طبیعت دگرگون می‌شود. این دگرگونی باعت تغییرات بسیار شدیدی در وضعیت آب و هوای همه مناطق بر روی کره زمین می‌شود.

چنین تغییراتی باعث می‌شود الگوی بارندگی در همه جای دنیا تغییر کند و شدت و مدت و تعداد طوفان‌ها افزایش یابد. به عبارتی تغییرات اقلیمی کره زمین که ناشی از افزایش دمای متوسط آن است، باعث می‌شود هم تعداد و تکرار خشکسالی‌ها افزایش یابد و هم تعداد و تکرار سیل‌ها بیشتر شود؛ زیرا الگوی بارش تغییر می‌کند. کما اینکه در طی همین دو سال گذشته شاهد بوده‌ایم که هم سیل‌های گسترده و شدید در کشور جاری شده‌اند و هم امسال در حال تجربه یکی از شدیدترین خشکسالی‌های قرن حاضر هستیم.

وقتی الگوی بارش بر روی زمین تغییر می‌کند، یعنی میزان بارندگی و محل بارش با آنچه قبلا بوده متفاوت می‌شود. بدین معنی که در مناطق پرباران ممکن است بارش‌ها کم شوند و در جاهایی کم باران بارندگی افزایش یابد. البته این شانس هم هست که مناطق کم‌باران خشک‌تر و پرباران مرطوب‌تر شوند.

دانشمندان اقلیم‌شناس مدام در حال مطالعه و مدل‌سازی شرایط اقلیمی کره زمین هستند. با این مدل‌ها تغییرات در وضعیت بارش و دمای مناطق مختلف کره زمین شبیه‌سازی می‌شود؛ اما متاسفانه همه مدل‌ها نتیجه یکسانی نداده‌اند تا بتوان دقیقا گفت چه مناطقی در آینده شاهد خشکسالی‌های بیشتر خواهند بود و در چه محدوده‌هایی افزایش بارندگی خواهیم داشت. اگرچه می‌توان با مقایسه نتایج همین مدل‌های متعدد احتمال بیشتر و کمتر شدن بارش در مناطق مختلف را به دست آورد.

با این حساب هیچکس بر روی کره زمین از عواقب گرم شدن این سیاره و تغییرات اقلیمی در امان نیست. چنین است که برای کم کردن خسارت‌های ناشی از این پدیده خطرناکی که در حال وقوع هست، باید تک تک افراد جامعه همکاری کنند. زیرا همه افراد در مصرف انرژی‌های فسیلی نقش دارند و همه افراد در مصرف گوشت و شیری که از دام‌ها تولید می‌شوند و این حیوانات گاز متان تولید می‌کنند، نقش دارند.

به گمانم با آنچه در پاراگراف قبل گفتم به خوبی تکلیف هر فرد واضح است و آن مصرف کمتر است. به عبارتی اگر می‌خواهیم گرم شدن زمین را کنترل کنیم و اثرات مخرب تغییر اقلیم را کاهش دهیم، باید از مصرف خود بکاهیم؛ زیرا هرچه مصرف می‌کنیم به وسیله انرژی تولید می‌شود و هر قدر که انرژی بیشتر مصرف شود، گاز گلخانه‌ای بیشتر وارد جو می‌شود و به تبع آن افزایش دما و تشدید تغییر اقلیم و مصیبت‌های ناشی از آن را خواهیم داشت.

مسئله بعدی در مناطق ما که دچار کم‌آبی شدید هم هستیم، خشکسالی‌هایی است که در نتیجه تغییر اقلیم بر تکرار و شدت آنها افزوده خواهد شد. بنابراین باید شدیدا مراقب مصرف آب باشیم و صرفه جویانه از آن استفاده کنیم.

من در سال‌های قبل می‌گفتم باید باور کنیم در کویر زندگی می‌کنیم. اکنون می‌گویم باید باور کنیم در کویری زندگی می‌کنیم که هر سال گرم‌تر و خشک‌تر می‌شود. این باور باید ما را به سمت برنامه‌ریزی‌های سازگار شدن با چنین شرایطی پیش ببرد. در این شرایط کم آبی، اگر تغییر اقلیم سرزمین ما را خشک‌تر و گرم‌تر کند و ما نتوانیم به موقع خود را با این تفییرات سازگار کنیم، پر واضح است که خطر خشکی، بی آبی و گرمایش، تهدیدی جدی برای حیات‌مان خواهد بود.

دنیای اقتصاد خراسان آخرین ویرایش : ۲۹ تیر ۱۴۰۰, ۱۱:۵۶


نظر سنجی دنیای اقتصاد

اخبار تصویری

پیشخوان خبر

یادداشت ها