مرزهاي مشترك، قرابت فرهنگي و زباني و مشتركات مذهبي دو كشور و حضور صدها هزار مهاجر افغانستاني در ايران هم دليل ديگري بر نزديكي دو ملت است و شايد به همين است كه در بسياري از مواقع افغانستان به دنبال استفاده از كالاهاي ايراني بوده است؛ اما امروز وضعيت نسبت به گذشته تفاوتهايي دارد؛ سقوط دولت افغانستان و روی کار آمدن طالبان و نیز، خروج آمریکا و نیروهای ناتو از این کشور، زمینه را برای حضور و سرمایهگذاری برخی از کشورها در این خطه که دارای ظرفیتهای بزرگی به ویژه در بخشهای معدنی و کشاورزی است، فراهم میکند.
چين، روسيه، پاكستان، تركيه، امارات و... هم اكنون چشم به بازار و البته بيش از آن، ظرفيتهاي افغانستان دوختهاند و به گفته كارشناسان، اگر ايران دير بجنبد، ممكن است فرصتهاي كنوني كه در اختيار دارد را هم از دست بدهد. هر چند در ماههاي اخير هم صادرات ايران به افغانستان تا حدود 50درصد كاهش يافته است.
ايران براي ورود به كدام حوزههاي اقتصادي افغانستان آماده شود؟
شايد اين سوال در ذهنها متبادر شود كه در شرایط جدید افغانستان، ایران برای ورود به چه بخشهایی از اقتصاد این کشور باید آمادگی ورود داشته باشد؟ محمود امتی، عضو هيات اجرايي اتاق مشترك ايران و افغانستان در مشهد دراينباره ميگويد: ما تقریبا در تمام مولفهها و پارامترهایی که در اقتصاد افغانستان دخیل هستند، میتوانیم نقشآفرینی کنیم؛ عمده این نقشآفرینی در بحث صادرات کالاست؛ ما کالاهای متنوعی داریم که درخواست مردم افغانستان است و میتوانیم بخش زیادی از آن را تامین کنیم. در بحث صادرات سوخت و گاز نیز که نیاز اولیه اين كشور است، نقش زیادی داریم و میتوانیم آن را پررنگتر و قویتر نماییم. در بحث سرمایهگذاری دوسویه نیز اگر این امکان را فراهم كنيم که افغانستانیها در ایران و به ویژه خراسان رضوی و مشهد سرمایهگذاری کنند، نتایج مطلوبی را شاهد خواهیم بود. باید با تدبیر این فرصت را فراهم کنیم و سهولت در کار سرمایهگذاری ایجاد شود تا آنها برای این امر ترغيب شوند.
بحث دیگر، سرمایهگذاری ایران در افغانستان است که در زمینه راهاندازی کارخانهها و تامین مواد اولیه، مباحث عمرانی و آبادانی مثل راهسازی و ساختمانسازی و نیز در بحث ریلی با راهاندازی واقعی ریل خواف- هرات و فعال شدن آن میتوان ورود کرد.
همچنین، در بحث خدمات ویزایی و مرزی، خدمات باید شبانهروزی شود. اخذ ویزا باید ارزان و راحتتر شود و هزینههای مرزی کاهش یابد. این مسائل در مراودات اقتصادی ما با این کشور موثر خواهد بود.
سرمایهگذاری در معادن افغانستان، معادلهای برد- برد خواهد بود
يكي از ظرفيتهاي موجود در افغانستان كه سالهاست توجه كشورها را به خود جلب كرده است؛ معادن بزرگي است كه ارزش آنها بيش از 908 ميليارد دلار تخمين زده شده است. ایران هم در زمينه مواد معدنی و سنگ آهن دارای معدن مشترک با افغانستان در ناحیه سنگان خواف است؛ که البته بخش افغانستان این معدن به دلایلی نظیر ناامنی، نبود قوانین مدون و مشخص برای حضور سرمایهگذاران و تجار و بهرهبرداری دولت این کشور هنوز به بهرهبرداري نرسيده است.
امتي معتقد است در صورتی که ایران بتواند در این قسمت حضور یابد، رابطهای برد-برد برای دو کشور شکل خواهد گرفت. ایران در بخش گندلهسازی و کنسانتره و صنایع معدنی و ذوب آهن در سنگان چند پروژه دارد و این واحدها نیاز به خوراک دارند. اگر «ایمیدرو» یا بخش دولتی و خصوصی ما برای سرمایهگذاری به افغانستان ورود کنند، به علت نزدیکی مسیر، هزینههای حمل بسیار کاهش مییابد. این ارتباط برای افغانستان نیز کاهش هزینههای سرمایهگذاری را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، اگر در این زمینه تفاهمنامهای امضا شود، معادلهای برد- برد رقم خواهد خورد.
به گفته محمدعلی امیر فخریان، رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی، پیشبینی میشود با توجه به ثبات نسبی ایجاد شده بعد از تسلط طالبان و ارتقا امنیت در افغانستان، در آینده بهرهبرداری از این معادن دور از انتظار نباشد و البته نباید از حضور کشورهایی همچون چین، روسیه، ترکیه و پاکستان در بهرهبرداری از این ذخایر غافل شد. ظرفیت اصلی افغانستان، معادن غنی آن است. برای بهرهبرداری از این معادن با توجه به تواناییهای داخلی و همجواری با این کشور و اتصال خطوط ریلی و جادهای از مرزهای شرقی به آبهای آزاد، ما دارای مزیت نسبی هستیم اما برای تحقق این مهم نیازمند به راهبردهای مشخص و برنامه عملیاتی با تعیین نقش تمامی دستگاههای مرتبط خواهیم بود. بنابراین شرکتهای توانمند بزرگ و کوچک باید وارد این عرصه شوند چون بیگمان، افغانستان برای کسب درآمد ناگزیر به بهرهبرداری از این معادن خواهد بود و از دست دادن فرصت یعنی افزایش حضور رقبا و تقویت آنها.
فرصت سرمايهگذاري در بخش كشاورزي افغانستان
اما علي چشمي، عضو هيات علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه فردوسي مشهد معتقد است با توجه به ارزش معادن افغانستان، اگر روابط ایران به همین صورت باشد، این بخش حالت رانتی خواهد داشت و ایران از این منابع ارزشمند نصیبی نخواهد داشت؛ اما در بخشهای خدمات، بانکداری، بیمه و کشاورزی میتوان برنامهریزی کرد.
او البته به ظرفيتهاي ايران و افغانستان در بخش كشاورزي اشاره و ابراز ميكند: ما در کشور مشکل آب و نیروی انسانی داریم و این دو فاکتور در افغانستان وجود دارد؛ اما تا جایی که میدانم افغانستان به خاطر کوهستانی بودن، خاک مناسبی برای کشاورزی ندارد و به همین دلیل بسیاری از محصولات کشاورزی را از ایران وارد میکند. با این همه، بخش کشاورزی و فرآوری میتواند با برنامهریزی مطلوب پتانسیل خوبی برای سرمایهگذاری ایرانیان داشته باشد. افغانستان ظرفيت اين را دارد كه از طريق كشت فراسرزميني برخي محصولات پرآببر را براي ما توليد كند.
اميرفخريان هم خاطرنشان ميكند: فرصتهای مناسبی هم در زمینه ارتقاء زیرساختها از جمله نیرو، حملونقل، کشاورزی و... موجود است. بنابراین علاوه بر تامین کالای مورد نیاز این کشور که با کاهش تعرفههای افغانستان با هزینه کمتری میسر میشود، صادرات خدمات فنیومهندسی در حوزههای مختلف و همچنین مشارکت در تولید اين كشور، فرصتهای مناسبی را پیش روی فعالان اقتصادی قرار میدهد.
امتي هم درباره ظرفيت كشت فراسرزميني در افغانستان ميگويد: افغانستان از دو عامل خوب يعني زمینهای بکر و دستنخورده و آب فراوان برخوردار است. در این قسمت هم آنها تمایل به این کار دارند و هم ایران نیاز به این دارد که برخی کشتها را به این کشور بسپارد؛ زیرا ما معضل آب داریم و آنها معضل انرژی. بنابراین لازم است تفاهمی در این زمینه انجام شود. به خصوص در نواحی مرزی میتوان سرمایهگذاری خوبی کرد و برای دو طرف تاثیر مثبتی را شاهد بود؛ البته این امر در سایه سهولت در سرمایهگذاری و انتقال محمولههاي کشاورزی به دست ميآيد.
ابعاد سرمايهگذاري مشترك با ديگر كشورها در افغانستان
مشخص است كه براي حفظ سهم تجارت خود با افغانستان، بايد چشمي هم به ديگر كشورها داشت؛ كشورهاي قدرتمندي كه در بسياري از مواقع، كار مشترك با آنها زمينهساز توسعه دوجانبه است.
امتي، عضو هيات اجرايي اتاق مشترك ايران و افغانستان در مشهد دراينباره ميگويد: طبیعتا یکی از آیتمهایی که همیشه امنیت یک کشور را افزایش میدهد، حضور سایر کشورها و سرمایهگذاری تجار آنها در کشور است. هر چقدر بتوانیم در این قسمت پررنگتر و پروفروغتر ظاهر شویم و با کشورهای همسایه به خصوص آنهایی که زیرساختهای اقتصادی خوبی داشته و برنامههای اقتصادی مدون و قابل استنادی برای مشارکت در برخی زیرساختهای افغانستان دارند، شریک شویم و کار انجام دهیم، طبیعتا هم افغانستانیها استقبال خواهند کرد و هم ضریب امنیت برای سرمایهگذاری ما افزایش خواهد یافت و البته این موضوع منوط به این است که دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه ما چقدر فعال باشد و چقدر بتوانیم در این قسمت با طرفهای تجاری و کشورهایی که تمایل به سرمایهگذاری در آنجا دارند، رایزنی کنیم. نمونه موفق از این کشورها در آسیای میانه، ترکیه است که در عمران و آبادانی در شرکتهای راهسازی، ساختمانسازی و کشاورزی فعال است. چین نیز در شرکتهای تولیدی رزومهای قوی دارد و هر چقدر در این بخشها با آن کشورها وارد مذاکره شویم و شرکتهایی با این ترکیب شکل بگیرد هم برای افغانستان و هم ایران مثمرثمر خواهد بود.
امیرفخریان نيز معتقد است چین، روسیه، ترکیه و پاکستان از رقبای ما در افغانستان خواهند بود؛ لذا ما به عنوان اولین شریک تجاری با افغانستان باید به دنبال حفظ جایگاه خود باشیم. مسلما کشورهای مذکور از فرصتهای افغانستان آگاه هستند و به دنبال افزایش حضور و سهم خود خواهند بود. ما هم برای حفظ و ارتقاء سهم خود در برخی از موارد باید همکاریهایی با کشورهای دیگر داشته باشیم.
لزوم نگرشي توسعهمحور به ارتباط با افغانستان
ايران و افغانستان از ديرباز مشتركات بسياري داشتند و ارتباط و تعاملات اقتصادي و تجاري دو كشور ميتوانست بيش از وضعيت كنوني باشد؛ اما در استفاده ناقص از اين ظرفيتها چند عامل اثرگذار بوده است؛ اگر اين عوامل به درستي عارضهيابي و اصلاح شود، ظرفيتهاي بيشتري بين دو كشور بروز و ظهور خواهد كرد.
به گفته چشمي، عضو هيات علمي دانشگاه فردوسي مشهد، مشكل اصلي روابط اقتصادی و تجاری ما با افغانستان در این سالها این بود که تصمیمگیریها عمدتا با دیدگاه سیاسی بود؛ در صورتیکه نظام سیاسی، رسانهها و افکار عمومی ایران باید این نگرش سیاسی را کاهش دهد. باید نگاهی توسعهمحور داشته باشیم. ایران برای اینکه رشد كند، باید همسایگان توسعهیافتهای داشته باشد و توسعه خود را براساس پيشرفت همسایگانش تعریف کند. بر همین مبنا باید با افغانستان تجارت کنیم و سرمایهگذاری داشته باشیم تا این تجارت و سرمایهگذاری، توسعه اقتصادی افغانستان را فراهم کند و هر دو کشور از این موضوع بهرهمند شوند.
نكات مهم در مراوده اقتصادي با طالبان
امتي هم در تشريح مهمترین نکاتی که در مراودات تجاری و ارتباط اقتصادی با طالبان باید مدنظر گرفت، ميگويد: یکی از نکاتی که نقش اصلی را در روابط تجاری بین کشورها بازی میکند، پويايي دیپلماسی خارجی کشورهاست؛ هر چقدر بخش اقتصادی دیپلماسی وزارت امور خارجه ما در سفارتها و کنسولگریها فعالتر باشد، فرصت و فضای بیشتری برای روابط تجاری با کشورها فراهم میشود.
اين عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني مشهد خاطرنشان ميكند: نکته دوم، بهبود و کیفیت کالاها و خدماتی است که به همسایگان و طرفهای خارجی به ويژه افغانستان ارائه میدهیم؛ اين موضوع در روابط اقتصادی و تراز تجاری ما با افغانستان اثرگذار است. نکته سوم، خدماتی است که در مرزها ارائه میدهیم؛ شامل خدمات ویزایی، سرمایهگذاری و حملونقل و ترانزيت. هر چقدر در این بخشها بیشتر سرمایهگذاری كنيم و خدماتی بهتر و مطابق میل طرف تجاری خود داشته باشیم، شاهد رشد و شکوفایی بیشتری در این روابط خواهیم بود. تراز تجاری کشور ما با افغانستان در سالهای گذشته مثبت و از 1.5 تا 3 میلیارد دلار یا بیشتر بوده است. اگر در این قسمت سرمایهگذاری شود و برای بهبود خدمات و محصولات صادراتی تلاش شود، به همان نسبت شاهد افزایش روابط تجاری خواهیم بود.
امتي يادآور ميشود: افغانستان صادرکننده محصولات خشکبار به دنیاست و اگر ما سازوکار و سیاستی برای کمک در این بخش به این کشور اتخاذ کنیم و با ایجاد سهولت بیشتر و وضع تعرفههای مناسبتر، در جذب صادرات محصولات افغانستان مشارکت داشته باشیم، رغبت بیشتری از سوی افغانستان در زمینه صادرات ما به این کشور و روابط تجاری به وجود خواهد آمد و به نسبت حمایتی که از محصولاتشان داشته باشیم، تاثیر مثبت دریافت میکنیم.
ضرورت حمايت از سرمايهگذاران افغانستاني
در كنار همه موضوعاتي كه براي تعامل و ارتباط اقتصادي با افغانستان بايد به آن توجه شود، موضوع مهم دیگري هم وجود دارد؛ مسالهاي كه در شماره پيشين هم به آن پرداختيم؛ بحث حمایت از سرمایهگذاران افغانستانی.
به گفته كارشناسان، بسیاری از مردم این کشور که در استانهای هممرز كشور ما شامل: هرات، فراه و نیمروز هستند، رغبت بیشتری برای حضور و سرمایهگذاری در ایران دارند و اگر در این قسمت بتوانیم نسخهای ساده، روان و جذاب در قياس رقباء و ساير كشورها داشته باشیم، به علت برخورداری از زبان و فرهنگ مشترک و فاصله نزدیک میبینیم که آنها ترجیح میدهند در ایران و به ویژه خراسان رضوی سرمایهگذاری کنند و این امر در مراودات تجاری دو کشور نیز موثر خواهد بود.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .