گران بودن مواد اولیه، نبود تبلیغات مناسب برای محصولات صنایع دستی، نبود صنعت گردشگری قوی، ورود محصولات رنگارنگ خارجی از جمله محصولات چینی و ... عمدهترین مشکلاتی است که گریبان این بازار دیرپای کشور را گرفته و باعث شده غبار فراموشی بر آن بنشیند و حالا دیگر کمتر میتوانی ردپايي از ذوق و سليقه ايراني در چهارديواري خانه ايرانيان ببینی.
دستاندرکاران حوزه صنایع دستی بر این باورند که وضعیت این بازار در شهر مشهد نسبت به برخی شهرهای کشور از قبیل تهران، اصفهان و ... دچار رکود بیشتری است؛ کم نیستند آثار دست هنرمندان مشهدی در زمینههای مختلفی چون قالیبافی، گلیمبافی، ابریشمبافی، نمدمالی، حصیربافی، پوستیندوزی، سنگتراشی، فیروزهتراشی، سفالگری و ... که این قابلیت را دارند که در سبد سوغات گردشگران جا بگیرند و هر چند که با وجود حضور سالانه حدود 25 میلیون نفر زائر داخلی و بیش از یک میلیون نفر گردشگر خارجی، انتظار میرود صنایع دستی که در مشهد عرضه میشود، بخشی از سبد سوغات مسافران را به خود اختصاص دهد اما شواهد بازار میگوید که اوضاع اینگونه نیست.
به برخی از فروشگاههای صنایع دستی مشهد سری زدهایم و گپوگفتی با فعالان این بازار داشتهایم؛ آنها از کمرنگ شدن فرهنگ استفاده از صنایع دستی میگویند و گلایه دارند از وجود محصولات چینی که شاید بازار را اشباع کرده است.
هدایت گردشگران به مکانهای خاص توسط لیدرها
اینجا یکی از فروشگاههای صنایع دستی است که انواع کیفها و لباسهای ملی و مذهبی زنانه و مردانه در آن به چشم میخورد؛ اگرچه فضای فروشگاه کوچک است اما ازدحام مشتریان حاضر در آن باعث شده فضا تنگتر به نظر برسد.
علیاکبر محامدی مشهدی، مدیر این فروشگاه است که از سال 70 به صورت جدی وارد این عرصه شده و فعالیت خود را در زمینه صنایع دستی با تولید گلیم آغاز کرده است. وی به مشکلات خود به عنوان تولیدکننده صنایع دستی اشاره میکند و میگوید: از ابتدا مشکلات عدیدهای در این عرصه داشتیم؛ با تغییر دولتها، سیاستها نیز تغییر میکرد که همین امر بر مشکلات ما نیز میافزود؛ از همان ابتدا که حدود 300 کارگر داشتیم، نتوانستیم علیرغم شعارهایی که داده میشد از تسهیلات تولید استفاده کنیم. پس از مدتی از مشهد به تهران رفتیم اما به دلیل مافیایی که وجود داشت، نتوانستیم در آنجا موفق باشیم و به مشهد برگشتیم.
این فعال عرصه صنایع دستی با اشاره به اینکه به دلیل محدودیتها تقریبا تولید صنایع دستی را کنار گذاشتیم، تصریح میکند: در حال حاضر گلیم را به صورت محدود تولید میکنیم اما 300 بافنده ما به حدود 15 نفر کاهش یافته است؛ پس از پرداخت یارانه به روستاییان در دولت دهم، آنان دیگر کار نکردند زیرا تعداد فرزندان زیادی داشتند و ارقام یارانه برای آنان خوب بود و وام روستایی نیز به آنان تعلق میگرفت و بنابراین دیگر تمایلی به فعالیت در عرصه گلیم نداشتند که همین امر باعث شد حدود 280 بافنده خود را در آن زمان از دست دادیم.
محامدی با تأکید بر اینکه در حال حاضر نیز بازار صنایع دستی رونق چندانی ندارد، میافزاید: در مجموع فروش چندانی در زمینه صنایع دستی نداریم و بازار اصلا خوب نیست؛ به ویژه در یک سال گذشته به دلیل مذاکرات هستهای بازار ما نیز متشنج است؛ از طرف دیگر عرضه محصولات چینی هم در بازار باعث بیرونقی بازار صنایع دستی شده است؛ اینها اشتباهاتی است که به مرور انجام شده و دولتمردان در رأس مقصران هستند زیرا رانتهایی را در زمینه ورود برخی محصولات چینی دادهاند و این محصولات وارد بازار ما شده و حالا چشم مشتری با اینها آشنا شده است و دیگر نمیتوان جلوی آن را گرفت.
این فعال عرصه صنایع دستی در خصوص استقبال گردشگران از بازارهای صنایع دستی مشهد میگوید: آنان هم استقبال چندانی نمیکنند؛ به نظر من لیدرهای گردشگران، آنان را به مکانهای خاصی هدایت میکنند.
گرانی محصولات، مهمترین مشکل بازار
به یکی دیگر از فروشگاههای محصولات صنایع دستی سری میزنیم؛ ویترینهای این فروشگاه با اقلام مختلف صنایع دستی شهرهای مختلف کشور از جمله انواع مصنوعات خاتم، آبگینه، قلمزنی، چرم، ظروف میناکاری، فیروزه، گلیم و ... تزئین شده است.
مدیر این فروشگاه که به گفته خودش سابقه فعالیتش در عرصه فروش صنایع دستی به بیش از 30 سال میرسد، در خصوص وضعیت فعلی بازار صنایع دستی به «دنیای اقتصاد» میگوید: استقبال مردم بهتر از قبل است اما متأسفانه مشکلات و معضلات سازندگان از جمله تهیه مواد اولیهای که گران به دست آنان میرسد، باعث کاهش تولید محصولات این حوزه شده است.
جواد صدر با اشاره به کاهش تعداد هنرمندان عرصه صنایع دستی اظهار میکند: تعدادی از صنعتگرانی که پیش از این در این عرصه فعالیت میکردند، به دلیل مشکلات موجود از این حوزه عقبنشینی کردهاند و در خصوص علت آن میگویند فعالیت در این عرصه دیگر صرفه اقتصادی ندارد.
این فعال بازار صنایع دستی مهمترین مشکل بازار صنایع دستی را گرانی این محصولات میداند و خاطرنشان میکند: برخی مشتریان تصور میکنند به دلیل اینکه این صنایع دستی محصول ایران هستند، باید ارزان باشند اما مواد اولیه این صنایع گران است و طبیعتا قیمتها بالاست؛ از طرف دیگر بسیاری از اجناس در سال یک بار گران میشود اما صنایع دستی در سال ممکن است چهار یا پنج بار گران شود؛ سازندگان قیمتها را افزایش میدهند اما آنان هم حق دارند زیرا مواد اولیه را با قیمت بالا خریداری میکنند؛ اگر دولت بتواند قیمتها را کنترل کند و مواد اولیه با قیمت مناسبتری به دست تولیدکننده برسد، ما نیز میتوانیم محصولات را با قیمت مناسبتری عرضه کنیم.
صدر با اعتقاد بر اینکه صنایع دستی به درستی معرفی نمیشوند، تصریح میکند: صنایع دستی در مشهد نسبت به سایر شهرهای کشور شناختهشده نیست و زمانی هم که گردشگر خارجی به این شهر سفر میکند، در این زمینه سردرگم است. وی با اشاره به اینکه در برخی شهرها از جمله تهران فروشگاههای صنایع دستی در خیابان طالقانی یا سهروردی به صورت متمرکز وجود دارند، عنوان میکند: در مشهد اینگونه نیست و تنها در طرقبه و شاندیز فروشگاههای صنایع دستی به طور متمرکز وجود دارند.
این فعال بازار صنایع دستی معتقد است: سازمان میراث فرهنگی باید برنامهریزی مناسبی برای معرفی صنایع دستی داشته باشد.
بازار پررونق محصولات چینی
مدیر یکی دیگر از فروشگاههای صنایع دستی مشهد که عمدتا لباسهای سنتی و ملی و مذهبی و ظروف سفال و سرامیک و خاتم عرضه میکند، در خصوص وضعیت بازار این محصولات به «دنیای اقتصاد» میگوید: خاتم بازار زیادی ندارد اما بازار سفال بهتر است.
گیتی هاشمزاده که از سال 73 در این عرصه مشغول به فعالیت است، ادامه میدهد: بازار لباس نسبت به سایر صنایع دستی بهتر است و در خصوص دلیل این امر میتوان گفت تا حدودی استفاده از لباسهای سنتی مد شده است. وی با بیان اینکه نمیتوان گفت مردم به دلیل شناختی که از صنایع دستی پیدا کردهاند به سمت استفاده از لباسهای سنتی و ملی و مذهبی میروند و این امر پشتوانه فرهنگی ندارد، خاطرنشان میکند: باید در این زمینه فرهنگسازی شود؛ در حال حاضر نه ما و نه تولیدکننده نمیدانیم این بازار تا چه زمانی ادامه پیدا میکند زیرا تا زمانی که مد است بازار لباس نسبت به سایر صنایع دستی بهتر است.
این فعال عرصه صنایع دستی با اشاره به اینکه بیشتر مشتریان ما هنرمندان عرصه موسیقی، تئاتر و ... هستند، تصریح میکند: خوشحال هستیم که این افراد با آگاهی محصولات صنایع دستی را خریداری میکنند زیرا معتقدیم خرید این افراد احتمالا مداومت خواهد داشت اما درباره خرید صنایع دستی توسط مردم معمولی دلشوره داریم زیرا ممکن است به زودی این مد استفاده از لباسهای سنتی از بین برود و این بازار مشتری نداشته باشد. وی اضافه میکند: برای عامه مردم لباسهای چینی که در بازار وجود دارد، جذابتر است و بنابراین بازار محصولات چینی رونق بیشتری دارد.
هاشمزاده که محصولات تولیدی خود را به صورت تلفیقی در قالب آینههای سنتی عرضه میکند، میافزاید: این محصولات هم بازار خوبی ندارد؛ ما اولین تولیدکننده این محصولات در مشهد بودیم و طرح این کار متعلق به خودمان بود اما متأسفانه کپی این کار زیاد شد و کیفیت آن نیز پایین آمد و به همین دلیل تقریبا از تولید این محصولات منصرف شدیم و در حال حاضر به صورت خیلی محدود تولید میکنیم.
این فعال عرصه صنایع دستی یکی از دلایل رونق کم بازار صنایع دستی، اطلاعرسانی بسیار ضعیف در این زمینه میداند و معتقد است: میراث فرهنگی متولی این امر است؛ ما سعی میکنیم در نمایشگاههایی که برپا میکنیم، محصولات مختلف صنایع دستی را معرفی کنیم و فرهنگ استفاده از آن را ترویج دهیم؛ شعار ما این است که «ایرانی بپوشید» زیرا این محصولات برخلاف محصولات چینی اگر زرق و برق زیادی ندارند، اما کیفیت خوبی دارند.
عبدالصمد رحیمی، فیروزهتراش کهنهکاری است که از بیش از نیم قرن پیش در این عرصه فعالیت میکند. او نیز معتقد است که بازار صنایع دستی در تمام عرصهها دچار رکود شده اما رکود بازار فیروزه را از جنس دیگری میداند و میگوید: رکود این بازار به کمبود سنگ خام فیروزه مربوط میشود؛ معدن فیروزه نیشابور به راحتی سنگ خام را در اختیار هنرمندان این عرصه قرار نمیدهد و همین امر نیز باعث شده کمبود سنگ خام بیشتر حس شود.
رحیمی معضل دیگر بازار صنایع دستی فیروزه را ارزشگذاری محصولات برای صادرات برمیشمارد و خاطرنشان میکند: ارزشگذاری این محصولات باید در تهران انجام شود به عبارت دیگر فردی که میخواهد مصنوعات فیروزه را صادر کند، باید بار خود را به بانک مرکزی در تهران منتقل کند و بعد از ارزشگذاری در بانک مرکزی، محصول خود را به گمرک بفرستد که این امر روند را طولانی و دشوار میکند.
این هنرمند فیروزهتراش در خصوص استقبال مردم از مصنوعات فیروزه خاطرنشان میکند: بازار فیروزه نسبتا خوب است و در فروشگاهها فیروزه تراشیده دپو شده کمتر به چشم میخورد. وی در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» مبنی بر وضعیت وجود محصولات وارداتی در بازار فیروزه تصریح میکند: خوشبختانه در این بازار، محصولات وارداتی و چینی وجود ندارد اما عقیق چینی در بازار دیده میشود.
تبلیغات و اطلاعرسانی ضعیف
سیدجعفر قوامی اصفهانی دیگر هنرمندی است که درخواست ما را برای گفتوگویی کوتاه میپذیرد و با لهجه شیرین اصفهانی به سؤالاتمان پاسخ میدهد. او که شمار سالهای فعالیتش در زمینه قلمزنی روی فلز به 40 سال میرسد و از حدود 13 سال پیش از اصفهان به مشهد مهاجرت کرده، معتقد است: وضعیت بازار صنایع دستی در مشهد خوب نیست و رونق این بازار بیشتر در شهرهای تهران و اصفهان دیده میشود؛ در شهر مشهد به دلیل سبک زیارتی و مذهبی که وجود دارد، بازار صنایع دستی رونق چندانی ندارد.
این هنرمند با بیان اینکه تولید صنایع دستی خوب و مطلوب زمانبر است و در نتیجه قیمت نهایی آن افزایش مییابد، میگوید: به دلیل قیمت بالای این محصولات، توان خرید مردم کم میشود. وی شناخت نداشتن مردم از این محصولات را دلیل دیگری برای استقبال اندک از صنایع دستی برمیشمارد و میافزاید: صنایع دستی بسیاری در کشور ما وجود دارد که مردم حتی اسم آنها را هم نمیدانند.
قوامی با اعتقاد بر اینکه تبلیغات و اطلاعرسانی مناسبی برای معرفی صنایع دستی در کشور انجام نشده است، عنوان میکند: باید این صنایع به مردم شناسانده شود اما در این زمینه اقدام خاصی صورت نمیگیرد و این محصولات معرفی نمیشوند. وی اضافه میکند: سازمان میراث فرهنگی تمایل دارد اقدامی برای بهبود و رونق بازار صنایع دستی انجام دهد اما به نظر من نمیدانند چگونه این کار را انجام دهند و از طرف دیگر کارشکنیهایی نیز صورت میگیرد؛ باید از این عرصه حمایت و دورههایی نیز برای آموزش این هنرها برگزار شود.
این فعال حوزه صنایع دستی در خصوص محصولات وارداتی و چینی موجود در این بازار خاطرنشان میکند: کشور چین که در تمام دنیا اقداماتی را در حوزههای مختلف انجام میدهد اما نمیتوان گفت عرضه محصولات وارداتی و چینی باعث شده بازار صنایع دستی ما رونقی نداشته باشد زیرا به نظر من صنایع دستی جایگاه خود را دارد؛ از طرف دیگر محصولات چینی کار دست نیست و با ابزار انجام میشود؛ ما هم باید عرضه داشته باشیم و کار خود را به دنیا عرضه کنیم؛ اینکه چین بازار ایران یا دنیا را قبضه کرده است، به عرضه خود این کشور برمیگردد و ناشی از ضعف ماست.
ضرورت حمایت مالی از کارگاههای تولیدی
هنرمند دیگری که سراغی از او گرفتهایم، جواد هارونزاده آرانی است که از حدود 28 سال پیش در عرصه صنایع دستی و صنعتی چوبی از قبیل درودگری، معرق، معرق مشبک، معرق منبت، منبت سنتی، گره چینی، منبت صنعتی و ... فعالیت میکند. وی در خصوص استقبال مردم از صنایع دستی میگوید: بسیاری از مردم ما هنوز صنایع دستی را به خوبی نمیشناسند و این محصولات به درستی معرفی نشدهاند و به همین دلیل استقبال چشمگیر نیست؛ صداوسیما برنامههای آموزشی زیادی در زمینه آشپزی، گلسازی و ... پخش میکند که بسیاری از آنها تکراری است اما مجموعه هنرهای صنایع دستی به مردم معرفی نمیشوند.
آرانی در خصوص عرضه محصولات وارداتی در بازار تصریح میکند: محصولات چینی نمیتواند جای محصولات ما را بگیرد و اگر این اتفاق افتاده به دلیل کوتاهی مسئولان است زیرا صنایع دستی ما کیفیت بسیار بالایی دارند و اصلا قابل قیاس با صنایع دستی هیچ کشوری نیست؛ صنایع دستی کشور ما جایگاه بسیار بالایی دارد و تنها باید حمایتهای لازم از این حوزه صورت گیرد.
این فعال عرصه صنایع دستی به قانون مصوب مجلس اشاره و اظهار میکند: بر اساس قانون باید یک درصد بوجه سازمانهای دولتی به خرید صنایع دستی اختصاص یابد اما این امر محقق نمیشود؛ بودجه ارگانهای دولتی میلیاردی است اما ما ندیدیم حتی 200 هزار تومان در این زمینه هزینه شود.
آرانی با اعتقاد بر اینکه باید از کارگاههای تولید صنایع دستی حمایت مالی صورت گیرد، عنوان میکند: هنرمندان این حوزه باید بیمه شوند. وی با اشاره به دشوار بودن روند صادرات محصولات صنایع دستی در کشور، خاطرنشان میکند: دولت باید راهکاری برای تسهیل در صادرات ارائه کند یا چارچوبی تعیین و مشخص شود چه آثاری که اجازه خروج از کشور را دارند؛ اگر صادرات تسهیل شود درآمدزایی صنایع دستی چوبی بسیار بالا خواهد بود و این حوزه میتواند ارزآوری خوبی داشته باشد.
این فعال عرصه صنایع دستی حمایت دولت برای برگزاری نمایشگاههایی با هدف معرفی صنایع دستی ایران را در کشورهای آمریکایی و اروپایی دیگر راهکار رونق این بازار میداند و میگوید: بیشتر نمایشگاهها در کشورهای شرقی برگزار میشود که یا توان مالی برای خرید این محصولات ندارند یا درک درستی از این آثار هنری ندارند, پتانسیل ایران در زمینه صنایع دستی بسیار بالاست اما مهم این است که بتوانیم صنایع دستی خود را معرفی کنیم.
سراغی هم از یکی از بانوان هنرمند گرفتهایم که از حدود 20 سال پیش در زمینه دوختهای سنتی فعالیت میکند.
فاطمه محسنی با بیان اینکه در ابتدای فعالیت ما این حوزه شناخته شده نبود، اظهار میکند: بعد از مدتی با برپایی نمایشگاههایی که به کمک میراث فرهنگی برگزار میشد، مردم با دوختهای سنتی آشنا شدند اما در حال حاضر حمایتی از این رشته نمیشود و مردم هم استقبال چندانی نمیکنند. وی با اشاره به اینکه در این رشته «دست زیاد شده است»، خاطرنشان میکند: هزینههای آموزش را ارزان در نظر میگیرند اما آموزش درستی به هنرجویان ارائه نمیشود و این قبیل آموزشها اصالت این هنر را از بین برده که همین امر نیز یکی دیگر از مشکلات این حوزه است.
این فعال حوزه صنایع دستی با اعتقاد بر اینکه یکی از دلایل استقبال اندک مردم، دوختهای بدون کیفیت است، تصریح میکند: مشکلات اقتصادی مردم را میتوان دلیل دیگری بر استقبال ناچیز آنان از صنایع دستی دانست. وی برگزاری نمایشگاههای صنایع دستی و واگذاری غرفه رایگان به هنرمندان را از راهکارهای مؤثر برای معرفی این آثار هنری به مردم برمیشمارد و عنوان میکند: از این طریق هنرمندان اگر درآمدی ندارند حداقل هزینهای را نیز صرف نمیکنند.
محسنی در خصوص عرضه محصولات وارداتی در بازار صنایع دستی کشور میگوید: در حال حاضر دوختهایی از کشورهای هند، پاکستان و چین به وفور در بازار یافت میشود که عرضه این محصولات نیز بر دلایل رکود این بازار افزوده است. وی با بیان اینکه مردم هنوز نمیتوانند دوختهای اصلی را تشخیص دهند، اظهار میکند: این مسأله نیز از دیگر معضلات این حوزه است؛ هنرمندان این عرصه از وجود خود برای خلق این آثار مایه میگذارند اما دوختهایی در بازار یافت میشود که اصالت هنری ندارد و مردم به دلیل قیمت پایینتر، سراغ آنها میروند.
انتظار از مسئولان و رسانهها
یکی دیگر از فعالان حوزه صنایع دستی که سابقه فعالیتش به صورت گسترده در این عرصه به یک دهه میرسد، در خصوص فعالیت خود به «دنیای اقتصاد» میگوید: در طول 10 سال گذشته در زمینههای مختلف ترویج، توسعه، تسهیلگری، تولید و فروش صنایع دستی فعالیت داشتهایم؛ در این مدت حدود 500 نفر از هنرمندان با ما ارتباط برقرار کردهاند که این افراد دانشآموختگان رشتههای هنر، هنرمندان سنتی، اساتید قدیمی و ... را شامل میشوند.
معصومه ریاحی به اهمیت حفظ و احیای برخی صنایع دستی در حال منسوخ شدن اشاره و خاطرنشان میکند: در طول 10 سال گذشته درباره برخی رشتههایی تقریبا منسوخ شده از قبیل نمدمالی پژوهشهایی انجام دادیم و تاحدودی باعث احیای این رشتهها شدیم.
مدیر بازارچه صنایع دستی چپیره مشهد که میتوان آن را یکی از بازارچههای موفق در این حوزه دانست، با تأکید بر اینکه بحث اصلی ما به فروش رساندن این صنایع است و اینکه این محصولات به سبد هدایای خانوارها اضافه شود، عنوان میکند: انتظار ما این است که مسئولان و رسانهها در جهت ترویج استفاده از صنایع دستی اقدام کنند؛ اگر رسانهها در این زمینه نقش خود را به درستی ایفا و صنایع دستی را به مردم معرفی کنند، نصف راه را در این عرصه پیمودهایم. وی ادامه میدهد: از مسئولان هم انتظار میرود توجه ماهیتی به صنایع دستی داشته باشند و از این حوزه حمایت کنند.
درددلهای نایب رئیس اتحادیه
سراغی هم از اتحادیه بازرگانی شرکتهای تعاونی صنایع دستی خراسان رضوی گرفتهایم که حدود سه سالی از آغاز فعالیتش میگذرد. نایب رئیس این اتحادیه در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» مبنی بر وضعیت فعلی بازار صنایع دستی اینطور پاسخ میدهد: فروشگاههایی به صورت آزاد در سطح شهر فعالیت میکنند و ظاهرا فعالیتهای خوبی هم انجام میدهند اما پشت پرده ظاهر آزاد آنها، فعالیتهایی است که ما اطلاعی نداریم.
طاهره رحیمیان مشهدی با اشاره به اینکه از سال گذشته یک بازارچه صنایع دستی در اختیار اتحادیه قرار گرفته است، خاطرنشان میکند: در این بازارچه محصولات بومی استان از جمله صنایع سنگ، فیروزه نیشابور، سفال گناباد، پارچههای بافت تربت جام و ... عرضه میشود. علاوه بر این مصنوعات شیشه و فلز نیز در این بازار وجود دارد.
نایب رئیس اتحادیه بازرگانی شرکتهای تعاونی صنایع دستی استان در خصوص مشکلات پیش روی فعالیتهای این اتحادیه میگوید: صنایع دستی که برای عرضه در فروشگاه به دنبال آن هستیم، نیاز به حمایتهای آموزشی، اقتصادی، جانبی و ... دارد اما متأسفانه از ناحیه سازمانهای مربوطه ارادهای برای این حمایت وجود ندارد.
رحیمیان با بیان اینکه محصولات حدود 60 هنرمند به صورت امانی در این فروشگاه وجود دارد، خاطرنشان میکند: در مجموع از وضعیت بازار خیلی راضی نیستیم و شرایط خوبی نیست؛ شرایط کلی اقتصادی موجود در جامعه، بازار صنایع دستی را نیز تحت تأثیر قرار داده است زیرا صنایع دستی نیاز اولیه مردم محسوب نمیشود و زمانی که مردم برای تأمین نیازهای اولیه خود در تنگنا باشند، طبیعتا به صنایع دستی روی نمیآورند اما به هر حال توانستیم این بازار را در حدی که سرپا باشد، ایجاد کنیم نه اینکه بگوییم سودی دارد یا توانستیم اتفاق خاصی در عرصه صنایع دستی ایجاد کنیم.
نایب رئیس اتحادیه بازرگانی شرکتهای تعاونی صنایع دستی استان بحث بازاریابی محصولات این عرصه را از دیگر مشکلات موجود برمیشمارد و تصریح میکند: برای موفقیت در دنیای امروز به ویژه در بازرگانی باید بتوانید پابهپای بازار حرکت کنید و مردم را توجیه کنید تا محصول شما را بخرند اما این اتفاق در عرصه هنر و صنایع دستی نمیتواند به این راحتی رخ دهد و حتی هنرمندان این عرصه تصور میکنند که بازاریابی به این شیوه به این هنرها ضربه میزند زیرا صنایع دستی و هنر اصولا نمیتواند وارد این فضا شود و ورود به این فضا به اصل آن هنر خدشه وارد میکند.
رحیمیان با اعتقاد بر اینکه ورود صنایع دستی به سیستمهای بازاریابی باعث خدشهدار شدن روح هنرمندان این عرصه میشود، عنوان میکند: به همین دلیل محصولاتی که نمیتوان به آنها صنایع دستی گفت، بلکه میتوان عنوان «کار دستی» را بر آن گذاشت، وارد بازار میشود؛ این محصولات با جنس ارزان تولید میشود تا مردم توانایی خرید آن را داشته باشند. وی ادامه میدهد: از طرف دیگر در سیستمهای بازاریابی جدید گفته میشود اجناس تولیدی ماندگاری زیادی نداشته باشند تا به نوعی مصرفگرایی ترویج یابد؛ وقتی قرار است این نگاه وارد فضای صنایع دستی شود با شکست مواجه میشویم.
نایب رئیس اتحادیه بازرگانی شرکتهای تعاونی صنایع دستی استان به این نکته نیز اشاره میکند که در همایشهای مختلف درباره این مشکلات صحبت شده اما حاصل آنها، خروجی موفقیتآمیزی برای عرصه صنایع دستی نبوده است. وی با اعتقاد بر اینکه در سازمانهای مربوطه افراد دلسوزی هستند که درک درستی از صنایع دستی و مشکلات آن دارند اما نمیتوانند کاری انجام دهند، میافزاید: متأسفانه افرادی هم هستند که مسئولیتهای بزرگی دارند اما دغدغههای بزرگ ندارند و دغدغه آنان حفظ میزشان است و این امر مانع از رشد صنایع دستی میشود.
رحیمیان با بیان اینکه سالها پیش این مسأله مطرح شد که برای محصولات تولیدشده در عرصه صنایع دستی باید بازاریابی شود، اظهار میکند: شرکتهای تعاونی در این زمینه ایجاد شد اما در بروکراسی مملکت دچار یک سرگردانی هستیم؛ بارها مطرح کردیم که باید از طریق ساختارهای حکومتی و اداری این مسائل حل شود اما نهایتا خروجی مناسب و مثبتی نداشته است.
نایب رئیس اتحادیه بازرگانی شرکتهای تعاونی صنایع دستی یکی دیگر از مشکلات این عرصه را نبود حمایتهای اقتصادی صحیح و اصولی میداند و خاطرنشان میکند: باید بخشهای خصوصی واقعی که در حال فعالیت در این عرصه هستند، شناسایی شود؛ در جامعه ما زمانی که بحث اصل 44 و حمایت از بخش خصوصی مطرح میشود، همیشه دستهایی پشت پرده است که باعث میشود بخش خصوصی واقعی با دولت وارد میدان نشود و حمایتهای لازم از بخش خصوصی واقعی صورت نگیرد.
رحیمیان معتقد است: یک نگاه ابزاری در سازمانهای مربوطه وجود دارد و فقط وقتی قرار است نمایشگاهی برگزار شود یا رزومه کاری برخی مسئولان پر شود، یاد صنایع دستی میافتند؛ نمیگویم کاری نمیکنند اما کاری که درخور و در شأن صنایع دستی باشد، انجام نمیشود و مسأله مهم عدم همکاری درست سازمانها برای رونق بازار صنایع دستی است.
فعالیت 25 هزار نفر در عرصه صنایع دستی استان
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در گفتوگو با دنیای اقتصاد در خصوص وضعیت فعلی بازار صنایع دستی در استان میگوید: بازارصنايع دستي در هر منطقه تأثيرپذيري بسياري از ميزان توسعه گردشگري در آن منطقه دارد و مشهد مقدس نيز از اين وضعيت مستثني نیست ضمن اينكه با توجه به جايگاه ويژه این استان در صنعت گردشگري كشور، جايگاه ويژهاي نيز در توليد و به خصوص فروش كالاهاي صنايع دستي دارد.
حسین زارعصفت ادامه میدهد: باید یادآور شد وجود اينكه حضور خيل عظيم زائران در مشهد سابقه ديرينهای دارد اما برنامهريزي براي آنان و توجه به اين پتانسيل عظيم نگاه و تجربه جدیدی است كه در حال شكلگيري است و همين نگاه و تجربه نيز در حوزه صنايع دستي، تعريف صنايع دستي و نحوه فروش صنايع دستي به زائران وجود دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان در خصوص تعداد فروشگاههای صنایع دستی خاطرنشان میکند: علاوه بر رشد فروشگاهها در بخش خصوصي كه بيش از 100 فروشگاه در سطح شهر مشهد و طرقبه وشانديز وجود دارد، چهار فروشگاه زير نظر اين اداره كل در محلهاي نادري، فردوسي، مصلي و مدرس و چهار بازارچه در محلهاي هارونيه، پرديس فردوسي، آرامگاه خيام و بازار مدرس در حال فعاليت است يا مراحل بهرهبرداري خود را طي ميكنند.
زارعصفت با بیان اینکه درحال حاضر وضعيت بازار صنايع دستي اگرچه مطلوب نيست اما رو به پيشرفت به نظر ميرسد، تصریح میکند: شايد گواه اين مدعا افزايش فروشگاههاي صنايع دستي در سطح شهر و مراكز تفريحي و توريستي است؛ بايد توجه داشت هر چه تعداد بازارها و فروشگاهها بيشتر باشد، نياز به ايجاد رقابت، نيازسنجي و علاقمندي به دانستن سليقه مشتري بيشتر مورد مطالعه و توجه بازار قرار گيرد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان در پاسخ به سؤالی درباره میزان اشتغالزایی و درآمدزایی صنایع دستی در خراسان رضوی عنوان میکند: در حال حاضر تخمين زده ميشود بالغ بر25 هزار نفر در استان در این عرصه مشغول به كار باشند اما آمار دقيقي از ميزان درآمد آنان در دست نیست.
زارعصفت در واکنش به انتقاد برخی فعالان عرصه صنایع دستی از عرضه محصولات وارداتی در این بازار اظهار میکند: بايد يادآور شد صنايع دستي تعريف خاص خود را دارد و آنچه هم اكنون در بازار به اسم صنايع دستي چيني عرضه ميشود در حقيقت مطابق تعريف صنايع دستي نيست؛ آسيب حضور كالاهاي چيني در بازار ايران در همه صنوف مشهود است و صنايع دستي نيز از اين روند آسيب بسيار ديده است. وی اضافه میکند: ارزان بودن كالاهاي چيني، تيراژ بالا، تنوع و از همه مهمتر شناخت توليدكنندگان چيني از سليقه بازار سبب شده تا متأسفانه توان رقابت از توليدكننده ايراني سلب شود كه حمايت از توليدكننده داخلي، سختگيري گمرك در ورود كالاهاي چيني و قاچاق و تلاش توليدكننده و بازار براي كسب رضايت مشتري ميتواند اين روند را تعديل کند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان با اشاره به اینکه با توسعه بازار به طور حتم اوضاع بازار صنايع دستي ايران توسعه خواهد يافت، میافزاید: مشهد بيشك فرصت مغتنمي براي توسعه توليد محصولات صنايع دستي ايراني است و سازمان ميراث فرهنگي نيز به اين ظرفيت واقف است به همين جهت توسعه بازار صنايع دستي در غالب بازار سوغات مشهد در دستور کار دارد. وی یادآور میشود: سازمان میراث فرهنگی برگزاري نخستين نمايشگاه بازاريابي مشهد در بهمن مال سال 93 به منظور توجه به بازار صنايع دستي ايران را در دستور كار قرار داد كه برگزاري اين نمايشگاه و بررسي واكنش بازار، تجربه مفيد و جديدي در اين عرصه بود.
زارعصفت با تأکید بر اینکه حضور موفق در بازار سوغات مشهد نياز به تحقيق مطالعه و برنامهريزي دقيق دارد، میگوید: اين مهم در حال حاضر با وجود مشكلات، موانع و خلاءهاي قانوني در معاونت صنايع دستي مشهد و با كمك بخش خصوصي در حال انجام است .توجيه و تغيير سليقه بازار و مخاطبان عزم جدي تمام بدنه دولت و مجلس را ميطلبد كه تأكيد مقام معظم رهبري مبني بر استفاده از توليدات داخلي ميتواند سر لوحه اين برنامهريزي قرار گيرد.
از جنبههای فرهنگی و تاریخی صنایع دستی که بگذریم، بدون تردید بازار این محصولات از جمله بازارهایی است که میتواند اشتغالزایی و گردش مالی قابلملاحظهای داشته باشد به ویژه برای شهر مشهد که پتانسیل فوقالعادهای در زمینه جذب گردشگر دارد. احیای این بازار و خروج آن از کما توجه خاص مسئولان به این عرصه و هنرمندان آن را میطلبد و مستلزم فرهنگسازی برای ترویج دوباره استفاده از هنر دست هنرمندانی است که در طی این سالهای فراموشی بازار، تنها با عشق به این هنر و امید به احیای آن، کار خود را ادامه دادهاند.
| چرا تنها کاندیدای اتاق مشهد رای نیاورد؟ |
|---|
| رونمایی از کلید دار جدید اتاق مشهد |
| ترمز تورم مسکن در مشهد |
| موانع بزرگ مبادلات مهندسی |
| فرصت رونق هتلهای مشهد |
پیام شما با موفقیت ارسال شد .