فوریت اجرای روش‌های پیشرفته آبیاری در بخش کشاورزی

مروز بیش از 80 درصد اتلاف منابع آب کشور به دلیل استفاده نکردن از تکنولوژی‌های پیشرفته آبیاری در این بخش به هدر می‌رود و برخی از کارشناسان معتقدند که مدیریت منابع آب کشور در شرایط فعلی مدیریت مناسبی نیست و موجب شده تا طی سال‌های اخیر شاهد کاهش منابع آب‌های زیرزمینی و نیز کاهش سطح زیرکشت کشاورزی در برخی مناطق باشیم.

براساس آمار اعلام شده، میانگین آب مصرفی سرانه جهان در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و آشامیدنی حدود 580 مترمکعب برای هر نفر در سال بوده که این رقم در ایران سالانه حدود 1300 مترمکعب است و این امر بیانگر اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی است.
با اصلاح روش‌های آبیاری در بخش کشاورزی می‌توان گامی مهم و اساسی در کاهش مصرف آب و افزایش راندمان آب مصرفی در این بخش برداشت، اقدامی که نیازمند اعتبارات لازم، توجه مسئولان و همت کشاورزان است.

کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی نیازمند اعتبار است
مسئول آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: برای کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی استان در سال جاری پیش‌بینی 25 هزار هکتار آبیاری تحت فشار را داریم که میزان اعتبار این موضوع 150 میلیارد تومان است؛ در سال گذشته هم اعتباری معادل 100 میلیارد تومان برای اجرای آبیاری تحت فشار در 20 هزار هکتار از اراضی خراسان رضوی مصوب شد که 50 درصد از این مقدار، معادل 11 هزار هکتار از اراضی با اعتبار 52 میلیارد تومان به سیستم آبیاری تحت‌فشار مجهز شد.
محمد ابراهيم بهبودي خاطرنشان می‌کند: با اجرای طرح آبیاری تحت فشار، 5600 متر مکعب آب در هر هکتار صرفه‌جویی صورت می‌گیرد و همین امر دلیلی مهم برای اجرای جدی‌تر این طرح است.
بهبودی از انتقال آب با لوله به عنوان یکی دیگر از طرح‌های مهم برای کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی یادکرد و اظهار می‌کند: برای اجرای این طرح که از مصوبات سفر هیات دولت به استان بود، حدود 2000 کیلومتر از اراضی با اعتبار 100 میلیارد تومان مصوب شد که متاسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی این موضوع تاکنون محقق نشده است.
مسئول آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: با توجه به خاکی بودن کانال‌های آبرسانی به اراضی کشاورزی و مسیر شنی آن، نفوذ آب در خاک و هدررفت آن بسیار زیاد است و با طرح انتقال آب با لوله می‌توان تا 99 درصد راندمان آب را افزایش داده و در هر کیلومتر حدود 70 هزار متر مکعب آب صرفه‌جویی کرد.
بهبودی ادامه می‌دهد: در برنامه ششم توسعه هم پیشنهاد دادیم که در صورت اختصاص اعتبار لازم و اجرای 2500 کیلومتر انتقال آب با لوله در هر سال، 60 درصد برنامه را می‌توان در مدت برنامه ششم انجام داد و با اجرای این طرح‌ها بخش بزرگی از مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش خواهد یافت.
مسئول آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه احداث گلخانه‌ها برای کشت گیاهان یکی دیگر از روش‌های افزایش راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی است، می‌گوید: این روش یکی از روش‌های حوزه باغبانی است که مصرف آب در آن حدود یک دهم آبیاری سطحی و یا متعارف کنونی در اراضی کشاورزی است.
بهبودی می‌افزاید: ایجاد کانال‌های آبیاری عمومی به معنای پوشش بتنی کانال‌های آبیاری، انجام عملیات آب و خاک به معنای تسطیح اراضی و کشت و احداث شبکه‌های آبیاری در داخل قطعات اراضی کشاورزی، از دیگر طرح‌هایی است که می‌توان با اجرای آن بخشی از کمبود آب را جبران کرد.
مسئول آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی همچنین از اختصاص 12 ميلياردتومان اعتبار براي مرمت قنوات خبر داده و اظهار می‌کند: 50 درصد این اعتبارات تخصيص داده شده است. وي با بيان اين كه تعداد قنوات در سطح استان حدود 7360 رشته است، می‌گوید: تعدادي از اين قنوات دچار ريزش شده و يا ميزان ‌آب آن‌ها كاهش يافته است كه مرمت و احيای آن درحال اجراست.

اعطای اعتبار بلاعوض برای آبیاری تحت فشار
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز می‌گوید: آبیاری تحت فشار یکی از روش‌های مهم در صرفه‌جویی آب و افزایش راندمان آبی در بخش کشاورزی است که 85 درصد از اعتبار لازم برای اجرای این طرح به هر کشاورزی که نسبت به اجرای آن اقدام کند به طور بلاعوض اختصاص می‌یابد، این روش در سال‌های اخیر انجام شده و اثرگذار بوده است و بالا بردن راندمان انتقال آب از طریق لوله‌گذاری نیز یکی از روش‌های وزارت جهاد کشاورزی در راستای صرفه‌جویی مصرف آب در این بخش است که برای این مهم نیز اعتباراتی به کشاورزان اختصاص می‌یابد.
نجف‌قلی صالحی می‌افزاید: طرح آبیاری تحت فشار برای اکثر محصولات استراتژیک و حساس نظیر گندم، جو، چغندر قند و ... اجرا می‌شود و موضوع بسیار مهم حفظ آب است نه محصول زیرا می‌توان محصولات را عوض کرد و نوع کشت را تغییر داد.
صالحی درباره تدابیر لازم برای کاهش مصرف آب در محصول پرمصرف چغندر، اظهار می‌کند: توصیه این است که سطح زیر کشت چغندر باید کاهش یابد اما سعی ما بر این است که روش کشت نشایی را برای چغندر اجرا کنیم و این طرح در دست تحقیق بوده و هنوز اجرایی نشده است؛ در کشت نشایی دو سه نوبت در آبیاری صرفه‌جویی می‌شود و می‌توان با اجرای آن میزان مصرف آب برای تولید چغندر را تا حدودی کاهش داد.

بحران آب؛ مورد توجه جدی آستان قدس رضوی
رئیس مجمع و هیات‌مدیره سازمان اقتصادی رضوی نیز با اشاره به سرمایه‌گذاری‌ها و طرح‌های بزرگ به بهره‌برداری رسیده طی برنامه دوم آستان قدس رضوی، می‌گوید: در حوزه کشاورزی با توجه به مطالعات آینده‌پژوهی صورت گرفته، بحران آب به‌طور جدی موردتوجه قرار گرفته است.
مهدی عزیزیان ادامه می‌دهد: طی برنامه‌ریزی‌های انجام شده هم‌اکنون شرکت‌های تابعه آستان قدس با بهره‌گیری از تکنولوژی‌هایی نظیر استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین، حرکت به سمت کشت‌های گلخانه‌ای، ایجاد باغ‌های متراکم، کاهش میانگین سنی باغات، نوسازی و بهره‌گیری از ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی به روز، پتانسیل سنجی و بهینه‌سازی الگوی کشت و تولید با توجه به کاهش نزولات آسمانی و همچنین شرایط اقلیمی توانسته‌اند در مقایسه با سال‌های گذشته عملکرد مناسبی در رابطه با بحران آب و بهینه‌سازی مصرف آن داشته باشند.