فقر فرهنگ بیمه

بدون تردید در چنین فضایی آمیخته با ریسک، بهره‎گیری از مکانیزم بیمه در کاهش عدم‌قطعیت موجود موثر است و می‏تواند با جبران سرمایه‏های مالی، جایگزینی و بهسازی سرمایه‏های انسانی به سرپا نگه داشتن زندگی انسان در تمام سطوح کمک کند. می‏توان گفت مفهوم واژه «بيمه»، بيش از نتايج و بازده مالي، به حفظ آرامش انسان و کاهش آلام اجتماعی وابسته است.

با این حال برخی فعالان این عرصه بر این باورند که علیرغم سابقه 80 ساله بیمه در ایران، این صنعت هنوز تا حدودی مهجور است و برخی افراد از مزایای آن آگاه نیستند؛ برخی از صاحب‏نظران نیز دولتی بودن و رقابتی نبودن را از دیگر چالش‎های صنعت بیمه در کشور می‎دانند؛ همچنین نرخ‎شکنی برخی شرکت‎های بیمه از دیگر چالش‎هایی است که کارشناسان این عرصه مطرح می‎کنند.

گفت‏وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان صنعت بیمه را می‏خوانید:

دولتی بودن؛ مهم‎ترین چالش

مدیر بیمه آسیا در استان خراسان رضوی در خصوص ضرورت بیمه در زندگی با بیان اینکه بیمه به نوعی می‎تواند تجلی تعاون و همکاری بین افراد جامعه باشد و معمولا جوامع بشری مدیون وجود صنعت بیمه هستند، می‎گوید: جبران خسارت‏های مالی از وظایف اصلی صنعت بیمه است؛ علاوه بر این مسأله این صنعت در حفظ ثروت ملی، ایجاد تضمین برای سرمایه‏گذار، توسعه سرمایه‎گذاری، ایجاد اعتبار و به ویژه افزایش سطح رفاه جامعه نقش انکارناپذیری داشته است.

حسن اکبری خضری ادامه می‎دهد: جریان زندگی انسان و چرخه فعالیت‎های اقتصادی مملو از خطرات و تهدیدهای متنوع و گوناگونی است که بیمه می‏تواند این تهدیدها را جبران کند.

مدیر بیمه آسیا در استان با اشاره به اینکه هزینه جبران برخی از این خطرات در مقایسه با توانمندی‎های مالی افراد و مؤسسات زیاد نیست و خود آن‎ها می‎توانند از عهده جبران بخشی از این خسارت‎ها برآیند، خاطرنشان می‎کند: اما بخش قابل توجهی از این حوادث خسارت بالایی دارد که روند عادی زندگی شهروندان و فعالیت‎های معمولی اقتصادی را با اخلال جدی و گاهی خانمان‎برانداز مواجه می‎کند و به همین دلیل بیمه با ایجاد آرامش، اطمینان، امید به زندگی و فعالیت کم‎خطر برای شهروندان و فعالیت‏های اقتصادی از یک سو و تجهیز منابع سرمایه‎گذاری از سوی دیگر نقش قابل توجهی در رشد و توسعه اقتصادی جامعه ایفا می‎کند.

اکبری در خصوص مشکلات بیمه نیز اینطور می‏گوید: اولین چالش فقر فرهنگ بیمه در کشور و به ویژه در شهرهای کوچک است؛ صنعت بیمه به رغم سابقه طولانی که در کشور ما دارد، هنوز آنطور که شایسته و بایسته است در جامعه جا نیفتاده و هنوز شهروندان درنیافته‎اند که می‏توانند تمام عرصه‎های زندگی خود را، از تولد تا سالخوردگی، با صنعت بیمه پیوند بزنند. وی اضافه می‎کند: یکی از این عوامل عدم آشنایی مردم با صنعت بیمه است و علت دیگر خود شرکت‎های بیمه هستند که اطلاع‎رسانی درستی نداشته‎اند.

مدیر بیمه آسیا در استان نبود نیروهای متخصص جهت ارزیابی مناسب ریسک را از دیگر مشکلات صنعت بیمه برمی‎شمارد و می‎افزاید: این امر باعث شده نتوانیم ریسک را به موقع برآورد کرده و خسارت‎ها را هم به موقع پرداخت کنیم.

اکبری با اشاره به اینکه فقدان زمینه‎های لازم و بستر مناسب جهت توزیع بیمه‎های زندگی به عنوان عامل مهم و تأثیرگذار در صنعت بیمه مشکل دیگر این صنعت است، عنوان می‎کند: بیمه‎های زندگی یکی از بیمه‎‏های مفید است که در کشورهای خارجی از پوشش زیادی برخوردار است اما در کشور و استان ما خیلی نادیده گرفته شده و رشد کمی دارد.

مدیر بیمه آسیا در استان نبود همکاری و هماهنگی لازم بین دانشگاه‎ها و مؤسسات آموزش عالی با شرکت‎های بیمه را از دیگر مشکلات صنعت بیمه می‎داند و تصریح می‎کند: این امر باعث شده تا نتوانیم از تجربه خود افراد استفاده کنیم و از وابستگی صنعت بیمه به منابع اطلاعاتی خارجی رها شویم.

اکبری البته یکی از مهم‎ترین چالش‎های صنعت بیمه را مسأله دولتی بودن این صنعت عنوان و اظهار می‎کند: در کشور ما صنعت بیمه با نگاه دولتی مواجه است و تا زمانی که در این بخش این تفکر دولتی وجود داشته باشد، سهم رشد اقتصادی به کندی صورت می‏گیرد. وی ادامه می‎دهد: در حال حاضر شرکت‎های آسیا، البرز و دانا خصوصی شده‎اند و به تبع آن حدود 15 شرکت دیگر هم وجود دارند و قرار شده بود سهم بیمه ایران که در حال حاضر حدود 44 درصد است، تا 25 درصد کاهش یابد که متأسفانه با رقابت‎های نادرست این امر محقق نشده است.

مدیر بیمه آسیا در استان تعامل بیشتر صنعت بیمه و مؤسسات علمی و پژوهشی را یکی از راهکارهای رفع مشکلات موجود صنعت بیمه می‎داند و می‎گوید: می‏توان از دوران کودکی آموزش بیمه به کودکان را آغاز کرد. وی با بیان اینکه ارتقاء سطح آگاهی عمومی در زمینه بیمه‏های زندگی دیگر راهکار رفع مشکلات بیمه است، خاطرنشان می‏کند: از این طریق می‎توانیم با اطلاع‎رسانی صحیح و با هدف بالا بردن رفاه اجتماعی و تأمین رفاه اقشار جامعه به مردم آگاهی بدهیم.

اکبری به توافق هسته‎ای ایران و شش قدرت جهانی هم اشاره و عنوان می‏کند: در حال حاضر با توجه به رفع تحریم‎ها و توافقی که فعلا صورت گرفته است، می‎توانیم زمینه حضور شرکت‎های خارجی در کشور و رقابت با آن‎ها را فراهم کنیم و از این طریق صنعت بیمه را بیشتر رونق دهیم.

مدیر بیمه آسیا در استان با اعتقاد بر اینکه برای رفع مشکلات موجود می‏توان ساختار سازمانی مناسبی برای شرکت‎های بیمه طراحی کرد تا تحرک و انعطاف‎پذیری بیشتری متناسب با وضعیت موجود داشته باشد، تصریح می‎کند: بانک‎های اطلاعاتی متمرکز بر فعالیت و وضعیت بازار و ساختار اجتماعی و اقتصادی می‏تواند ایجاد و متناسب با آن محصولات بیمه‎های متناسب با نیازهای مشتری طراحی شود.

اکبری این نکته را نیز یادآور می‏شود که در طول چند سال گذشته دولت به عنوان نهاد حاکمیتی وظیفه خود را در زمینه اعمال نظارت تخصصی بر صنعت بیمه به خوبی را انجام داده است.

مدیر بیمه آسیا در استان به اعطای نمایندگی به افراد بی‏تجربه برای فروش صنعت بیمه نیز اشاره می‏کند و می‏گوید: متأسفانه این نمایندگی‎ها بدون اینکه این افراد از تجربه کافی برخوردار باشند، مانند سوپرمارکت ایجاد شده است. وی خاطرنشان می‏کند: البته به تازگی نظارت و بازبینی در این زمینه در حال انجام است و امیدواریم افراد با برخورداری از تجربه و دانش کافی این فعالیت را انجام دهند تا اطلاع‎رسانی صحیحی به مردم صورت گیرد.

چالشی از جنس نرخ‎شکنی

سرپرست منطقه دو بیمه البرز نیز در خصوص اهمیت بیمه در زندگی امروز اظهار می‎کند: بیمه نوعی اطمینان و آرامش را به جامعه منتقل می‎کند.

مجتبی قمری‌گل با اشاره به ضرورت تأمین امنیت خاطر در زمینه حفظ سرمایه برای صاحبان مشاغل، خاطرنشان می‏کند: بیمه برای تمام اقشاری که سرمایه خود را صرف مشاغل مختلف کرده‎اند، اطمینان خاطر ایجاد کرده و سرمایه آن‌‎ها را از مخاطرات احتمالی حفظ می‎کند.

سرپرست منطقه دو بیمه البرز با بیان اینکه پوشش‎های مورد نیاز برای صاحبان مشاغل در زمینه‎های مختلف در کشور فراهم است، تصریح می‎کند: افراد در هر حرفه‎ای که مشغول به فعالیت هستند، می‎توانند از بیمه استفاده کنند و از حفظ سرمایه خود مطمئن باشند.

قمری‎گل معتقد است: زمانی که سرمایه‎گذاران و صاحبان مشاغل نسبت به حفظ سرمایه خود مطمئن باشند، این اطمینان به جامعه منتقل می‎شود و این امر تأمین امنیت روانی جامعه را نیز به دنبال دارد.

سرپرست منطقه دو بیمه البرز با بیان اینکه مشکلات صنعت بیمه به دو بخش درونی و بیرونی تقسیم می‎شود، عنوان می‎کند: صنعت بیمه و شرکت‎های آن در عوامل خارجی دخیل نیستند و این مشکلات از مسائل کلان اقتصادی کشور، سیاست‎های کلی کشور، مسائل بین‏المللی که کشور با آن مواجه است و ... ناشی می‎شود؛ برای مثال شرکت‎های بیمه در تعیین نرخ دیه یا حق بیمه دخیل نیستند و تنها این تصمیمات کلان را اجرا می‎کنند.

قمری‎گل ادامه می‎دهد: سازمان‎های سیاست‎گذار خارج از صنعت بیمه در چند سال گذشته تعامل خوبی با شرکت‏های بیمه داشته‏اند و اگر این تعاملات افزایش یابد، شاهد کاهش مشکلات خوهیم بود.

سرپرست منطقه دو بیمه البرز در خصوص مشکلات داخلی صنعت بیمه نیز اظهار می‏کند: در حال حاضر یکی از مشکلات تأمین نیروی انسانی و فنی برای شرکت‏های بیمه است و بیشتر شرکت‏ها با این مشکل مواجه هستند. وی رفتار غیرحرفه‎ای برخی شرکت‏های بیمه را از دیگر مشکلات درونی این صنعت برمی‏شمارد و می‏افزاید: برای مثال برخی شرکت‏ها رفتارهایی از قبیل نرخ‎شکنی انجام داده و نرخ‏های غیرفنی ارائه می‎دهند که این امر باعث می‎شود هزینه خسارت‏ها به درستی پرداخت نشود و همین مسأله چالش‎هایی را حتی برای خود این شرکت‏ها ایجاد می‎کند.

قمری‎گل با بیان اینکه از حدود دو سال پیش اقداماتی برای بهبود وضعیت شرکت‏های بیمه در حال انجام است، خاطرنشان می‏کند: برای مثال نظارت بیمه مرکزی بر ذخایر بیمه‏ها افزایش یافته است؛ از طرف دیگر شاهد واگذاری بی‎رویه شبکه نمایندگی‏های فروش بودیم که بر این مسأله نیز نظارت‏هایی صورت می‎گیرد.

سرپرست منطقه دو بیمه البرز با بیان اینکه در گذشته برخی مدیران بدون برخورداری از اصول مدیریت، این وظیفه را بر عهده می‎گرفتند، تصریح می‎کند: این مسأله نیز در حال حاضر از سوی بیمه مرکزی در حال کنترل است؛ همچنین ورود نیروی کار آموزش دیده به بازار از دیگر اقدامات مثبتی است که در حال انجام است.

قمری‎گل با تأکید بر لزوم فرهنگ‎سازی در زمینه ترویج استفاده از بیمه می‎گوید: باید این احساس نیاز در جامعه و افراد ایجاد شود و مردم نیز از مزایای بیمه آگاه شوند؛ در این صورت قطعا شرکت‏های بیمه از وضعیت فعلی خارج می‎شوند.

سرپرست منطقه دو بیمه البرز در خصوص برخی اظهار نظرها مبنی بر دولتی بودن صنعت بیمه در کشور اظهار می‏کند: در حال حاضر تمام شرکت‎های بیمه غیر از بیمه ایران به بخش خصوصی واگذار شده‎اند و نگرانی در زمینه دولتی بودن صنعت بیمه وجود ندارد؛ در وضعیت فعلی نگرانی عمده این است که برخی شرکت‏های خصوصی بیمه برای افزایش سهم خود در بازار اقدام به نرخ‎شکنی می‏کنند و باید این مشکل برطرف شود.

ضرورت اطلاع‎رسانی صحیح

مدیرکل تأمین اجتماعی خراسان رضوی نیز در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه بیمه به دو بخش بیمه تجاری و اجتماعی تقسیم می‎شود و هر یک ضرورت متفاوتی دارد، اظهار می‎کند: در مجموع این بیمه‎ها یک پیام را برای افراد جامعه دارد و آن پیام این است که انسان ریسک‏های زندگی را پوشش دهد و از این طریق خود متحمل خسارت‎های زیادی نشود.

محمد قوامی با اشاره به اینکه جبران خسارت‎ها از طریق بیمه در بخش تجاری به خوبی مشهود است، خاطرنشان می‎کند: زمانی که فرد خودرو یا منزل خود را در مقابل حوادث بیمه می‎کند به دلیل اینکه خود توان جبران این خسارت‌ها را ندارد، از طریق بیمه حمایت و پشتیبانی شود. وی ادامه می‎دهد: در بحث بیمه‎های اجتماعی این مسأله فراتر است و بیمه حال و آینده افراد را پوشش می‎دهد؛ فرد در زمان حال در قبال مشکلاتی مانند بیماری از پوشش بیمه بهره‎مند شود و از طرف دیگر در آینده و در زمان ناتوانی و سالخوردگی نیز مورد حمایت قرار می‎گیرد.

مدیرکل تأمین اجتماعی استان با اشاره به اینکه بر اساس اصل 29 قانون اساسی بهره‎مندی از مزایای بیمه در دوران از کارافتادگی از حقوق افراد است، تصریح می‏کند: بر اساس قانون خود دولت‎ها هم تکلیف دارند که این کار را انجام دهند.

قوامی در خصوص تأثیر بیمه در ایجاد انگیزه در کارگران عنوان می‎کند: کارگرانی که تضمین کافی با پوشش بیمه اجتماعی دارند، به مراتب دلسوزانه‎تر فعالیت می‏کنند نسبت به افرادی که دغدغه آینده را دارند و این نگرانی در فعالیت آن‎ها تأثیرگذار خواهد بود.

مدیرکل تأمین اجتماعی استان عمده‎ترین مشکل بیمه را آشنا نبودن برخی افراد می‎داند و می‎گوید: هنوز برخی افراد با مزایای بیمه آشنا نیستند و این ضرورت را احساس نمی‎کنند که تحت پوشش بیمه قرار بگیرند؛ هستند کارفرمایانی که تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‎اند.

قوامی تصریح می‎کند: یکی از مشکلات این است که برخی افراد دغدغه امروز خود را ندارند و به فکر فردا نیستند و برای رفع این مشکل باید اطلاع‎رسانی صحیحی در خصوص ضرورت و مزایای بیمه از طریق رسانه‎ها، انجمن‎ها و گروه‎های مرتبط با کارفرمایان صورت گیرد و این ضرورت‎ها بیان شود. وی اضافه می‎کند: از طرف دیگر برخی افراد به دلیل اینکه نیاز مالی ندارند، ضرورت بیمه را احساس نمی‏کنند.

مدیرکل تأمین اجتماعی استان در خصوص راه‎های توسعه خدمات بیمه‎ای نیز اینطور پاسخ می‎دهد: یکی از راه‎ها بیمه‏های اجباری است که در حال انجام است؛ راهکار دیگر اطلاع‎رسانی صحیح است.

قوامی وضعیت بیمه استان را در مقایسه با سایر استان‎های کشور خوب ارزیابی می‎کند و می‎افزاید: در حال حاضر حدود دو میلیون و 700 هزار نفر در استان تحت پوشش تأمین اجتماعی هستند؛ به عبارت دیگر بیش از 44 درصد جمعیت استان تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار گرفته‎اند. وی با بیان اینکه در مقایسه با بسیاری از استان‏ها عملکرد خوبی داریم، به این نکته نیز اشاره می‎کند: با این حال برخی استان‏ها که صنعتی هستند، پوشش بیمه‏ای بیشتری دارند و لذا از این جهت اندکی با میانگین کشوری فاصله داریم.