شمشیر دولبه سرمایه‎گذاری در اکوتوریسم

به گواه آمار، بهشت چهار فصل ایران رتبه پنجم جهان را از نظر جاذبه‎های اکوتوریستی به خود اختصاص داده با این حال به اذعان صاحب‎نظران و متولیان این عرصه، اکوتوریسم در کشور ما مغفول مانده است و حتی هنوز در شناسایی و معرفی جاذبه‎های طبیعی کشور نیز چندان موفق نبوده‎ایم.

کارشناسان بر این باورند که توسعه اکوتوریسم یک توسعه پایدار است و برای تحقق آن باید بخش خصوصی به این عرصه وارد شود و در این زمینه سرمایه‎گذاری کند اما نباید از این واقعیت نیز غافل شد که سرمایه‎گذاری در اکوتوریسم همانند شمشیر دو لبه‎ای است که از یک سو ممکن است توسعه طبیعت‎گردی را به دنبال داشته باشد اما از سوی دیگر اگر این توسعه، غیراصولی و بدون برنامه باشد، آثار مخربی و جبران‎ناپذیری بر محیط زیست خواهد داشت.

اگرچه در کشور رتبه‎بندی خاصی در زمینه جایگاه استان‎های مختلف در زمینه اکوتوریسم وجود ندارد با این حال با توجه به اینکه بیشتر جاذبه‎های اکوتوریستی کشور، از عرصه‎های کویری و بیابانی گرفته تا جنگل و کوهستان، در خراسان رضوی وجود دارد، می‎توان ادعا کرد این استان جایگاه خوبی را در این زمینه به خود اختصاص داده است؛ اما دریغ و افسوس که با وجود چنین ظرفیت‎هایی هنوز شاهد این هستیم که طبیعت‎گردی‎ها لجام‎گسیخته و بدون برنامه است و در نتیجه نه تنها آثار چندان مثبتی برای افزایش رفاه، شکوفایی اقتصاد و بهبود وضع زندگی بومیان منطقه ندارد بلکه تبعات منفی و مخربی نیز بر محیط زیست دارد.

برنامه‎ریزی مدون، تأمین زیرساخت‎ها، ورود بخش خصوصی، مشارکت بومیان منطقه، توسعه اکوتوریسم همپای توسعه گردشگری مذهبی در خراسان رضوی، فرهنگ‎سازی، شناسایی و معرفی ظرفیت‏های اکوتوریستی و ... از جمله راهکارهایی است که کارشناسان و صاحب‎نظران در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» برای توسعه صحیح اکوتوریسم مطرح کرده‎اند.

فراهم نشدن زمینه استفاده از جاذبه‎های اکوتوریستی

مدیرگروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد با بیان اینکه طبق تعریف انجمن جهانی اکوتوریسم، گردشگری طبیعت سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که باعث بهبود زندگی مردم منطقه می‌شود، اظهار می‎کند: در توسعه اکوتوریسم باید مسئولانه بودن سفر به طبیعت و پایداری محیط زیست مد نظر باشد و همچنین در این سفر جنبه‎های اقتصادی و رفاه و بهبود زندگی مردم منطقه نیز حائز اهمیت است.

دکتر هادی رفیعی به این نکته نیز اشاره می‌کند که ایران جایگاه پنجم تنوع زیستی را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است و خاطرنشان می‎کند: این امر یک موقعیت ویژه و یک موهبت است با این حال این جایگاه نباید باعث شود در اکوتوریسم سفر مسئولانه و بهبود وضع زندگی مردم محلی را نادیده بگیریم.

این عضو هیأت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد با اشاره به جنبه‎های اقتصادی توسعه اکوتوریسم می‎گوید: توسعه اکوتوریسم قطعا اشتغال منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‎تواند منابع درآمدی به همراه داشته باشد؛ در یک نگاه کلان‎تر این صنعت برای دست‎اندرکاران ارزش افزوده ایجاد می‎کند؛ همچنین توسعه اکوتوریسم رفاه مردم منطقه را افزایش می‎دهد زیرا به واسطه وجود این جاذبه‎های طبیعی زیرساخت‎هایی در این مناطق فراهم می‎شود که همین امر افزایش رفاه بومیان را به دنبال خواهد داشت و زنجیره خدمات را تحت تأثیر قرار می‎دهد.

رفیعی با بیان اینکه حدود 30 تا 40 درصد جاذبه‎‏های استان جاذبه‎های اکوتوریستی هستند، عنوان می‎کند: زمینه استفاده از این جاذبه‎ها به درستی فراهم نشده است؛ با وجود اینکه خراسان رضوی از جاذبه‎های کویری، دشت، کوهستان، جنگل و ... برخوردار است اما این بخش هنوز در استان مغفول مانده است.

مدیرگروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد در خصوص علت مغفول ماندن از اکوتوریسم در خراسان رضوی اینطور پاسخ می‎دهد: حدود 90 تا 95 درصد سفرها به خراسان رضوی با هدف زیارت انجام می‎شود اما هنوز نتوانسته‎ایم از حضور زائران در توسعه بخش‎های مختلف گردشگری استفاده کنیم؛ اگر گردشگری طبیعت همپای گردشگری مذهبی مطرح شود، نه تنها گردشگری توسعه همه‎جانبه می‎یابد بلکه به زیارت هم غنا می‎بخشد و باعث افزایش ماندگاری زائران نیز می‎شود.

رفیعی عدم شناخت جاذبه‎های اکوتوریستی استان را یکی از چالش‎های گردشگری طبیعت می‎‏داند و خاطرنشان می‎کند: هنوز در استان نتوانسته‎ایم چند منطقه اکوتوریستی را به عنوان برند و شاخص در این زمینه معرفی کنیم؛ برای برند شدن یک منطقه اکوتوریستی باید زیرساخت‎ها فراهم شود و با فراهم ساختن این زیرساخت‌ها می‌توان برای مباحث تورگردانی و ... برنامه‌ریزی کرد. وی با اشاره به اینکه خراسان رضوی به لحاظ ورود زائران رتبه نخست کشور را دارد، تأکید می‎کند: می‌توانیم از این ظرفیت برای گسترش اکوتوریسم استفاده کنیم؛ با توسعه اکوتوریسم تمرکززدایی از مشهد صورت می‎گیرد و زائران به سایر شهرهای استان نیز سفر می‎کنند و از این طریق وضع زندگی آن‌ها نیز بهبود و اقتصاد این شهرها توسعه خواهد یافت.

این عضو هیأت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد با اعتقاد بر اینکه توسعه اکوتوریسم را باید با مشارکت مردم محلی در نظر گرفت، می‏گوید: یکی از پتانسیل‏ها در زمینه استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در توسعه اکوتوریسم جوامع محلی و بومیان منطقه است که می‎توان از امکانات آن‎ها بهره‎برداری کرد.

رفیعی با بیان اینکه دولت، بومیان منطقه و بخش خصوصی در توسعه اکوتوریسم همپای هم هستند، اظهار می‏کند: اگر دولت نخواهد برای توسعه زیرساخت‎ها سرمایه‎گذاری کند، جاذبه‏ای نیز برای سرمایه‏گذاری بخش خصوصی وجود نخواهد داشت؛ پس از فراهم شدن زیرساخت‎‏ها توسط دولت، سرمایه‎گذاری بخش خصوصی و جامعه میزبان باید در بخش‎هایی که انتفاع دارد، صورت گیرد.

مدیرگروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد سرمایه‎گذاری در حوزه اکوتوریسم را تیغه دو لبه‎ای می‎داند و می‎افزاید: از یک طرف می‎خواهیم اکوتوریسم را توسعه دهیم و از طرف دیگر باید به خاطر داشته باشیم برای حفظ محیط زیست مسئولیت داریم. وی با بیان اینکه گاهی می‎بینیم برخی جاده‎ها در این مناطق اکوتوریستی برای دسترسی آسان‎تر آسفالت می‎شوند، خاطرنشان می‏کند: اگرچه تسهیل دسترسی به جاده خوب است اما این اقدام آسیب‎های زیادی به محیط زیست وارد می‎کند.

لزوم ورود بخش خصوصی به اکوتوریسم

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اکوتوریسم را از ظرفیت‎های خوب این استان برمی‌شمارد و تصریح می‌کند: طبیعت خراسان رضوی بسیار متنوع و پر جاذبه است و عرصه‎های کویری، جنگل‎ها، کوهستان‎ها و ... استان می‎تواند به توسعه اکوتوریسم کمک کند.

حمید صالحی معتقد است توسعه گردشگری طبیعت در استان خراسان رضوی نیازمند برنامه‎ریزی و حضور بخش خصوصی است و می‎گوید: از طرف دیگر زیرساخت‎هایی نیز در این زمینه نیاز است که سازمان‌های مرتبط باید آن‌ها را فراهم کنند. وی با بیان اینکه گردشگری به صورت عام در کشور ما جایگاه پایداری ندارد، خاطرنشان می‎کند: پتانسیل‎های اکوتوریسم نیز مانند سایر بخش‌های گردشگری در کشور نیازمند توجه بیشتری است و با ورود بخش خصوصی و برنامه‌ریزی‌های مدون می‌توان در این زمینه به شکوفایی رسید.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بر ضرورت حضور بخش خصوصی در توسعه اکوتوریسم تأکید و اظهار می‎کند: بخش خصوصی در تمام زمینه‎ها دست بازتری دارد و اقتصادی که بر پایه و محور بخش خصوصی باشد رونق و پایداری بیشتری خواهد داشت.

صالحی چالش اصلی در زمینه توسعه اکوتوریسم را فراهم نبودن زیرساخت‎های لازم می‎داند و با تأکید بر لزوم معرفی جاذبه‎های طبیعی گردشگری خراسان رضوی به گردشگران، می‎افزاید: آشنا نبودن طبیعت‎گردان با محیط‎های طبیعی چالش دیگری است که باید در این زمینه اطلاع‎رسانی درستی صورت گیرد و اکوتوریست‎ها در قالب برنامه‎های سازماندهی شده علمی جذب مناطق طبیعی شوند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در خصوص اقتصاد اکوتوریسم ادامه می‌دهد: اقتصاد بر مبنای توریسم سراسر فرصت است؛ گردشگری در تمام بخش‎ها باعث شکوفایی منطقه می‎شود بدون اینکه هزینه زیادی را به مقصد تحمیل کند؛ مفهوم واقعی طبیعت‎گردی این است که هیچ چیزی جز رد پا در طبیعت باقی نماند و هیچ چیزی جز خاطره و یادگاری از طبیعت خارج نشود و در این صورت است که توسعه اکوتوریسم باعث توسعه اقتصادی منطقه می‎شود. وی اضافه می‌کند: توسعه اکوتوریسم می‌تواند باعث انتقال فرهنگ غنی و اصیل موجود در جوامع بومی منطقه به سایر مناطق شود.

صالحی به نقش بومیان به عنوان راهنمایان گردشگران طبیعت نیز اشاره و عنوان می‌کند: جوامع محلی باید روش برخورد با اکوتوریست‎ها را بدانند و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود. وی در خصوص تبعات منفی احتمالی توسعه اکوتوریسم اینطور پاسخ می‎دهد: چیزی که در حال حاضر اتفاق می‎افتد، طبیعت‎گردی واقعی نیست زیرا آسیب‌های بسیاری از آزار حیوانات گرفته تا آتش‎سوزی و تخریب محیط به همراه دارد و این افراد در واقع از طبیعت سوءاستفاده می‎کنند؛ باید در زمینه اکوتوریسم واقعی فرهنگ‌سازی شود تا از این طریق این تبعات منفی کاهش یابد و افرادی که برای استفاده از طبیعت می‎آیند، به طبیعت‎گرد واقعی تبدیل شوند.

آماری از ترنول مالی اکوتوریسم نداریم

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشهد نیز در گفت‎وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه در اکوتوریسم تأکید ویژه‌ای بر حفظ محیط زیست و بهره مالی جامعه بومی منطقه شده است، می‎افزاید: اما شاهد این هستیم که در بسیاری از طبیعت‎گردی‏ها این مسائل رعایت نمی‎شود و اکوتوریسم با مسائل و مشکلاتی از قبیل آلودگی محیط زیست و عدم انتفاع بومیان همراه است.

علی‌اکبر احمدزاده در پاسخ به سؤالی مبنی بر میزان ترنول مالی اکوتوریسم در خراسان رضوی اینطور پاسخ می‎دهد: در این زمینه هیچ آماری نداریم؛ این بخش تاکنون مغفول مانده است و به همین دلیل آمار دقیقی در دسترس نیست.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشهد به اجرای برنامه‎هایی از قبیل آموزش آژانس‌های مسافرتی و تورلیدرها اشاره و اظهار می‎کند: مباحث فرهنگ‌سازی چند سالی است که در اداره کل میراث فرهنگی آغاز شده اما سایر سازمان‎ها از قبیل آموزش و پرورش و رسانه‎ها نیز باید ورود پیدا کنند.

احمدزاده در خصوص جایگاه خراسان رضوی به لحاظ جاذبه‎های طبیعی و اکوتوریستی تصریح می‎کند: رتبه‎بندی خاصی در این زمینه در کشور وجود ندارد اما می‎توان گفت بیشتر جاذبه‎های طبیعی کشور از جنگل‌ و کوهستان گرفته تا مناطق کویری و بیابانی در استان ما وجود دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشهد در خصوص تأمین زیرساخت‎ها برای توسعه اکوتوریسم عنوان می‎کند: در یک سال اخیر برنامه‌ریزی‌های خوبی انجام شده و هماهنگی لازم بین ادارات مختلف ایجاد شده است؛ در استان خراسان رضوی جلساتی با اداره کل محیط زیست و منابع طبیعی داشتیم و یکی از مصوبات خوب ایجاد اقامتگاه‎های بوم‎گردی بوده است؛ این اقامتگاه‎ها منطبق با طبیعت منطقه خواهد بود و زمینه را برای حضور مردم و علاقمندان طبیعت و از طرف دیگر زمینه اشتغالزایی بومیان را نیز فراهم می‎کند.

احمدزاده به نقش بومیان منطقه در توسعه اکوتوریسم نیز اشاره و خاطرنشان می‎کند: باید آموزش‎هایی به دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی این مناطق ارائه و از این طریق بومیان با گردشگری طبیعت و اهمیت آن در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... آشنا شوند. وی ادامه می‎دهد: تا زمانی که مردم بومی و محلی از حضور گردشگر بهره نبرند، اکوتوریسم گسترش نمی‌‎یابد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشهد در خصوص راهکارهای کاهش تبعات منفی گسترش اکوتوریسم بر محیط زیست اظهار می‎کند: آموزش در این زمینه نقش پررنگ و حیاتی دارد؛ همچنین باید از ظرفیت نهادها و سمن‎های مردمی نیز در این زمینه استفاده شود.

توسعه اکوتوریسم توسعه پایدار است

رئیس حفاظت محیط زیست طرقبه، شاندیز نیز در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: بیش از 10 درصد کل اراضی استان به عنوان مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست وجود دارد و اولویت اول ما معرفی این مناطق به طبیعت‌گردان است.

مرتضی شیرزور جنگل‎ها، پارک‏های ملی، مناطق کویری، گونه‌های خاص جانوری از قبیل قوچ اوریال، گونه‎های مختلف گربه‎سانان و ... را از جاذبه‎های اکوتوریستی خراسان رضوی برمی‎شمارد و خاطرنشان می‏کند: با وجود اینکه کشور ما به لحاظ غنای جاذبه‏های طبیعی رتبه پنجم دنیا را دارد اما متأسفانه نتوانسته‎ایم از این ظرفیت‎‏ها استفاده کنیم و خراسان رضوی هم از این مسأله مستثنا نیست.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه خراسان رضوی توسعه اکوتوریسم را یک توسعه پایدار می‎داند و تصریح می‎کند: در حال حاضر تمام تفکر سرمایه‎گذاری حول این محور می‎چرخد که باید توسعه پایدار مد نظر باشد. وی رشد متوسط انواع مختلف گردشگری را در دنیا 14 درصد اعلام می‏کند و می‎افزاید: این رقم در خصوص اکوتوریسم 30 درصد است و نباید از این غافله عقب بمانیم.

شیرزور با بیان اینکه بدون اینکه نیازی به صرف هزینه‎ای برای جذب گردشگر به محیط‎های طبیعی باشد، افراد برای ورود به طبیعت تمایل دارند، عنوان می‏کند: آماری از میزان گردش مالی اکوتوریسم در دسترس نیست اما با در نظر گرفتن حداقل هزینه‎های یک گردشگر طبیعت از قبیل اسکان، تغذیه و ... مشخص می‎شود که عایدی فراوانی می‎توان از این طریق به دست آورد.

رئیس حفاظت محیط زیست طرقبه، شاندیز نبود برنامه مدون در زمینه گردشگری طبیعت چالش اصلی این حوزه می‎داند و معتقد است: تأمین امنیت گردشگران چالش دیگری در این حوزه محسوب می‎شود؛ منظور از امنیت، تأمین مالی و تأمین جانی گردشگران است. وی تأمین راه‎ها و جاده‌های ارتباطی را از دیگر چالش‎ها برمی‎شمارد و می‎افزاید: ایجاد این راه‎های ارتباطی هم مزیت محسوب می‏شود و هم ممکن است باعث آسیب به محیط زیست شود.

شیرزور با اعتقاد بر اینکه شناسایی و معرفی ظرفیت‏های گردشگری اقدام مهمی در جهت توسعه اکوتوریسم است، در خصوص نقش بومیان منطقه در توسعه گردشگری طبیعت اظهار می‎کند: بومیان منطقه می‎توانند به عنوان راهنما، گردشگران را به مناطق کمترشناخته شده هدایت و به صورت مستقیم خدماتی ارائه کنند و از این طریق برای خود درآمدزایی نیز داشته باشند. وی با بیان اینکه مردم منطقه به صورت مستقیم می‎توانند به حفظ طبیعت کمک کنند، تصریح می‏کند: زمانی که مردم بدانند آثار حفظ طبیعت به زندگی خود آن‎ها برمی‎گردد، تمایل بیشتری به حفظ محیط زیست خواهند داشت.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه زمانی که گردشگران وارد منطقه‎ای شوند، دولت برخی زیرساخت‎ها را فراهم می‏کند و خدماتی را ارائه می‏دهد و این امر به بهبود وضع زندگی و اقتصاد جوامع بومی آن منطقه کمک خواهد کرد، خاطرنشان می‏کند: با این حال بخش خصوصی جزء ارکان اصلی سرمایه‎گذاری در توسعه اکوتوریسم محسوب می‎شود زیرا دولت سازوکار، نیرو و تجهیزات کافی را برای ارائه خدمات اکوتوریسم در اختیار ندارد.

شیرزور با تأکید بر اینکه اکوتوریسم اگر به صورت اصولی گسترش یابد، یک توسعه پایدار است، در خصوص تبعات منفی احتمالی توسعه اکوتوریسم تصریح می‏کند: گسترش اکوتوریسم آسیبی به طبیعت نمی‎زند؛ باید آموزش‎هایی برای گردشگران طبیعت داشته باشیم؛ از طرف دیگر باید آموزش‌هایی نیز به لیدرها و تورگردان‌ها ارائه شود. وی با بیان اینکه گردشگران طبیعت حق تخریب محیط زیست و برداشت خاک و گیاه و ... را ندارند، عنوان می‎کند: به طور اصولی طبیعت‎گردی آسیبی به منطقه نمی‎زند اما در صورت عدم رعایت ضوابط قانونی تبعاتی از قبیل انباشت زباله، تخریب محیط زیست، تخریب گونه‌های گیاهی و ... را به دنبال خواهد داشت.

اکوتوریسم مهجور مانده است

رئیس حفاظت محیط زیست تربت‌جام در توضیح اکوتوریسم می‎گوید: اكوتوريسم يا طبيعت‎گردي عبارت است از يكي انواع گردشگري كه در بستر طبيعت صورت مي‌گيرد اما بين اكوتوريسم و طبعيت‏گردي تفاوت وجود دارد؛ به عبارت ديگر هر گونه طبيعت‎گردي اكوتوريسم تلقي نمي‌شود و اكوتوريسم زير مجموعه طبيعت‎گردي است؛ اكوتوريسم يعني تورهاي گردشگري به منظور جذب تمام انواع طبيعت‌دوستان، طبيعت‎شناسان، دانشمندان، هنرمندان و ماجراجويان كه انگيزه‌ اصلي آنها صرفا تفريح نيست بلكه به تماشاي شگفتي‎هاي طبيعت، گونه‌هاي كمياب، پديده‌هاي طبيعي و حتي‎الامكان در شرايط دست نخورده و بكر می‎روند.

جواد دامن‎پاک با بیان اینکه از سال 1990 اكوتوريسم به عنوان راهكاري براي توسعه پايدار توسط سازمان‌هاي غيردولتي، كارشناسان توسعه و مراكز دانشگاهي مطرح شد و مورد مطالعه قرار گرفت، تصریح می‎کند: بنابراين اصطلاح اكوتوريسم هم به عنوان يك مفهوم و هم به صورت شاخه‎اي از اقتصاد تعريف مي‎شود.

این کارشناس محیط زیست به این نکته نیز اشاره می‎کند که تاکنون تحقیقاتی در خصوص میزان درآمدزایی اکوتوریسم انجام نشده و آماری در این زمینه در دسترس نیست و می‏افزاید: با توجه به ظرفیت‎های موجود در زمینه اکوتوریسم در استان، ضرورت سرمایه‎گذاری هم توسط بخش دولتی و هم بخش خصوصی در این زمینه احساس می‎شود؛ بخش دولتی باید زیرساخت‎ها را فراهم کند و بخش خصوصی نیز برای بهره‎برداری از آن‏ها سرمایه‎گذاری کند.

دامن‎پاک با بیان اینکه مشکلاتی در زمینه توسعه اکوتوریسم وجود دارد، خاطرنشان می‏کند: بهره‏برداری از جاذبه‌های اکوتوریستی اگر اصولی و طبق برنامه نباشد، آسیب‎هایی را از قبیل بحث آلودگی‌های زیست محیطی به دنبال خواهد داشت؛ توسعه اکوتوریسم بر اساس برنامه مدون و به دور از لجام‎گسیختگی میزان آثار تخریبی را به حداقل میرساند.

رئیس حفاظت محیط زیست تربت‌جام با اشاره به اینکه گسترش اکوتوریسم می‏تواند باعث توسعه اقتصادی جوامع بومی شود، اظهار می‎کند: از طرف دیگر این بومیان می‎توانند از طریق اکوتوریسم، فرهنگ خود را نیز به سایر مناطق منتقل کنند.

دامن‎پاک معتقد است اکوتوریسم مهجور مانده و با وجود پتانسیل‎های بسیار موجود، به آن پرداخته نشده است و می‎گوید: اگر متولیان امر بیشتر  به این حوزه بپردازند زمینه مناسبی برای اشتغال فراهم می‌شود و از این طریق بخشی از مشکلات اقتصادی موجود برطرف خواهد شد. وی ادامه می‎دهد: به نظر مي‌رسد تهيه طرح جامع گردشگري و احصاء تمامي توانمندي‎ها در زمینه اکوتوریسم، معرفي و شناساندن اين توانمندي‎ها به مردم و سرمايه‎گذاران، ايجاد زيرساخت‎هاي مورد نياز و فراهم كردن بستر لازم توسط دولت جهت ورود سرمايه‌گذاران بخش خصوصي شهرستان، استان و كشور به اين عرصه و نيز پشتيباني و ارائه تسهيلات مختلف به بخش خصوصي راه را براي توسعه فعاليت‎هاي گردشگري طبیعت فراهم مي‎کند.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه امروزه موضوع اشتغال يكي از اصلي‎ترين و مهم‌ترين موضوعات و دغدغه‎هاي دولت است، می‎افزاید: فعاليت‎هاي گردشگري نيز در كناير ساير بخش‌ها و فعاليت‌هاي اقتصادي مي‎تواند نقش مهمي در ايجاد اشتغال و توسعه اقتصادی به عنوان اولويت اصلي دولت بر عهده گيرد.