آموزش و پرورش در بوته نقد

همچنین بر اساس آمار ارائه شده از سوی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی حدود 13 درصد دانش‎آموزان استثنایی، 14 درصد دانش‎آموزان شبانه‎روزی و 9 درصد دانش‎آموزان روستایی کشور در این استان مشغول به تحصیل هستند؛ بر اساس آمار جمعیت دانش‎آموزان خراسان رضوی به تنهایی با هشت استان کشور برابری می‎کند و همین امر گواه جایگاه ویژه این استان در کشور و پهن‎پیکر بودن آموزش و پرورش این استان است.

حدود دو سالی می‎گذرد از زمانی که امضای وزیر آموزش و پرورش پای حکم انتصاب مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی خورد؛ در طول این دو سال گذشته آموزش و پرورش استان اتفاقات ریز و درشت بسیار، از انتصاب‎های مختلف و برگزاری همایش‎ها و جلسات گرفته تا تحصن معلمان و درخواست آن‌ها برای پرداخت مطالبات را به خود دیده است؛ در آستانه سومین سال فعالیت این اداره کل در دولت تدبیر و امید نظر کارشناسان و صاحب‎نظران این حوزه را درباره کارنامه عملکردی آن جویا شده‎ایم و مختصر ارزیابی داشته‎ایم.

آفت انتصاب‎های حزبی و جناحی

معاون اسبق پژوهش، برنامه‎ریزی و منابع انسانی آموزش و پرورش خراسان رضوی در خصوص عملکرد این اداره کل در حوزه انتصابات در طول دو سال گذشته اینطور پاسخ می‎دهد: یکی ازعمده‎ترین آ‌سیب‏های موجود در آموزش و پرورش مسأله عزل و نصب‎هاست که تقریبا در تمام ادوار وجود داشته است؛ عزل و نصب‌هایی که با توجه به گرایش‎های سیاسی، حزبی و جناحی انجام می‎شود و کم و بیش در مدیریت آموزش و پروروش بعد از انقلاب این آسیب و معضل خود را نشان داده و لطمه و هزینه‎های زیادی را هم به سیستم وارد کرده است.

سیدحمید پیش‎نماز با اعتقاد بر اینکه درحال حاضر نیز محوریت انتصاب‏ها باز همان معیارهای بیرونی وکم ارتباط با حوزه تعلیم و تربیت است، می‎افزاید: خطای دیگری که به ویژه در حال حاضر آسیب‎زاست، تأکید بر مدرک و مخصوصا مدرک دکتری است و در بعضی صحبت‌ها نیز این معیار به عنوان نقطه‌قوت تلقی می‏شود در صورتی که با کمی تأمل خطا بودن این معیار روشن می‏شود.

معاون اسبق پژوهش اداره کل آموزش و پرورش استان ادامه می‏دهد: مدارک نامرتبط با حوزه مدیریت آموزش و پرورش و برخی مدارک نامعتبر می‏تواند مغالطات آماری زیادی را دامن زند؛ علاوه بر اینکه در مدیریت‎های صنفی و اجرایی نیاز عمده به تجربیات صحیح و موفق است نه مدرکی کذائی و غیرمرتبط؛ گویی علمی به عنوان مدیریت آموزش و پرورش وجود ندارد زیرا برای تصدی این مهم همه تخصص‎ها می‏توانند ورود داشته باشند.

پیش‌نماز در خصوص عملکرد آموزش و پرورش در حوزه پرداخت مطالبات فرهنگیان با بیان اینکه این مسأله چند بخش وچند بعد دارد، خاطرنشان می‏کند: بخشی از این امر در قالب مطالبات قانونی وجود دارد و با وجود تنگناهای مالی و اعتباری چه در سطح استانی و چه کشوری نه به صورت مطلوب در حال انجام است و تیم فعلی نیز اقدامی فراتر ازگذشتگان انجام نداده‎ است اما آن بعد مغفولی که انتظار می‎رود در نظام تعلیم و تربیت اتفاق بیفتد به ویژه بعد از تصویب سند تحول بنیادین نگاه ویژه به همه پیکره نظام تربیتی رسمی کشور است که متأسفانه در این بعد تغییری دیده نمی‌شود و در پاسخ به مطالبات نه حداکثری که حداقلی این صنف قصور و تقصیر درونی آموزش وپرورش و بیرونی مشهود است و لطمه‌های جبران‎ناپذیری را بر جامعه ایرانی اسلامی ما وارد می‏کند؛ این مطالبات در گذشته به صورت شعاری مطرح می‌شد و زیرساخت قانونی نداشت اما با وجود سند تحول، پشتوانه قانونی برای رسیدگی به همه مطالبات فرهنگیان و اداره کردن کیفی و مطلوب آموزش و پرورش میسر است و هیچ‎گونه عذری پذیرفتنی نیست. 

معاون اسبق پژوهش اداره کل آموزش و پرورش استان در خصوص کیفیت محتوای آموزشی ارائه شده در طول دو سال گذشته به کاهش رتبه‏های تک‌رقمی استان در کنکور سراسری اشاره می‎کند و می‏گوید‌: کنکور را با وضعیت موجود سم مهلکی برای نظام تعلیم و تربیتی کشور می‎دانم اما با پذیرش کنکور و تعریف شدن قهری نظام آموزشی برای تربیت افراد برای ورود به دانشگاه‏ها، موفقیت دراین مقوله یکی از شروط پذیرفته شده بازی است و عدم‌موفقیت کمی رتبه‌های برتر را باید در فرآیندهای مدیریتی آموزشگاهی جستجوکرد.

پیش‌نماز معتقد است که علی‎رغم شعارهای خوبی که در مقوله ارتقای مدیریت آموزشگاهی مطرح می‌شود و حتی به عنوان یکی از اولویت‎های وزارت متبوع مطرح است اما نه تنها ارتقائی صورت نگرفته بلکه تنزل‎های جدی را شاهد هستیم و اضافه می‎کند: مشاهدات میدانی من در سال تحصیلی جاری حاکی از کاستی‎های بسیار زیاد در این قسمت است؛ مدیران بی‎انگیزه، ناتوان و غیرمتخصص که یکی از ثمرات آن کاستی‎ها نتایج نامطلوب کنکوری برای استان است.     

عملکرد مثبت آموزش و پرورش استان

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی با اعتقاد بر اینکه برای قضاوت صحیح باید توصیف وضعیت داشته باشیم، اظهار می‎کند: آموزش و پرورش خراسان رضوی مانند سایر دستگاه‎های این استان حجم و گستره بالایی دارد؛ 8.7 درصد جمعیت دانش‎آموزی و 6.8 کادر اداری و 7.8 درصد معلمان کشور در استان ما وجود دارد و مقایسه این ارقام نشان می‏دهد تناسبی بین این‎ها نیست و علاوه بر این آموزش و پرورش خراسان رضوی باید خدمات فرااستانی نیز ارائه دهد.

سیدکمال‎الدین حسینی به برخی موفقیت‎های آموزش و پرورش خراسان رضوی اشاره می‏کند و می‏گوید: با این حال مشکلاتی نیز وجود دارد؛ یکی از این مشکلات تقاضای انتقال به مشهد است که پاسخگویی به تمام این تقاضاها دشوار است.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری در خصوص برخی انتقادات مبنی بر جناحی و حزبی بودن انتصاب‌ها در آموزش و پرورش استان تصریح می‏کند: احساس می‏کنم نگاه مدیرکل آموزش و پرورش استان در انتصاب‏ها یک نگاه کاری و اعتدالی بوده و در مجموع در این زمینه منطقی عمل شده و نمره خوبی کسب می‏کنند.

حسینی در خصوص کیفیت محتوای آموزشی نیز با اشاره به برخی شاخص‌های نادرست از قبیل رتبه‎های تک رقمی در کنکور سراسری عنوان می‏کند: یکی از آفت‎ها این است که برای ارزیابی کیفیت محتوای آموزشی به این قبیل شاخص‎ها توجه می‎کنیم در حالی که باید نگاه برآیندی داشت و به کیفیت‎بخشی اهمیت داد؛ اگرچه بخشی از خروجی عملکرد استان در کسب رتبه‏های تک رقمی نیز به عملکرد خانواده‎ها و مؤسسات آموزشی مربوط است.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری عدم‌تناسب نیازها با نیروی انسانی موجود را از مشکلات آموزش و پرورش برمی‎شمارد و خاطرنشان می‎کند: در برخی مناطق پوشش آموزشی کامل نیست و در برخی مناطق نیز نیروی مازاد وجود دارد؛ عدم توزیع تناسبی رشته‌ای از دیگر نقاط ضعف است که باعث بیکاری پنهان می‏شود و این مشکلات خاص خراسان رضوی نیست و به کل کشور برمی‎گردد.

حسینی در مجموع عملکرد آموزش و پرورش استان را مثبت ارزیابی می‏کند و می‎گوید: با این حال مشکلاتی هم وجود دارد که به دلیل حجم کاری زیاد آموزش و پرورش استان باید حق داد.

آسیب تصمیم‎گیری‎های عجولانه

مسئول انجمن اسلامی فرهنگیان خراسان رضوی با اشاره به اینکه بعد از انقلاب اسلامی آموزش و پرورش موفقیت‎های بسیاری داشته است، اظهار می‎کند: با این حال آسیب‎ها و گرفتاری‎های قدیمی و کهنه‎ای نیز دارد.

نصرالله مجتهدپور مشکلات بودجه‎ای را یکی از مسائل آموزش و پرورش برمی‎شمارد و تصریح می‎کند: حدود 98 درصد بودجه آموزش و پرورش صرف پرداخت حقوق کارمندان می‎شود و آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز در این زمینه تابعی از کشور است و نمی‎توان گفت مسئولان استانی پیگیری مجدانه یا اهمالی داشته‎اند.. وی به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر رفع مشکلات معیشتی معلمان اشاره و خاطرنشان می‎کند: در حال حاضر در این زمینه بیشتر حرف زده می‎شود و باید یک بار برای همیشه این مشکل حل شود.

مسئول انجمن اسلامی فرهنگیان استان تصمیم‎گیری‎های عجولانه را از دیگر آسیب‎های قدیمی آموزش و پرورش می‎داند و عنوان می‎کند: این آسیب در دولت‎های مختلف بوده و اکنون هم وجود دارد؛ برای مثال در دولت نهم و دهم بحث نیروهای شرکتی مطرح شد و از این طریق تعدادی نیرو که برخی از آن‎ها صلاحیت علمی نداشتند، به بدنه آموزش و پرورش تزریق شدند؛ در دولت یازدهم نیز مدارس دولتی به بخش خصوصی واگذار شد که خلاف قانون بود و مجلس از آن جلوگیری کرد با این حال تعدادی از مدارس به این ترتیب به بخش خصوصی واگذار شدند.

مجتهدپور با بیان اینکه در حال حاضر دولت یازدهم ضمن خدماتی که در تمام بخش‌ها داشته است، به نظر می‎رسد باید انرژی بیشتری برای رفع مشکلات بگذارند، می‏افزاید: مقام معظم رهبری بارها تأکید داشتند مدیرانی برای آموزش و پرورش انتخاب شوند که اهتمام جدی به رفع مشکلات اصلی داشته باشند و ایشان داشتن نگاه‎های جناحی  حزبی را سم دانستند.

مسئول انجمن اسلامی فرهنگیان استان ادامه می‎دهد: در دو سال گذشته با وجود اینکه دولت آقای روحانی با شعار اعتدال آمده است اما افرادی که در آموزش و پرورش استان روی کار آمده‎اند، از جریان اصلاحات بوده‎اند؛ نمی‎گوییم هیچ کس باقی نمانده اما بیشتر نیروها از طیف سیاسی اصلاح‎طلب بوده‎اند؛ نمی‎خواهم تمام خدمات را زیر سؤال ببرم اما ثبات مدیریت در آموزش و پرورش یک اصل است و به مدیرکل آموزش و پرورش استان هم پیشنهاد دادم که تعریفی برای مدیران داشته باشند و بر اساس آن‎ ابلاغ‌های پنج ساله صورت گیرد و ثبات مدیریت‎ها را شاهد باشیم.

مجتهدپور در خصوص اقدامات آموزش و پرورش استان در زمینه برنامه‎های فرهنگی و تربیتی می‏گوید: طرح‎هایی در حال انجام است اما این برنامه‎ها آثار درازمدت دارد و اکنون نمی‎‏توان قضاوتی کرد.

نمره 20 آموزش و پرورش استان

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی می‏گوید: آموزش و پرورش خراسان رضوی با حدود یک میلیون و 200 هزار دانش‏آموز و 90 هزار معلم پهن‎پیکرترین آموزش و پرورش کشور است.

سیدجواد حسینی با اشاره به اینکه جمعیت‎ دانش‎آموزی خراسان رضوی به تنهایی به اندازه هشت استان کشور است، اظهار می‎کند: ترکیب دانش‎آموزی در استان ترکیب موزاییکی و پیچیده است به گونه‎ای که 4000 دانش‎آموز عشایر، 105 هزار دانش‏آموز مرزنشین و 105 دانش‎آموز قومی و مذهبی در استان مشغول به تحصیل هستند؛ 13 درصد دانش‎آموزان استثنایی کشور در خراسان رضوی تحصیل می‎کنند که هزینه تحصیل آن‎ها پنج برابر دانش‎آموزان معمولی است؛ همچنین 14 درصد دانش‎آموزان شبانه‎روزی که هزینه تحصیل آن‎ها 2.5 برابر دانش‏آموزان عادی است، در استان مشغول به تحصیل هستند؛ علاوه بر این‌ها 9 درصد دانش‎آموزان روستایی که تعلیم و تربیت آن‎ها به دلیل پراکندگی دشوار است در خراسان رضوی تحصیل می‎کنند.

مدیرکل آموزش و پرورش استان اضافه می‎کند: همچنین آموزش و پرورش استان خدمات فرااستانی نیز ارائه می‎دهد برای مثال 60 هزار دانش‏آموز اتباع در استان تحصیل می‏کنند یا حدود چهار میلیون نفر روز زائر را اسکان می‎دهیم؛ همچنین سال گذشته بیش از 50 همایش، جشنواره و مسابقه ملی در استان برگزار کرده است.

حسینی با بیان اینکه در دو سال گذشته آموزش و پرورش خراسان رضوی در ارزیابی 63 مورد از محورهای آموزشی، پرورشی، سلامت، تربیت‎بدنی و امور اداری رتبه برتر یا اول را کسب کرده است، می‎گوید: همچنین موفق شدیم 70 طرح نوآورانه در راستای تحقق سند تحول بنیادین را به اجرا بگذاریم که این دو شاخص در سطح کشور بی‎نظیر است.

مدیرکل آموزش و پرورش استان در پاسخ به برخی انتقادات وارد شده مبنی بر اصلاح‎طلب بودن افراد منصوب شده در آموزش و پرورش استان اینطور پاسخ می‎دهد: معتدل‎ترین و کارآمدترین مدیران استان در طول تاریخ آموزش و پرورش در این دوره منصوب شده‎اند به گونه‎ای که اولین ویژگی تمام افرادی که منصوب شدند این بود که شخصیت اعتدالی داشتند و حتی از افراد معتدل اصولگرا هم استفاده کردیم؛ همچنین برای اولین بار در طول تاریخ آموزش و پرورش 35 نفر از مدیرانی که به کار گرفته‎‏ایم، دارای مدرک دکترا هستند.

حسینی به طرح‏های مختلف عمرانی، آموزشی، فرهنگی و اقتصادی آموزش و پرورش استان در طول دو سال گذشته اشاره می‎کند و می‎افزاید: در مجموع با توجه به مجموعه محدودیت‎ها در خصوص نیروی انسانی به عملکرد آموزش و پرورش خراسان رضوی نمره 20 می‏دهم.

مدیرکل آموزش و پرورش استان در خصوص رسیدگی به درخواست‏ها و مطالبات فرهنگیان ظرف دو سال گذشته خاطرنشان می‏کند: بودجه آموزش و پرورش بودجه متمرکز و ملی است و بر این اساس بخشی از مطالبات فرهنگیان پرداخت شده و در تلاش هستیم مابقی مطالبات نیز پرداخت شود؛ همچنین تلاش کردیم تسهیلاتی را به معلمان اعطا کنیم و صندوق ذخیره فرهنگیان نیز در استان کار خود را آغاز کرد.

حسینی در خصوص نقاط ضعف آموزش و پرورش استان اظهار می‎کند: یکی از نقاط ضعف این است که نیروی انسانی به صورت مناسب توزیع نشده است و علاوه بر وجود نیروی مازاد، کمبود نیرو نیز داریم.